Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Περικλῆς (7.1-7.8)


[7.1] Ὁ δὲ Περικλῆς νέος μὲν ὢν σφόδρα τὸν δῆμον εὐλαβεῖτο. καὶ γὰρ ἐδόκει Πεισιστράτῳ τῷ τυράννῳ τὸ εἶδος ἐμφερὴς εἶναι, τήν τε φωνὴν ἡδεῖαν οὖσαν αὐτοῦ καὶ τὴν γλῶτταν εὔτροχον ἐν τῷ διαλέγεσθαι καὶ ταχεῖαν οἱ σφόδρα γέροντες ἐξεπλήττοντο πρὸς τὴν ὁμοιότητα. [7.2] πλούτου δὲ καὶ γένους προσόντος αὐτῷ λαμπροῦ καὶ φίλων οἳ πλεῖστον ἐδύναντο, φοβούμενος ἐξοστρακισθῆναι τῶν μὲν πολιτικῶν οὐδὲν ἔπραττεν, ἐν δὲ ταῖς στρατείαις ἀνὴρ ἀγαθὸς ἦν καὶ φιλοκίνδυνος. [7.3] ἐπεὶ δ᾽ Ἀριστείδης μὲν ἀποτεθνήκει καὶ Θεμιστοκλῆς ἐξεπεπτώκει, Κίμωνα δ᾽ αἱ στρατεῖαι τὰ πολλὰ τῆς Ἑλλάδος ἔξω κατεῖχον, οὕτω δὴ φέρων ὁ Περικλῆς τῷ δήμῳ προσένειμεν ἑαυτόν, ἀντὶ τῶν πλουσίων καὶ ὀλίγων τὰ τῶν πολλῶν καὶ πενήτων ἑλόμενος παρὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν ἥκιστα δημοτικὴν οὖσαν. [7.4] ἀλλ᾽ ὡς ἔοικε δεδιὼς μὲν ὑποψίᾳ περιπεσεῖν τυραννίδος, ὁρῶν δ᾽ ἀριστοκρατικὸν τὸν Κίμωνα καὶ διαφερόντως ὑπὸ τῶν καλῶν κἀγαθῶν ἀνδρῶν ἀγαπώμενον, ὑπῆλθε τοὺς πολλούς, ἀσφάλειαν μὲν ἑαυτῷ, δύναμιν δὲ κατ᾽ ἐκείνου παρασκευαζόμενος. [7.5] εὐθὺς δὲ καὶ τοῖς περὶ τὴν δίαιταν ἑτέραν τάξιν ἐπέθηκεν. ὁδόν τε γὰρ ἐν ἄστει μίαν ἑωρᾶτο τὴν ἐπ᾽ ἀγορὰν καὶ τὸ βουλευτήριον πορευόμενος, κλήσεις τε δείπνων καὶ τὴν τοιαύτην ἅπασαν φιλοφροσύνην καὶ συνήθειαν ἐξέλιπεν, ὡς ἐν οἷς ἐπολιτεύσατο χρόνοις μακροῖς γενομένοις πρὸς μηδένα τῶν φίλων ἐπὶ δεῖπνον ἐλθεῖν· πλὴν Εὐρυπτολέμου τοῦ ἀνεψιοῦ γαμοῦντος ἄχρι τῶν σπονδῶν παραγενόμενος εὐθὺς ἐξανέστη. [7.6] δειναὶ γὰρ αἱ φιλοφροσύναι παντὸς ὄγκου περιγενέσθαι, καὶ δυσφύλακτον ἐν συνηθείᾳ τὸ πρὸς δόξαν σεμνόν ἐστι· τῆς ἀληθινῆς δ᾽ ἀρετῆς κάλλιστα φαίνεται τὰ μάλιστα φαινόμενα, καὶ τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν οὐδὲν οὕτω θαυμάσιον τοῖς ἐκτὸς ὡς ὁ καθ᾽ ἡμέραν βίος τοῖς συνοῦσιν. [7.7] ὁ δὲ καὶ τῷ δήμῳ, τὸ συνεχὲς φεύγων καὶ τὸν κόρον, οἷον ἐκ διαλειμμάτων ἐπλησίαζεν, οὐκ ἐπὶ παντὶ πράγματι λέγων οὐδ᾽ ἀεὶ παριὼν εἰς τὸ πλῆθος, ἀλλ᾽ ἑαυτὸν ὥσπερ τὴν Σαλαμινίαν τριήρη, φησὶ Κριτόλαος, πρὸς τὰς μεγάλας χρείας ἐπιδιδούς, τἆλλα δὲ φίλους καὶ ῥήτορας ἑτέρους καθιεὶς ἔπραττεν. [7.8] ὧν ἕνα φασὶ γενέσθαι τὸν Ἐφιάλτην, ὃς κατέλυσε τὸ κράτος τῆς ἐξ Ἀρείου πάγου βουλῆς, πολλὴν κατὰ τὸν Πλάτωνα καὶ ἄκρατον τοῖς πολίταις ἐλευθερίαν οἰνοχοῶν, ὑφ᾽ ἧς ὥσπερ ἵππον ἐξυβρίσαντα τὸν δῆμον οἱ κωμῳδοποιοὶ λέγουσι
«πειθαρχεῖν οὐκέτι τολμᾶν,
ἀλλ᾽ ‹ἐν›δάκνειν τὴν Εὔβοιαν καὶ ταῖς νήσοις ἐπιπηδᾶν».


ΑΝΑΜΕΙΞΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (Κεφ. 7 - 8)
Ο Περικλής και ο λαός
[7.1] Ο Περικλής, όταν ήταν νέος, φοβόταν πολύ το λαό. Γιατί στη μορφή έμοιαζε με τον τύραννο Πεισίστρατο και οι πολύ ηλικιωμένοι ένιωθαν κάποιαν έκπληξη βλέποντας την ομοιότητα που είχε με αυτόν και στη γλυκύτητα της φωνής του και στην ευχέρεια και την ετοιμότητα του λόγου του, όταν συζητούσε. [7.2] Επειδή μάλιστα ήταν πλούσιος, από λαμπρό γένος, και είχε φίλους πολύ ισχυρούς, φοβόταν μήπως εξοστρακιστεί· γι᾽ αυτό δεν έπαιρνε καθόλου μέρος στην πολιτική, ενώ στις εκστρατείες ήταν γενναίος και ριψοκίνδυνος. [7.3] Όταν ομως ο Αριστείδης πέθανε και ο Θεμιστοκλής εξοστρακίστηκε και τον Κίμωνα τον απασχολούσαν πολύν καιρό οι εκστρατείες του έξω από την Ελλάδα, τότε ο Περικλής αποφάσισε να προσχωρήσει στη δημοκρατική μερίδα, γιατί προτίμησε να ταχτεί όχι με τους πλούσιους και λίγους παρά με τους πολλούς και φτωχούς, αντίθετα από το χαρακτήρα του που ήταν κάθε άλλο παρά δημοκρατικός. [7.4] Όπως φαίνεται, φοβήθηκε μήπως προκαλέσει την υποψία πως θέλει να γίνει τύραννος και, επειδή έβλεπε από το άλλο μέρος ότι ο Κίμων ήταν αριστοκρατικός και ότι εξαιρετικά τον αγαπούσαν οι αριστοκρατικοί, αυτός άρχισε να κολακεύει τους πολλούς, για να αποχτήσει ασφάλεια για τον εαυτό του και δύναμη εναντίον εκείνου. [7.5] Αμέσως μάλιστα άλλαξε και τις συνήθειες της ζωής του. Στην πόλη δεν τον έβλεπαν να κυκλοφορεί παρά μόνο σ᾽ ένα δρόμο, σ᾽ αυτόν που οδηγεί προς την αγορά και το βουλευτήριο. Παράτησε τις προσκλήσεις σε δείπνα και όλες τις φιλικές συναναστροφές και σχέσεις, ώστε σε όλο το μακροχρόνιο διάστημα της πολιτικής του ζωής σε κανενός φίλου το σπίτι δεν πήγε για δείπνο, παρά μόνο μια φορά, που παραβρέθηκε στους γάμους του εξαδέλφου του του Ευρυπτόλεμου, αλλά και εκεί την ώρα που θα άρχιζαν να πίνουν, σηκώθηκε αμέσως και έφυγε. [7.6] Γιατί αυτού του είδους οι συναναστροφές είναι ικανές να μειώσουν το κύρος και με την οικειότητα που αναπτύσσεται σ᾽ αυτές δύσκολα μπορεί να κρατηθεί κανείς μέσα στα όρια που χρειάζονται για να φαίνεται σοβαρός. Και όμως, η αληθινή αρετή τόσο ωραιότερη φαίνεται, όσο εκδηλώνεται περισσότερο, και στους χρηστούς ανθρώπους τίποτε δεν υπάρχει τόσο θαυμαστό για τους ξένους όσο η καθημερινή διαγωγή τους προς τους οικείους και φίλους. [7.7] Αλλά ο Περικλής απόφευγε τη συχνή και κατά κόρο επικοινωνία του με το λαό και μόνο κατά διαλείμματα τον επλησίαζε· δε μιλούσε για καθετί και δεν παρουσιαζόταν διαρκώς στο πλήθος, παρά, καθώς λέει ο Κριτόλαος, έκανε την εμφάνισή του, όπως το ιερό πλοίο, η « Σαλαμινία », μόνο σ᾽ εξαιρετικές περιπτώσεις, ενώ για τις κοινές υποθέσεις άφηνε να τον αντιπροσωπεύουν οι πολιτικοί φίλοι και συνεργάτες του. [7.8] Ένας απ᾽ αυτούς ήταν ο Εφιάλτης, που κατάργησε την αριστοκρατική εξουσία της βουλής του Αρείου Πάγου και, κατά τον Πλάτωνα, πρόσφερε στους πολίτες άφθονο και ανέρωτο κρασί ελευθερίας, τόσο πολύ, ώστε ο λαός, σαν αφηνιασμένο άλογο, όπως λένε οι κωμικοί ποιητές, «χαλινάρι κανένα δεν ήθελε, μα την Εύβοια τη δάγκωνε, τα νησιά τα πηδούσε».