Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (17.209-17.287)


Ἦ, καὶ κυανέῃσιν ἐπ᾽ ὀφρύσι νεῦσε Κρονίων.
210 Ἕκτορι δ᾽ ἥρμοσε τεύχε᾽ ἐπὶ χροΐ, δῦ δέ μιν Ἄρης
δεινὸς ἐνυάλιος, πλῆσθεν δ᾽ ἄρα οἱ μέλε᾽ ἐντὸς
ἀλκῆς καὶ σθένεος· μετὰ δὲ κλειτοὺς ἐπικούρους
βῆ ῥα μέγα ἰάχων· ἰνδάλλετο δέ σφισι πᾶσι
τεύχεσι λαμπόμενος μεγαθύμου Πηλεΐωνος.
215 ὄτρυνεν δὲ ἕκαστον ἐποιχόμενος ἐπέεσσι,
Μέσθλην τε Γλαῦκόν τε Μέδοντά τε Θερσίλοχόν τε,
Ἀστεροπαῖόν τε Δεισήνορά θ᾽ Ἱππόθοόν τε,
Φόρκυν τε Χρομίον τε καὶ Ἔννομον οἰωνιστήν·
τοὺς ὅ γ᾽ ἐποτρύνων ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
220 «κέκλυτε, μυρία φῦλα περικτιόνων ἐπικούρων·
οὐ γὰρ ἐγὼ πληθὺν διζήμενος οὐδὲ χατίζων
ἐνθάδ᾽ ἀφ᾽ ὑμετέρων πολίων ἤγειρα ἕκαστον,
ἀλλ᾽ ἵνα μοι Τρώων ἀλόχους καὶ νήπια τέκνα
προφρονέως ῥύοισθε φιλοπτολέμων ὑπ᾽ Ἀχαιῶν.
225 τὰ φρονέων δώροισι κατατρύχω καὶ ἐδωδῇ
λαούς, ὑμέτερον δὲ ἑκάστου θυμὸν ἀέξω.
τῶ τις νῦν ἰθὺς τετραμμένος ἢ ἀπολέσθω
ἠὲ σαωθήτω· ἡ γὰρ πολέμου ὀαριστύς.
ὃς δέ κε Πάτροκλον καὶ τεθνηῶτά περ ἔμπης
230 Τρῶας ἐς ἱπποδάμους ἐρύσῃ, εἴξῃ δέ οἱ Αἴας,
ἥμισυ τῷ ἐνάρων ἀποδάσσομαι, ἥμισυ δ᾽ αὐτὸς
ἕξω ἐγώ· τὸ δέ οἱ κλέος ἔσσεται ὅσσον ἐμοί περ.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἰθὺς Δαναῶν βρίσαντες ἔβησαν,
δούρατ᾽ ἀνασχόμενοι· μάλα δέ σφισιν ἔλπετο θυμὸς
235 νεκρὸν ὑπ᾽ Αἴαντος ἐρύειν Τελαμωνιάδαο,
νήπιοι· ἦ τε πολέσσιν ἐπ᾽ αὐτῷ θυμὸν ἀπηύρα.
καὶ τότ᾽ ἄρ᾽ Αἴας εἶπε βοὴν ἀγαθὸν Μενέλαον·
«ὦ πέπον, ὦ Μενέλαε διοτρεφές, οὐκέτι νῶϊ
ἔλπομαι αὐτώ περ νοστησέμεν ἐκ πολέμοιο.
240 οὔ τι τόσον νέκυος περιδείδια Πατρόκλοιο,
ὅς κε τάχα Τρώων κορέει κύνας ἠδ᾽ οἰωνούς,
ὅσσον ἐμῇ κεφαλῇ περιδείδια μή τι πάθῃσι,
καὶ σῇ, ἐπεὶ πολέμοιο νέφος περὶ πάντα καλύπτει,
Ἕκτωρ, ἡμῖν δ᾽ αὖτ᾽ ἀναφαίνεται αἰπὺς ὄλεθρος.
245 ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ἀριστῆας Δαναῶν κάλει, ἤν τις ἀκούσῃ.»
Ὣς ἔφατ᾽, οὐδ᾽ ἀπίθησε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος,
ἤϋσεν δὲ διαπρύσιον Δαναοῖσι γεγωνώς·
«ὦ φίλοι, Ἀργείων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες,
οἵ τε παρ᾽ Ἀτρεΐδῃς, Ἀγαμέμνονι καὶ Μενελάῳ,
250 δήμια πίνουσιν καὶ σημαίνουσιν ἕκαστος
λαοῖς· ἐκ δὲ Διὸς τιμὴ καὶ κῦδος ὀπηδεῖ.
ἀργαλέον δέ μοί ἐστι διασκοπιᾶσθαι ἕκαστον
ἡγεμόνων· τόσση γὰρ ἔρις πολέμοιο δέδηεν·
ἀλλά τις αὐτὸς ἴτω, νεμεσιζέσθω δ᾽ ἐνὶ θυμῷ
255 Πάτροκλον Τρῳῇσι κυσὶν μέλπηθρα γενέσθαι.»
Ὣς ἔφατ᾽, ὀξὺ δ᾽ ἄκουσεν Ὀϊλῆος ταχὺς Αἴας·
πρῶτος δ᾽ ἀντίος ἦλθε θέων ἀνὰ δηϊοτῆτα,
τὸν δὲ μετ᾽ Ἰδομενεὺς καὶ ὀπάων Ἰδομενῆος,
Μηριόνης, ἀτάλαντος Ἐνυαλίῳ ἀνδρειφόντῃ.
260 τῶν δ᾽ ἄλλων τίς κεν ᾗσι φρεσὶν οὐνόματ᾽ εἴποι,
ὅσσοι δὴ μετόπισθε μάχην ἤγειραν Ἀχαιῶν;
Τρῶες δὲ προὔτυψαν ἀολλέες· ἦρχε δ᾽ ἄρ᾽ Ἕκτωρ.
ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἐπὶ προχοῇσι διιπετέος ποταμοῖο
βέβρυχεν μέγα κῦμα ποτὶ ῥόον, ἀμφὶ δέ τ᾽ ἄκραι
265 ἠϊόνες βοόωσιν ἐρευγομένης ἁλὸς ἔξω,
τόσσῃ ἄρα Τρῶες ἰαχῇ ἴσαν. αὐτὰρ Ἀχαιοὶ
ἕστασαν ἀμφὶ Μενοιτιάδῃ ἕνα θυμὸν ἔχοντες,
φραχθέντες σάκεσιν χαλκήρεσιν· ἀμφὶ δ᾽ ἄρα σφι
λαμπρῇσιν κορύθεσσι Κρονίων ἠέρα πολλὴν
270 χεῦ᾽, ἐπεὶ οὐδὲ Μενοιτιάδην ἔχθαιρε πάρος γε,
ὄφρα ζωὸς ἐὼν θεράπων ἦν Αἰακίδαο·
μίσησεν δ᾽ ἄρα μιν δηΐων κυσὶ κύρμα γενέσθαι
Τρῳῇσιν· τῶ καί οἱ ἀμυνέμεν ὦρσεν ἑταίρους.
Ὦσαν δὲ πρότεροι Τρῶες ἑλίκωπας Ἀχαιούς·
275 νεκρὸν δὲ προλιπόντες ὑπέτρεσαν, οὐδέ τιν᾽ αὐτῶν
Τρῶες ὑπέρθυμοι ἕλον ἔγχεσιν ἱέμενοί περ,
ἀλλὰ νέκυν ἐρύοντο· μίνυνθα δὲ καὶ τοῦ Ἀχαιοὶ
μέλλον ἀπέσσεσθαι· μάλα γάρ σφεας ὦκ᾽ ἐλέλιξεν
Αἴας, ὃς περὶ μὲν εἶδος, περὶ δ᾽ ἔργα τέτυκτο
280 τῶν ἄλλων Δαναῶν μετ᾽ ἀμύμονα Πηλεΐωνα.
ἴθυσεν δὲ διὰ προμάχων συῒ εἴκελος ἀλκὴν
καπρίῳ, ὅς τ᾽ ἐν ὄρεσσι κύνας θαλερούς τ᾽ αἰζηοὺς
ῥηϊδίως ἐκέδασσεν, ἑλιξάμενος διὰ βήσσας·
ὣς υἱὸς Τελαμῶνος ἀγαυοῦ, φαίδιμος Αἴας,
285 ῥεῖα μετεισάμενος Τρώων ἐκέδασσε φάλαγγας,
οἳ περὶ Πατρόκλῳ βέβασαν, φρόνεον δὲ μάλιστα
ἄστυ πότι σφέτερον ἐρύειν καὶ κῦδος ἀρέσθαι.


Είπε, τα μαύρα φρύδια χαμήλωσε ο Κρονίδης
210και άρμωσε την αρματωσιά στου Έκτορος το σώμα·
μέσα του εμπήκε φοβερός ο Άρης και τα μέλη
άναψαν όλα δύναμη· και στους λαμπρούς συμμάχους,
κραυγάζοντας προχώρησε κι επρόσφερνεν εις όλους,
ως έλαμπε μες στ᾽ άρματα, τον θείον Αχιλλέα·
215κι έναν προς έναν εύρηκε στην μάχην να εμψυχώσει,
τον Μέσθλην, τον Θερσίλοχον,, τον Μέδοντα, τον Γλαύκον,
τον Φόρκυν, τον Ιππόθοον και τον Αστεροπαίον·
μ᾽ εκείνους τον Δεισήνορα ομού και τον Χρομίον,
τον ορνεοσκόπον Έννομον και προς εκείνους είπε:
220«Των περιοίκων βοηθών άπειρα γένη, ακούτε·
όταν από τες χώρες σας σας έφερα εδώ πέρα,
δεν εζητούσα του λαού ν᾽ αυξήσω εγώ το πλήθος,
αλλά για τες γυναίκες μας και τα μικρά παιδιά μας
των φιλομάχων Αχαιών μ᾽ ανδρειά ν᾽ αντιταχθείτε.
225Όθεν και γενναιότερην να κάμω την ψυχήν σας,
δώρα σας δίδω και τροφές και πάσχουν οι λαοί μου.
Εμπρός λοιπόν καθένας σας στην μάχην ή να πέσει
ή να σωθεί και η σύσμιξις τούτ᾽ έχει του πολέμου.
Και όποιος τον Αίαντα ημπορεί να σπρώξει και να σύρει
230τον Πάτροκλον, αν και νεκρόν, στες φάλαγγες των Τρώων
σ᾽ αυτόν τα μισά λάφυρα θα δώσω, κι εγώ τ᾽ άλλα
μισά θα πάρω· και όσο εγώ, θα δοξασθεί κι εκείνος».
Είπε, κι εκείνοι ορμητικά στους Δαναούς χυθήκαν
με τα κοντάρια σηκωτά· και τον νεκρόν θαρρούσαν
235ν᾽ αρπάξουν απ᾽ τον Αίαντα τον Τελαμωνιάδην.
Μωροί! κι επάνω στον νεκρόν πολλούς θενά θερίσει.
Τότε προς τον ανδράγαθον Μενέλαον είπ᾽ ο Αίας:
«Αγαπητέ Μενέλαε, δεν έχω ελπίδα πλέον
να γύρομε απ᾽ τον πόλεμον εμείς εις την πατρίδα.
240Ο πεθαμένος Πάτροκλος δε με τρομάζει τόσο
που άφευκτα σκύλοι Τρωικοί κι όρνεα θα τον φάγουν,
όσο η δική μου κεφαλή μην πάθει και η δική σου·
έρχεται ο Έκτωρ και μ᾽ αυτόν μαυρίλα του πολέμου
και αφανισμός μάς εύρηκε· αλλά στους πολεμάρχους
245βάλε φωνήν των Δαναών, ίσως κανείς ακούσει».
Είπε και τον υπάκουσεν ο ανδράγαθος Ατρείδης.
και στριγγήν έσυρε φωνήν των Δαναών και είπε:
«Ω πολεμάρχοι αγαπητοί, προστάτες των Αργείων,
όσους οι Ατρείδες προτιμούν και πίνετε μαζί τους
250από τα δώρα του κοινού και ορίζετε καθένας
τα πλήθη, και τιμήν ο Ζευς και δόξαν σας χαρίζει.
Μου είναι δύσκολο να ιδώ στην φλόγα του πολέμου,
καθέναν απ᾽ τους αρχηγούς· αλλά και αφ᾽ εαυτού του
κανείς ας έλθει κι έλεγχον ας φοβηθεί η ψυχή του
255αν γίνει ο Πάτροκλος χαρά των σκύλων της Τρωάδος».
Είπε κι ευθύς τον άκουσεν ο Οϊλιάδης Αίας
και πρώτος ήλθε με σπουδήν απ᾽ όπου επολεμούσε·
κατόπιν ο Ιδομενεύς, μ᾽ αυτόν και ο Μηριόνης,
ακόλουθός του, ισόπαλος του ανθρωποφόνου Άρη.
260Και ποιος στο πνεύμα του να ειπεί τα ονόματα ημπορούσε
των άλλων που κατόπι του τον πόλεμον ανάψαν;
Σύσσωμ᾽ οι Τρώες κτύπησαν εμπρός και ο Έκτωρ πρώτος·
και όπως εκεί που ροβολά διογέννητο ποτάμι
στο ρεύμα ενάντια η θάλασσα κύμα ξερνά μεγάλο
265κι οι ακρογιαλιές αντιβοούν στον βρόντον της θαλάσσης,
με τόσην όρμησαν βοήν οι Τρώες και τριγύρω
στον Πάτροκλον οι Αχαιοί με μια ψυχή στεκόνταν
φραγμένοι στες ασπίδες των· και στα λαμπρά τους κράνη
σκοτάδι ολόγυρα βαθύ τους έχυσε ο Κρονίδης,
270ότι και πριν τον Πάτροκλον καλόθελε, όταν ζούσε
του Αχιλλέως σύντροφος, και μισητό τού εφάνη
να γίνει εκείνος άρπαγμα των σκύλων της Τρωάδος,
και τους συντρόφους κίνησε γι᾽ αυτόν να πολεμήσουν.
Και πρώτα οι Τρώες έσπρωξαν τους Αχαιούς, που οπίσω
275επόδισαν και τον νεκρόν αφήκαν και κανέναν
οι Τρώες οι περήφανοι δεν πήραν με τες λόγχες
αλλ᾽ ετραβούσαν τον νεκρόν· αλλ᾽ όμως δεν αργήσαν
να ορμήσουν πάλιν οι Αχαιοί σπρωγμένοι απ᾽ τον γενναίον,
τον Αίαντα οπού δεύτερος του θαυμαστού Πηλείδη,
280των Δαναών επρώτευε στο σώμα και στα έργα.
Και απ᾽ τους προμάχους όρμησαν με την ανδρειάν αγρίου
χοίρου, που μες στα σύλλογγα βουνά κατασκορπίζει,
καθώς τινάζεται με ορμήν, άνδρες ομού και σκύλους.
Όμοια και ο Αίας, ο λαμπρός υιός του Τελαμώνος,
285εύκολα κατασκόρπισε τες φάλαγγες των Τρώων,
που εκύκλωναν τον Πάτροκλον θαρρώντας να τον σύρουν
επάνω εις την πόλιν τους και δόξαν ν᾽ αποκτήσουν.