Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ

Ἁλιεὺς ἢ Ἀναβιοῦντες (7-10)


ΠΛΑΤΩΝ
[7] Τοῦτο μέν, ὦ γενναῖε, κατὰ τοὺς ῥήτορας εἴρηταί σοι· ἐναντιώτατον δ᾽ οὖν ἐστι τῷ πράγματι καὶ χαλεπωτέραν σου ἐπιδείκνυσι τὴν τόλμαν, εἴ γε τῇ ἀδικίᾳ καὶ ἀχαριστία πρόσεστιν, ὃς παρ᾽ ἡμῶν τὰ τοξεύματα, ὡς φής, λαβὼν καθ᾽ ἡμῶν ἐτόξευες, ἕνα τοῦτον ὑποθέμενος τὸν σκοπόν, ἅπαντας ἡμᾶς ἀγορεύειν κακῶς· τοιαῦτα παρὰ σοῦ ἀπειλήφαμεν ἀνθ᾽ ὧν σοι τὸν λειμῶνα ἐκεῖνον ἀναπετάσαντες οὐκ ἐκωλύομεν δρέπεσθαι καὶ τὸ προκόλπιον ἐμπλησάμενον ἀπελθεῖν· ὥστε διά γε τοῦτο μάλιστα δίκαιος ἂν εἴης ἀποθανεῖν.
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
[8] Ὁρᾶτε· πρὸς ὀργὴν ἀκούετε καὶ οὐδὲν τῶν δικαίων προσίεσθε. καίτοι οὐκ ἂν ᾠήθην ποτὲ ὡς ὀργὴ Πλάτωνος ἢ Χρυσίππου ἢ Ἀριστοτέλους ἢ τῶν ἄλλων ὑμῶν καθίκοιτο ἄν, ἀλλά μοι ἐδοκεῖτε μόνοι δὴ πόρρω εἶναι τοῦ τοιούτου. πλὴν ἀλλὰ μὴ ἄκριτόν γε, ὦ θαυμάσιοι, μηδὲ πρὸ δίκης ἀποκτείνητέ με. ὑμέτερον γοῦν καὶ τοῦτο ἦν, μὴ βίᾳ μηδὲ κατὰ τὸ ἰσχυρότερον πολιτεύεσθαι, δίκῃ δὲ τὰ διάφορα λύεσθαι διδόντας λόγον καὶ δεχομένους ἐν τῷ μέρει. ὥστε δικαστὴν ἑλόμενοι κατηγορήσατε μὲν ὑμεῖς ἢ ἅμα πάντες ἢ ὅντινα ἂν χειροτονήσητε ὑπὲρ ἁπάντων, ἐγὼ δὲ ἀπολογήσομαι πρὸς τὰ ἐγκλήματα. κᾆτα ἢν μέν τι ἀδικῶν φαίνωμαι καὶ τοῦτο περὶ ἐμοῦ γνῷ τὸ δικαστήριον, ὑφέξω δηλαδὴ τὴν ἀξίαν· ὑμεῖς δὲ βίαιον οὐδὲν τολμήσετε· ἢν δὲ τὰς εὐθύνας ὑποσχὼν καθαρὸς ὑμῖν καὶ ἀνεπίληπτος εὑρίσκωμαι, ἀφήσουσί με οἱ δικασταί, ὑμεῖς δὲ εἰς τοὺς ἐξαπατήσαντας ὑμᾶς καὶ παροξύναντας καθ᾽ ἡμῶν τὴν ὀργὴν τρέψετε.
ΠΛΑΤΩΝ
[9] Τοῦτ᾽ ἐκεῖνο· εἰς πεδίον τὸν ἵππον, ὡς παρακρουσάμενος τοὺς δικαστὰς ἀπέλθῃς. φασὶ γοῦν ῥήτορά σε καὶ δικανικόν τινα εἶναι καὶ πανοῦργον ἐν τοῖς λόγοις. τίνα δὲ καὶ δικαστὴν ἐθέλεις γενέσθαι, ὅντινα μὴ σὺ δωροδοκήσας, οἷα πολλὰ ποιεῖτε, ἄδικα πείσεις ὑπὲρ σοῦ ψηφίσασθαι;
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
Θαρρεῖτε τούτου γε ἕνεκα· οὐδένα τοιοῦτον διαιτητὴν ὕποπτον ἢ ἀμφίβολον ἀξιώσαιμ᾽ ἂν γενέσθαι καὶ ὅστις ἀποδώσεταί μοι τὴν ψῆφον. ὁρᾶτε γοῦν, τὴν Φιλοσοφίαν αὐτὴν μεθ᾽ ὑμῶν ποιοῦμαι δικάστριαν ἔγωγε.
ΠΛΑΤΩΝ
Καὶ τίς ἂν κατηγορήσειεν, εἴ γε ἡμεῖς δικάσομεν;
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
Οἱ αὐτοὶ κατηγορεῖτε καὶ δικάζετε· οὐδὲν οὐδὲ τοῦτο δέδια. τοσοῦτον ὑπερφέρω τοῖς δικαίοις καὶ ἐκ περιουσίας ἀπολογήσεσθαι ὑπολαμβάνω.
ΠΛΑΤΩΝ
[10] Τί ποιοῦμεν, ὦ Πυθαγόρα καὶ Σώκρατες; ἔοικε γὰρ ἁνὴρ οὐκ ἄλογα προκαλεῖσθαι δικάζεσθαι ἀξιῶν.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ
Τί δὲ ἄλλο ἢ βαδίζωμεν ἐπὶ τὸ δικαστήριον καὶ τὴν Φιλοσοφίαν παραλαβόντες ἀκούσωμεν ὅ τι καὶ ἀπολογήσεται· τὸ πρὸ δίκης γὰρ οὐχ ἡμέτερον, ἀλλὰ δεινῶς ἰδιωτικόν, ὀργίλων τινῶν ἀνθρώπων καὶ τὸ δίκαιον ἐν τῇ χειρὶ τιθεμένων. παρέξομεν οὖν ἀφορμὰς τοῖς κακηγορεῖν ἐθέλουσιν καταλεύσαντες ἄνδρα μηδὲ ἀπολογησάμενον ὑπὲρ ἑαυτοῦ, καὶ ταῦτα δικαιοσύνῃ χαίρειν αὐτοὶ λέγοντες. ἢ τί ἂν εἴποιμεν Ἀνύτον καὶ Μελήτου πέρι, τῶν ἐμοῦ κατηγορησάντων, ἢ τῶν τότε δικαστῶν, εἰ οὗτος τεθνήξεται μηδὲ τὸ παράπαν ὕδατος μεταλαβών;
ΠΛΑΤΩΝ
Ἄριστα παραινεῖς, ὦ Σώκρατες· ὥστε ἀπίωμεν ἐπὶ τὴν Φιλοσοφίαν. ἡ δὲ δικασάτω, καὶ ἡμεῖς ἀγαπήσομεν οἷς ἂν ἐκείνη διαγνῷ.


ΠΛΑΤΩΝΑΣ
[7] Αυτό βέβαια, λεβέντη μου, το είπες με τον τρόπο που συνηθίζουν οι ρήτορες. Είναι όμως εντελώς αντίθετο με τα γεγονότα, και δείχνει ακόμη χειρότερα το θράσος σου, καθώς στην αδικία σου προστίθεται και η αχαριστία, μια και πήρες, όπως λες, από εμάς τα βέλη και τα έριχνες εναντίον μας, καθορίζοντας έναν και μοναδικό στόχο: να κακολογείς όλους εμάς. Με τέτοια συμπεριφορά μάς ξεπλήρωσες, που απλώσαμε μπροστά σου το λιβάδι μας εκείνο, και δεν σε εμποδίσαμε να κόβεις λουλούδια και να φεύγεις με την αγκαλιά σου γεμάτη απ᾽ αυτά. Συνεπώς γι᾽ αυτόν ακριβώς τον λόγο είναι δίκαιο να θανατωθείς.
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
[8] Βλέπετε; Με ακούτε οργισμένοι και δεν αποδέχεσθε κανέναν από τους δίκαιους ισχυρισμούς μου. Εγώ πάντως δεν φανταζόμουν πως κάποτε θα καταλάμβανε οργή τον Πλάτωνα ή τον Χρύσιππο ή τον Αριστοτέλη ή τους άλλους εσάς, αλλά νόμιζα πως εσείς είστε οι μόνοι που βρίσκεστε μακριά από κάτι τέτοιο. Ωστόσο, αξιότιμοι κύριοι, μη με σκοτώσετε χωρίς να κριθώ, και πριν να περάσω από δίκη. Άλλωστε κι αυτό ήταν δική σας διδαχή, να μην κυβερνά κανείς με τη βία, ούτε με επίδειξη δύναμης, αλλά οι διαφορές να λύνονται με δίκη, στην οποία ο καθένας με τη σειρά του θα έχει το δικαίωμα να μιλήσει και να ακούσει τον αντίλογο. Διαλέξτε λοιπόν κάποιον δικαστή και διατυπώστε εσείς τις κατηγορίες, είτε όλοι μαζί είτε αναθέτοντας σε κάποιον να μιλήσει για λογαριασμό όλων, κι εγώ θα απολογηθώ για τις κατηγορίες σας. Έπειτα, αν αποδειχτεί ότι διέπραξα αδίκημα, και αυτό αποφανθεί για μένα το δικαστήριο, θα υποστώ ασφαλώς την ανάλογη τιμωρία· κι εσείς δεν θα έχετε επιχειρήσει τίποτε βίαιο. Αν όμως στην εξέταση των ευθυνών μου αποδειχτώ καθαρός και ανεπίληπτος, οι δικαστές θα με αθωώσουν, κι εσείς να στρέψετε την οργή σας σ᾽ εκείνους που σας εξαπάτησαν και σας ξεσήκωσαν εναντίον μου.
ΠΛΑΤΩΝΑΣ
[9] Τώρα μάλιστα· «το άλογο στην πεδιάδα», που λέει ο λόγος, για να ξεγελάσεις τους δικαστές και να γλιτώσεις. Λένε βέβαια πως είσαι ρήτορας και δικηγόρος και αριστοτέχνης στους λόγους. Και ποιός θέλεις να αναλάβει δικαστής, που εσύ να μην μπορείς να τον δωροδοκήσεις, όπως συνηθίζετε να κάνετε, και να τον πείσεις να βγάλει άδικη απόφαση, ευνοϊκή για σένα;
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
Όσο γι᾽ αυτό μην ανησυχείτε. Δεν θα είχα την αξίωση να αναλάβει δικαστής κανένας τέτοιος ύποπτος και αμφιλεγόμενος, κάποιος που να μπορώ να εξαγοράσω την απόφασή του. Προσέξτε λοιπόν· ορίζω εγώ δικαστή την ίδια τη Φιλοσοφία μαζί μ᾽ εσάς.
ΠΛΑΤΩΝΑΣ
Και ποιός θα είναι ο κατήγορος, αν εμείς σε δικάσουμε;
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
Εσείς οι ίδιοι και να με κατηγορήσετε και να με δικάσετε. Δεν το φοβάμαι καθόλου ούτε αυτό. Το δίκιο μου έχει τόσο σαφή υπεροχή, ώστε νομίζω πως στην απολογία μου θα έχω πληθώρα επιχειρημάτων.
ΠΛΑΤΩΝΑΣ
[10] Τί να κάνουμε, Πυθαγόρα και Σωκράτη; Ο άνθρωπος δεν φαίνεται να έχει παράλογες απαιτήσεις, όταν προβάλλει την αξίωση να δικαστεί.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ
Τί άλλο, παρά να βαδίσουμε προς το δικαστήριο, παίρνοντας μαζί μας και τη Φιλοσοφία, και να ακούσουμε τί έχει να απολογηθεί; Η τιμωρία πριν από δίκη δεν ταιριάζει σ᾽ εμάς, αλλά είναι χαρακτηριστικό κάποιων εξαιρετικά απαίδευτων ανθρώπων, οξύθυμων, που θέλουν να παίρνουν τη δικαιοσύνη στα χέρια τους. Θα δώσουμε λοιπόν αφορμή σ᾽ εκείνους που θέλουν να μας κακολογούν, αν λιθοβολήσουμε έναν άνθρωπο χωρίς ούτε καν να υπερασπιστεί τον εαυτό του, και μάλιστα όταν εμείς οι ίδιοι διακηρύττουμε ότι χαιρόμαστε να αποδίδεται δικαιοσύνη. Αλλιώς, τί θα μπορούσαμε να πούμε για τον Άνυτο και τον Μέλητο, αυτούς που κατηγόρησαν εμένα, ή για τους τότε δικαστές, αν αυτός θανατωθεί χωρίς να έχει ούτε καν τον προβλεπόμενο χρόνο απολογίας;
ΠΛΑΤΩΝΑΣ
Άριστη προτροπή, Σωκράτη. Πάμε λοιπόν στη Φιλοσοφία. Ας δικάσει αυτή, κι εμείς θα αρκεστούμε σε ό,τι εκείνη αποφασίσει.