[3.1.8] Ενώ όμως ετοιμαζόταν να προελάσει προς την Καρία και βρισκόταν κιόλας στην Έφεσο, ήρθε ν᾽ αναλάβει την αρχηγία του στρατού ο Δερκυλίδας, άνθρωπος που φημιζόταν για πολυμήχανος — του ᾽χαν βγάλει μάλιστα το παρατσούκλι «Σίσυφος». Έτσι ο Θίβρων γύρισε στον τόπο του, όπου τιμωρήθηκε κι εξορίστηκε, επειδή οι σύμμαχοι τον είχαν καταγγείλει ότι άφηνε τον στρατό να λεηλατεί φιλικά εδάφη.
[3.1.9] Όταν ο Δερκυλίδας παρέλαβε τον στρατό, αντιλήφθηκε την καχυποψία που βασίλευε ανάμεσα στον Τισσαφέρνη και στον Φαρνάβαζο· καθώς προτιμούσε να πολεμάει τον ένα μονάχα κι όχι και τους δυο μαζί, συνεννοήθηκε με τον Τισσαφέρνη κι οδήγησε τον στρατό στα εδάφη του Φαρναβάζου. Άλλωστε ο Δερκυλίδας είχε παλιά έχθρα με τον Φαρνάβαζο: τον καιρό που ήταν αρμοστής στην Άβυδο, με ναύαρχο τον Λύσανδρο, ο Φαρνάβαζος τον είχε συκοφαντήσει, μ᾽ αποτέλεσμα να τον βάλουν να σταθεί σκοπός με την ασπίδα του — ποινή που συνηθίζεται για πειθαρχικά παραπτώματα και που οι σπουδαίοι Λακεδαιμόνιοι θεωρούν εξευτελιστική· ήταν λοιπόν κι αυτός ένας λόγος που κίνησε με πολύ περισσότερη διάθεση να χτυπήσει τον Φαρνάβαζο. [3.1.10] Κι αμέσως φάνηκε πόσο ανώτερος ήταν από τον Θίβρωνα σαν ηγέτης — σ᾽ όλη τη διαδρομή ώς την Αιολίδα του Φαρναβάζου πέρασε τον στρατό μέσα από φιλικά εδάφη χωρίς καθόλου να πειράξει τους συμμάχους.
Τούτο το μέρος της Αιολίδας ανήκε βέβαια στον Φαρνάβαζο, αλλά το διοικούσε για λογαριασμό του, όσο ζούσε, ο Ζήνις ο Δαρδανεύς. Όταν αυτός αρρώστησε και πέθανε, ο Φαρνάβαζος σχεδίαζε να δώσει σ᾽ άλλον τη σατραπεία· τότε η Μανία, η γυναίκα του Ζήνιος —από τα Δάρδανα κι εκείνη— ετοίμασε συνοδεία και κίνησε να τον συναντήσει παίρνοντας μαζί δώρα, άλλα για τον ίδιο τον Φαρνάβαζο κι άλλα για να καλοπιάσει τις παλλακίδες του κι όσους είχαν πάνω του επιρροή. [3.1.11] Όταν τον συνάντησε του είπε:
«Φαρνάβαζε, ο άνδρας μου σ᾽ όλα στάθηκε φίλος σου, και σου πλήρωνε τους φόρους με τέτοιο τρόπο που τον παίνευες και τον τιμούσες. Αν λοιπόν εγώ σε υπηρετώ τώρα εξίσου καλά μ᾽ εκείνον, τί ανάγκη να διορίσεις άλλο σατράπη; Αν πάλι έχεις κάποιο παράπονο μαζί μου, στο χέρι σου θα ᾽ναι πάντα να μου αφαιρέσεις το αξίωμα και να το δώσεις σ᾽ άλλον».
[3.1.12] Μόλις τ᾽ άκουσε αυτά, ο Φαρνάβαζος αποφάσισε ότι έπρεπε να την κάνει σατράπη. Εκείνη από τη στιγμή που πήρε την εξουσία στην επαρχία, πλήρωνε τους φόρους όπως ακριβώς κι ο άνδρας της — κι εκτός απ᾽ αυτό κάθε φορά που πήγαινε στον Φαρνάβαζο του ᾽φερνε δώρα, και κάθε φορά που κατέβαινε εκείνος στην επαρχία τον υποδεχόταν με τρόπο πολύ πιο μεγαλόπρεπο κι ευχάριστο απ᾽ όλους τους υποδιοικητές του. [3.1.13] Έπειτα όχι μόνο διατήρησε για λογαριασμό του τις πόλεις που είχε παραλάβει, αλλά κυρίεψε κι άλλες παράλιες, που δεν του ανήκαν πριν —τη Λάρισα, τον Αμαξιτό και τις Κολωνές— βάζοντας Έλληνες μισθοφόρους να κάνουν έφοδο στα τείχη τους, ενώ η ίδια παρακολουθούσε τις επιχειρήσεις από τ᾽ αμάξι της· όποιον παίνευε του έδινε και άφθονα δώρα, κι έτσι είχε οργανώσει περίλαμπρο μισθοφορικό στρατό. Συνόδευε τον Φαρνάβαζο στις εκστρατείες του, όποτε αυτός έκανε εισβολή στους Μυσούς ή στους Πισίδες για να τους τιμωρήσει επειδή ρήμαζαν τα εδάφη του Βασιλέως. Για όλα τούτα τής έκανε κι ο Φαρνάβαζος, από την πλευρά του, εντελώς ξεχωριστές τιμές και κάποιες φορές της ζητούσε και συμβουλές.
[3.1.14] Είχε περάσει πια τα σαράντα η Μανία, όταν μερικοί έβαλαν λόγια στον Μειδία, τον άνδρα της κόρης της, ότι τάχα ήταν ντροπή να κυβερνάει γυναίκα κι ο ίδιος να ᾽ναι απλός ιδιώτης. Εκείνη φυλαγόταν βέβαια απ᾽ όλους τους άλλους, καθώς ταίριαζε σε τυραννικό καθεστώς, αυτόν όμως τον εμπιστευόταν και τον αγαπούσε, όπως είναι φυσικό ν᾽ αγαπάει μια γυναίκα τον γαμπρό της. Λένε λοιπόν ότι αυτός μπήκε κάποτε στο δωμάτιό της και τη στραγγάλισε· σκότωσε και τον γιο της, ένα πανέμορφο παλικάρι ώς δεκαεφτά χρονών. [3.1.15] Κατόπιν κατέλαβε τη Σκήψη και τη Γέργιθα, οχυρές πόλεις όπου βρισκόταν το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας της Μανίας. Οι άλλες πόλεις ωστόσο δεν τον δέχτηκαν· οι φρουρές τους τις φύλαγαν για λογαριασμό του Φαρναβάζου. Τότε ο Μειδίας έστειλε δώρα στον Φαρνάβαζο ζητώντας να του δοθεί η επαρχία όπως πρωτύτερα στη Μανία. Ο Φαρνάβαζος του αποκρίθηκε να φυλάξει τα δώρα ώσπου να ᾽ρθει να τα παραλάβει μονάχος του, μαζί μ᾽ αυτόν τον ίδιο — γιατί δεν ήθελε να ζήσει, είπε, αν δεν έπαιρνε εκδίκηση για τη Μανία.
[3.1.16] Στο μεταξύ έφτασε ο Δερκυλίδας κι αμέσως, μέσα σε μια μέρα, πήγαν θεληματικά με το μέρος του οι παράλιες πόλεις Λάρισα, Αμαξιτός και Κολωνές. Στη συνέχεια μήνυσε και στις αιολικές πόλεις ζητώντας τους ν᾽ απελευθερωθούν, να τον δεχτούν και μέσα στα τείχη τους, και να γίνουν σύμμαχοί του. Οι Νεανδρείς, οι Ιλιείς κι οι Κοκυλίτες δέχτηκαν, γιατί οι ελληνικές φρουρές τους δεν είχαν καλή μεταχείριση από τότε που ᾽χε πεθάνει η Μανία. [3.1.17] Ο φρούραρχος της Κεβρήνος ωστόσο —ενός πολύ οχυρού φρουρίου— δεν τον δέχτηκε, με τη σκέψη ότι ο Φαρνάβαζος θα τον ανταμείψει αν του φυλάξει την πόλη. Ο Δερκυλίδας οργίστηκε κι ετοιμάστηκε για έφοδο. Την πρώτη μέρα που ᾽κανε θυσία, όμως, τα σημάδια των σπλάχνων δεν ήταν ευνοϊκά· την άλλη μέρα έκανε ξανά θυσία, κι όταν κι αυτή απέτυχε, έκανε και την τρίτη μέρα. Τέσσερις μέρες επέμεινε να κάνει θυσίες, μόλο που τον ανησυχούσε η αναβολή επειδή ήθελε να κυριέψει ολόκληρη την Αιολίδα πριν έρθει σ᾽ ενίσχυσή της ο Φαρνάβαζος.
[3.1.18] Ένας λοχαγός από τη Σικυώνα, ο Αθηνάδας, πιστεύοντας ότι ο Δερκυλίδας έχανε τον καιρό του ανόητα κι ότι ο ίδιος ήταν σε θέση να κόψει το νερό από τους Κεβρηνίους, έκανε εξόρμηση με τον λόχο του και προσπάθησε να φράξει την πηγή. Τότε οι πολιορκημένοι βγήκαν να τον χτυπήσουν, πλήγωσαν τον ίδιο και σκότωσαν άλλους δύο κι έδιωξαν τους υπόλοιπους με χτυπήματα και βέλη. Ενώ όμως ο Δερκυλίδας στενοχωριόταν με την ιδέα ότι το ηθικό του στρατού θα ᾽ταν μειωμένο για την έφοδο, ήρθαν από τα τείχη κήρυκες σταλμένοι από τους Έλληνες να πουν ότι αυτοί δεν εγκρίνουν τη στάση του φρουράρχου κι ότι προτιμούν να ᾽ναι με το μέρος των Ελλήνων παρά με τους βαρβάρους. [3.1.19] Καθώς συνεχιζόταν ακόμα αυτή η συζήτηση, έφτασε κι ένας απεσταλμένος του φρουράρχου να πει ότι συμφωνεί κι εκείνος μ᾽ όσα λένε οι άλλοι. Εκείνη τη μέρα έτυχε να ᾽χει βγει καλή η θυσία· πρόσταξε λοιπόν ο Δερκυλίδας τους άνδρες του να πάρουν αμέσως τα όπλα και τους οδήγησε προς τις πύλες, που οι πολιορκημένοι άνοιξαν διάπλατα για να τον υποδεχτούν. Κατόπιν τοποθέτησε κι εκεί φρουρά και τράβηξε ευθύς για τη Σκήψη και τη Γέργιθα.
[3.1.20] Ο Μειδίας από τη μια περίμενε τον Φαρνάβαζο, από την άλλη δυσπιστούσε πια προς τον πληθυσμό. Μήνυσε λοιπόν του Δερκυλίδα πως θα δεχόταν να τον συναντήσει αν του ᾽διναν ομήρους. Εκείνος του ᾽στειλε έναν από κάθε συμμαχική πόλη, λέγοντάς του να διαλέξει όσους κι όποιους ήθελε. Ο Μειδίας πήρε δέκα και βγήκε κι όταν συναντήθηκαν ρώτησε με τί όρους θα τον δέχονταν για σύμμαχο. Ο Δερκυλίδας αποκρίθηκε ότι όρος ήταν ν᾽αφήσει ελεύθερο κι ανεξάρτητο τον πληθυσμό, και λέγοντας αυτά προχωρούσε συνάμα προς τη Σκήψη. [3.1.21] Ο Μειδίας καταλαβαίνοντας πως δεν θα μπορούσε να του αντισταθεί μια και δεν το ᾽θελε ο πληθυσμός, τον άφησε να μπει. Ο Δερκυλίδας έκανε θυσία στην Αθηνά στην ακρόπολη των Σκηψίων, και ύστερα έδιωξε τους μισθοφόρους του Μειδία από την πόλη και την παρέδωσε στους πολίτες, συμβουλεύοντάς τους να πολιτεύονται καθώς ταιριάζει σ᾽ Έλληνες κι ελεύθερους ανθρώπους. Την ώρα που έφευγε με τον στρατό για τη Γέργιθα, τον ξεπροβόδισαν με τιμές και πολλοί από τη Σκήψη, ενθουσιασμένοι με τα γεγονότα.
[3.1.22] Ο Μειδίας, που ακολουθούσε τον Δερκυλίδα, πρόβαλε την απαίτηση να του παραδώσει εκείνου τη Γέργιθα. Ο Δερκυλίδας τον διαβεβαίωνε ότι σε τίποτα δεν θ᾽ αδικηθεί, ταυτόχρονα όμως προχωρούσε προς τις πύλες μαζί με τον Μειδία, ενώ ο στρατός ακολουθούσε συνταγμένος ειρηνικά σε δυο ζυγούς. Βλέποντας μαζί του τον Μειδία, η φρουρά των πύργων —που ήταν πανύψηλοι— δεν τους χτύπησε. Τότε είπε ο Δερκυλίδας: «Πρόσταξε, Μειδία, ν᾽ ανοίξουν τις πύλες και τράβα εσύ μπροστά, κι εγώ να ᾽ρθω μαζί σου στο ιερό να κάνω θυσία στην Αθηνά». Ο Μειδίας δίσταζε βέβαια ν᾽ ανοίξει τις πύλες, αλλά επειδή φοβήθηκε μην τον συλλάβουν την ίδια στιγμή, πρόσταξε ν᾽ ανοίξουν. [3.1.23] Μόλις μπήκε ο Δερκυλίδας προχώρησε κατά την ακρόπολη, έχοντας πάλι κοντά του τον Μειδία· διέταξε τον υπόλοιπο στρατό να σταθεί γύρω από τα τείχη, ενώ ο ίδιος με την ακολουθία του έκανε θυσία στην Αθηνά.
Όταν τέλειωσε η θυσία, ο Δερκυλίδας έβγαλε ανακοίνωση στους σωματοφύλακες του Μειδία να πάνε να τοποθετηθούν μπροστά από τον δικό του στρατό σαν μισθοφόροι του, μια και ο Μειδίας δεν είχε πια τίποτα να φοβηθεί. [3.1.24] Ο Μειδίας δεν ήξερε τί να κάνει. «Λοιπόν», είπε, «εγώ πηγαίνω να φροντίσω για τη φιλοξενία σου». Κι ο άλλος: «Όχι, μα τον Δία», απάντησε, «θα ᾽ταν ντροπή να με φιλοξενήσεις εσύ αντί να σε φιλοξενήσω εγώ, που έκανα τη θυσία. Μείνε λοιπόν μαζί μας, κι όσο να ετοιμαστεί το δείπνο να εξετάσουμε εσύ κι εγώ τα δίκαια του καθένα μας και να πάρουμε αποφάσεις».
[3.1.25] Αφού κάθισαν, ρώτησε ο Δερκυλίδας: «Πες μου, Μειδία, ο πατέρας σου σ᾽ άφησε κύριο της περιουσίας του;» «Και βέβαια», απάντησε εκείνος. «Και πόσα σπίτια είχες; Πόσα κτήματα; Πόσες βοσκές;» Καθώς εκείνος τα ᾽γραφε, οι Σκήψιοι που ήταν μπροστά είπαν: «Ψέματα σου λέει, Δερκυλίδα!» [3.1.26] «Εσείς πάλι», τους απάντησε, «αφήστε τις πολλές λεπτολογίες». Άμα τέλειωσε η απογραφή της πατρικής περιουσίας: «Πες μου», είπε ο Δερκυλίδας, «ποιανού ήταν η Μανία;» Όλοι αποκρίθηκαν ότι ήταν του Φαρναβάζου. «Τότε λοιπόν και όσα της ανήκαν», συνέχισε, «ήταν του Φαρναβάζου;» «Και βέβαια», αποκρίθηκαν. «Τότε πρέπει να ᾽γιναν δικά μας», είπε, «αφού είμαστε νικητές — γιατί ο Φαρνάβαζος είναι εχθρός μας. Εμπρός, λοιπόν» —πρόσθεσε— «ας μας οδηγήσει κάποιος εκεί που βρίσκεται η περιουσία της Μανίας και του Φαρναβάζου».
[3.1.27] Οι άλλοι τράβηξαν πρώτοι κατά το ανάκτορο της Μανίας, που είχε καταλάβει ο Μειδίας, και τούτος τους ακολούθησε. Όταν μπήκαν μέσα ο Δερκυλίδας φώναξε τους επιστάτες, πρόσταξε τους υπηρέτες του να τους συλλάβουν και τους προειδοποίησε ότι αν τους έπιαναν να κρύβουν κάποιο από τα πράγματα της Μανίας θα τους έσφαζαν στο λεπτό. Εκείνοι τότε του τα ᾽δειξαν, κι αφού τα είδε όλα τα κλείδωσε, τα σφράγισε κι έβαλε σκοπούς να τα φυλάνε. [3.1.28] Βγαίνοντας είπε στους ταξιάρχους και τους λοχαγούς που συνάντησε στην είσοδο: «Άνδρες, εξοικονομήσαμε μισθό για τον στρατό — αρκετά για οχτώ χιλιάδες άνδρες για έναν χρόνο σχεδόν. Κι αν βγάλουμε κι άλλα, θα τα ᾽χουμε παραπανίσια». Τα ᾽πε αυτά ξέροντας ότι ακούγοντάς τα θα γίνονταν όλοι πολύ πιο πειθαρχικοί κι υπάκουοι. Κι όταν ρώτησε ο Μειδίας: «Κι εγώ πού πρέπει να ζήσω, Δερκυλίδα;» του απάντησε: «Εκεί που είναι και το πιο δίκαιο, Μειδία — στην πατρίδα σου τη Σκήψη, στο πατρικό σου σπίτι».