Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Περικλῆς (37.1-37.6)


[37.1] Τῆς δὲ πόλεως πειρωμένης τῶν ἄλλων στρατηγῶν εἰς τὸν πόλεμον καὶ ῥητόρων, οὐδεὶς βάρος ἔχων ἰσόρροπον οὐδ᾽ ἀξίωμα πρὸς τοσαύτην ἐχέγγυον ἡγεμονίαν ἐφαίνετο· ποθούσης δ᾽ ἐκεῖνον καὶ καλούσης ἐπὶ τὸ βῆμα καὶ τὸ στρατήγιον, ἀθυμῶν καὶ κείμενος οἴκοι διὰ τὸ πένθος ὑπ᾽ Ἀλκιβιάδου καὶ τῶν ἄλλων ἐπείσθη φίλων προελθεῖν. [37.2] ἀπολογησαμένου δὲ τοῦ δήμου τὴν ἀγνωμοσύνην τὴν πρὸς αὐτόν, ὑποδεξάμενος αὖθις τὰ πράγματα καὶ στρατηγὸς αἱρεθείς, ᾐτήσατο λυθῆναι τὸν περὶ τῶν νόθων νόμον, ὃν αὐτὸς εἰσενηνόχει πρότερον, ὡς μὴ παντάπασιν ἐρημίᾳ διαδοχῆς [τὸν οἶκον] ἐκλίποι τοὔνομα καὶ τὸ γένος. [37.3] εἶχε δ᾽ οὕτω τὰ περὶ τὸν νόμον. ἀκμάζων ὁ Περικλῆς ἐν τῇ πολιτείᾳ πρὸ πάνυ πολλῶν χρόνων καὶ παῖδας ἔχων ὥσπερ εἴρηται γνησίους, νόμον ἔγραψε, μόνους Ἀθηναίους εἶναι τοὺς ἐκ δυεῖν Ἀθηναίων γεγονότας. [37.4] ἐπεὶ δὲ τοῦ βασιλέως τῶν Αἰγυπτίων δωρεὰν τῷ δήμῳ πέμψαντος τετρακισμυρίους πυρῶν μεδίμνους ἔδει διανέμεσθαι τοὺς πολίτας, πολλαὶ μὲν ἀνεφύοντο δίκαι τοῖς νόθοις ἐκ τοῦ γράμματος ἐκείνου τέως διαλανθάνουσι καὶ παρορωμένοις, πολλοὶ δὲ καὶ συκοφαντήμασι περιέπιπτον. ἀπεκρίθησαν οὖν ἁλόντες ὀλίγῳ πεντακισχιλίων ἐλάττους, οἱ δὲ μείναντες ἐν τῇ πολιτείᾳ καὶ κριθέντες Ἀθηναῖοι μύριοι καὶ τετρακισχίλιοι καὶ τεσσαράκοντα τὸ πλῆθος ἐξητάσθησαν. [37.5] ὄντος οὖν δεινοῦ τὸν κατὰ τοσούτων ἰσχύσαντα νόμον ὑπ᾽ αὐτοῦ πάλιν λυθῆναι τοῦ γράψαντος, ἡ παροῦσα δυστυχία τῷ Περικλεῖ περὶ τὸν οἶκον, ὡς δίκην τινὰ δεδωκότι τῆς ὑπεροψίας καὶ τῆς μεγαλαυχίας ἐκείνης, ἐπέκλασε τοὺς Ἀθηναίους, καὶ δόξαντες αὐτὸν νεμεσητά τε παθεῖν ἀνθρωπίνων τε δεῖσθαι, συνεχώρησαν ἀπογράψασθαι τὸν νόθον εἰς τοὺς φράτορας, ὄνομα θέμενον τὸ αὑτοῦ. [37.6] καὶ τοῦτον μὲν ὕστερον ἐν Ἀργινούσαις καταναυμαχήσαντα Πελοποννησίους ἀπέκτεινεν ὁ δῆμος μετὰ τῶν συστρατήγων.


Ανάκληση του Περικλή στη στρατηγία. Ο νόμος για τους γνήσιους Αθηναίους
[37.1] Η πόλη όμως, αφού δοκίμασε τους άλλους στρατηγούς και πολιτικούς για να συνεχίσουν τον πόλεμο, είδε πως κανείς δεν είχε ανάλογη βαρύτητα ούτε κύρος ικανό να δώσει την εγγύηση που απαιτούσε μια τόσο μεγάλη εξουσία σ᾽ εκείνες τις περιστάσεις. Για τούτο ο λαός αποζητούσε τον Περικλή. Τον καλούσε πάλι στο βήμα και στη στρατηγία. Αλλ᾽ αυτός έμενε στο σπίτι του, καταθλιμμένος από το πένθος του. Μόνον όταν ο Αλκιβιάδης και οι άλλοι του φίλοι πήγαν και τον παρακάλεσαν, πείστηκε να εμφανιστεί. [37.2] Και, αφού ο λαός ζήτησε συγγνώμη για την αγνωμοσύνη που του έδειξε, δέχτηκε πάλι την εξουσία και εκλέχτηκε στρατηγός. Επρότεινε τότε να καταργηθεί ο νόμος για τους μη γνήσιους πολίτες (που άλλοτε αυτός είχε προτείνει), για να μη χαθεί ολότελα το όνομα και το γένος του από έλλειψη διαδοχής. [37.3] Σχετικά με την εφαρμογή αυτού του νόμου είναι και τα ακόλουθα. Όταν ο Περικλής ήταν στην ακμή της πολιτικής του σταδιοδρομίας, πριν από πολλά χρόνια, και είχε παιδιά γνήσια, είχε προτείνει νόμο, να θεωρούνται γνήσιοι Αθηναίοι όσοι έχουν γεννηθεί και από τους δυο γονείς Αθηναίους. [37.4] Όταν όμως ο βασιλιάς των Αιγυπτίων έστειλε στην Αθήνα ως δωρεά σαράντα χιλιάδες μεδίμνους σιτάρι και έπρεπε να μοιραστεί στους πολίτες, πολλές δίκες είχαν κινηθεί εξαιτίας εκείνου του νόμου, γιατί πολλοί αμφισβητούσαν το δικαίωμα της διανομής στους μη γνήσιους πολίτες, που ώς τότε, ξέφευγαν και έμεναν απαρατήρητοι· αρκετούς μάλιστα τους συκοφαντούσαν πως δεν ήταν γνήσιοι. Τότε, σύμφωνα με το νόμο, καταδικάστηκαν και πουλήθηκαν ως δούλοι σχεδόν πέντε χιλιάδες, ενώ εκείνοι που έμειναν ως πολίτες και θεωρήθηκαν γνήσιοι Αθηναίοι βρέθηκαν δεκατέσσερεις χιλιάδες σαράντα. [37.5] Ήταν λοιπόν φοβερό, ο νόμος αυτός που εφαρμόστηκε για τόσα άτομα, να καταργηθεί τώρα απ᾽ αυτόν τον ίδιο που τον πρότεινε. Αλλά η σημερινή οικογενειακή δυστυχία του Περικλή, που ήταν σαν τιμωρία για την υπεροψία και την αλαζονεία του, συγκίνησε τους Αθηναίους. Επειδή νόμισαν ότι αρκετά τιμωρήθηκε από τους θεούς και τώρα είχε το δικαίωμα να βρει την επιείκεια που ζητούσε από τους ανθρώπους, του έδωσαν την άδεια να γράψει το μη γνήσιο παιδί του στο μητρώο των πολιτών και να του δώσει το όνομά του.
[37.6] Και αυτόν όμως αργότερα, αν και νίκησε στις Αργινούσες τους Πελοποννησίους στη ναυμαχία, οι Αθηναίοι τον καταδίκασαν σε θάνατο μαζί με τους άλλους στρατηγούς.