Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (23.1-23.53)


Ραψωδία Ψ


Ὣς οἱ μὲν στενάχοντο κατὰ πτόλιν· αὐτὰρ Ἀχαιοὶ
ἐπεὶ δὴ νῆάς τε καὶ Ἑλλήσποντον ἵκοντο,
οἱ μὲν ἄρ᾽ ἐσκίδναντο ἑὴν ἐπὶ νῆα ἕκαστος,
Μυρμιδόνας δ᾽ οὐκ εἴα ἀποσκίδνασθαι Ἀχιλλεύς,
5 ἀλλ᾽ ὅ γε οἷς ἑτάροισι φιλοπτολέμοισι μετηύδα·
«Μυρμιδόνες ταχύπωλοι, ἐμοὶ ἐρίηρες ἑταῖροι,
μὴ δή πω ὑπ᾽ ὄχεσφι λυώμεθα μώνυχας ἵππους,
ἀλλ᾽ αὐτοῖς ἵπποισι καὶ ἅρμασιν ἆσσον ἰόντες
Πάτροκλον κλαίωμεν· ὃ γὰρ γέρας ἐστὶ θανόντων.
10 αὐτὰρ ἐπεί κ᾽ ὀλοοῖο τεταρπώμεσθα γόοιο,
ἵππους λυσάμενοι δορπήσομεν ἐνθάδε πάντες.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ᾤμωξαν ἀολλέες, ἦρχε δ᾽ Ἀχιλλεύς.
οἱ δὲ τρὶς περὶ νεκρὸν ἐΰτριχας ἤλασαν ἵππους
μυρόμενοι· μετὰ δέ σφι Θέτις γόου ἵμερον ὦρσε.
15 δεύοντο ψάμαθοι, δεύοντο δὲ τεύχεα φωτῶν
δάκρυσι· τοῖον γὰρ πόθεον μήστωρα φόβοιο.
τοῖσι δὲ Πηλεΐδης ἁδινοῦ ἐξῆρχε γόοιο,
χεῖρας ἐπ᾽ ἀνδροφόνους θέμενος στήθεσσιν ἑταίρου·
«χαῖρέ μοι, ὦ Πάτροκλε, καὶ εἰν Ἀΐδαο δόμοισι·
20 πάντα γὰρ ἤδη τοι τελέω τὰ πάροιθεν ὑπέστην,
Ἕκτορα δεῦρ᾽ ἐρύσας δώσειν κυσὶν ὠμὰ δάσασθαι,
δώδεκα δὲ προπάροιθε πυρῆς ἀποδειροτομήσειν
Τρώων ἀγλαὰ τέκνα, σέθεν κταμένοιο χολωθείς.»
Ἦ ῥα, καὶ Ἕκτορα δῖον ἀεικέα μήδετο ἔργα,
25 πρηνέα πὰρ λεχέεσσι Μενοιτιάδαο τανύσσας
ἐν κονίῃς· οἱ δ᾽ ἔντε᾽ ἀφωπλίζοντο ἕκαστος
χάλκεα μαρμαίροντα, λύον δ᾽ ὑψηχέας ἵππους,
κὰδ δ᾽ ἷζον παρὰ νηῒ ποδώκεος Αἰακίδαο
μυρίοι· αὐτὰρ ὁ τοῖσι τάφον μενοεικέα δαίνυ.
30 πολλοὶ μὲν βόες ἀργοὶ ὀρέχθεον ἀμφὶ σιδήρῳ
σφαζόμενοι, πολλοὶ δ᾽ ὄϊες καὶ μηκάδες αἶγες·
πολλοὶ δ᾽ ἀργιόδοντες ὕες, θαλέθοντες ἀλοιφῇ,
εὑόμενοι τανύοντο διὰ φλογὸς Ἡφαίστοιο·
πάντῃ δ᾽ ἀμφὶ νέκυν κοτυλήρυτον ἔρρεεν αἷμα.
35Αὐτὰρ τόν γε ἄνακτα ποδώκεα Πηλεΐωνα
εἰς Ἀγαμέμνονα δῖον ἄγον βασιλῆες Ἀχαιῶν,
σπουδῇ παρπεπιθόντες ἑταίρου χωόμενον κῆρ.
οἱ δ᾽ ὅτε δὴ κλισίην Ἀγαμέμνονος ἷξον ἰόντες,
αὐτίκα κηρύκεσσι λιγυφθόγγοισι κέλευσαν
40 ἀμφὶ πυρὶ στῆσαι τρίποδα μέγαν, εἰ πεπίθοιεν
Πηλεΐδην λούσασθαι ἄπο βρότον αἱματόεντα.
αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἠρνεῖτο στερεῶς, ἐπὶ δ᾽ ὅρκον ὄμοσσεν·
«οὐ μὰ Ζῆν᾽, ὅς τίς τε θεῶν ὕπατος καὶ ἄριστος,
οὐ θέμις ἐστὶ λοετρὰ καρήατος ἆσσον ἱκέσθαι,
45 πρίν γ᾽ ἐνὶ Πάτροκλον θέμεναι πυρὶ σῆμά τε χεῦαι
κείρασθαί τε κόμην, ἐπεὶ οὔ μ᾽ ἔτι δεύτερον ὧδε
ἵξετ᾽ ἄχος κραδίην, ὄφρα ζωοῖσι μετείω.
ἀλλ᾽ ἤτοι νῦν μὲν στυγερῇ πειθώμεθα δαιτί·
ἠῶθεν δ᾽ ὄτρυνε, ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγάμεμνον,
50 ὕλην τ᾽ ἀξέμεναι παρά τε σχεῖν ὅσσ᾽ ἐπιεικὲς
νεκρὸν ἔχοντα νέεσθαι ὑπὸ ζόφον ἠερόεντα,
ὄφρ᾽ ἤτοι τοῦτον μὲν ἐπιφλέγῃ ἀκάματον πῦρ
θᾶσσον ἀπ᾽ ὀφθαλμῶν, λαοὶ δ᾽ ἐπὶ ἔργα τράπωνται.»


Ραψωδία Ψ

Ἆθλα ἐπὶ Πατρόκλῳ.

Εκεί στην πόλιν έκλαιαν· και ωστόσον είχαν φθάσει
στα πλοία τους οι Αχαιοί, στην άκρην του Ελλησπόντου,
καθένας εις την πρύμνην του· τους Μυρμιδόνας όμως
να διαλυθούν δεν άφηνεν ο ισόθεος Πηλείδης,
5και των συντρόφων έλεγεν: «Ανδρείοι Μυρμιδόνες,
ω ποθητοί μου σύντροφοι, τ᾽ άλογ᾽ από τ᾽ αμάξια
τώρα δε θα ξεζέψομεν, αλλά μαζί μ᾽ εκείνα
θα προχωρήσομε σιμά να κλάψομε τον φίλον
Πάτροκλον, μόνη προσφορά που των νεκρών ανήκει.
10Και αφού του πικρού κλάματος την ηδονήν χαρούμεν,
τ᾽ άλογα θα ξεζέψομε κι εδώ θα γίνει ο δείπνος».
Είπε και όλοι εθρήνησαν και πρώτος ο Πηλείδης
κι έφεραν γύρω εις τον νεκρόν τρεις γύρες με τους ίππους
κλαίοντας και στα κλάματα τους εκινούσε η Θέτις.
15Δάκρυα στον άμμον, δάκρυα στα όπλα τους εκύλαν
τόσον τους ήταν ποθητός ο μέγας πολεμάρχος.
Και ο Πηλείδης άπλωσε στου φίλου του τα στήθη
τ᾽ ανθρωποφόνα χέρια του κι έκανε αρχήν του θρήνου:
«Αγάλλου, ω Πάτροκλε, και αυτού που ευρίσκεσαι στον Άδην,
20ότι όλα όσα σου ᾽ταξα τα τελειώνω τώρα,
τον Έκτορα να σύρω εδώ, στους σκύλους να τον δώσω,
και εις την πυράν σου δώδεκα τέκνα λαμπρά των Τρώων
από χολήν του φόνου σου να σου αποκεφαλίσω».
Αυτά ᾽πε και σκληρόψυχα τον Έκτορα τον θείον
25ξάπλωσε προύμυτα σιμά στην κλίνην του Πατρόκλου
στο χώμα· κι εξεζώνονταν ωστόσο οι Μυρμιδόνες
τα χάλκινά τους άρματα κι εξέζεψαν τους ίππους
και όλοι εκαθίσαν έμπροσθεν στην πρύμνην του Αχιλλέως
που ευφραντικό τούς έκανε νεκρώσιμο τραπέζι.
30Και βόδια κάτασπρα πολλά σφαζόμενα εβογγούσαν,
εσφάζοντο και αρνιά πολλά κι ερίφια που βελάζαν·
χοίροι πολλοί λευκόδοντες, που από το πάχος λάμπαν,
στου Ηφαίστου εκαψαλίζονταν την φλόγα τεντωμένοι,
και στον νεκρόν ολόγυρα το αίμα επλημμυρούσε.
35Και οι βασιλείς των Αχαιών τον μέγαν Αχιλλέα,
ως ήταν απ᾽ τον θάνατον του φίλου χολωμένος,
με κόπον τον κατάπεισαν να τους ακολουθήσει
εις του Ατρείδη την σκηνήν· και αμέσως, άμα εφθάσαν,
τους ψιλοφώνους κήρυκες επρόσταξαν να στήσουν
40τρίποδα μέγαν στην φωτιά, να πείσουν τον Πηλείδη
απ᾽ τα πηγμένα αίματα το σώμα να καθάρει.
Και αυτός αρνείτο στερεά και μέγαν όμοσ᾽ όρκον:
«Μα τον Κρονίδην των θεών εξαίσιον και πρώτον,
λούσιμο αυτή μου η κεφαλή δεν θα δεχθεί πριν βάλω
45εις την πυράν τον Πάτροκλον, και του σηκώσω τάφον
και τα μαλλιά μου κουρευθούν, ότι παρόμοιος πόνος
δεν θα μου πλήξει την ψυχήν όσον καιρόν και αν ζήσω.
Αλλά για τώρ᾽ ας στέρξομε το θλιβερό τραπέζι.
Και πρόσταξ᾽ αύριον ενωρίς, ω Ατρείδη βασιλέα,
50ξύλα να φέρουν κι έπειτα να ετοιμάσουν όσα
τους πεθαμένους προβοδούν εις τον ανήλιον τόπον.
Γρήγορα τούτος άφαντος να γίνει απ᾽ έμπροσθέν μας
μέσα εις την φλόγα και ο λαός τα έργα του να πιάσει».