Ο ΣΑΜΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (Κεφ. 24 - 28)
Αφορμή του Σαμιακού πολέμου
[24.1] Υστερ᾽ απ᾽ αυτό οι Αθηναίοι και οι Λακεδαιμόνιοι έκλεισταν συμφωνία ειρήνης για τριάντα χρόνια. και τότε ο Περικλής προτείνει στην εκκλησία του δήμου και αποφασίζεται η ναυτική εκστρατεία εναντίον της Σάμου, με την πρόφαση ότι, ενώ οι Αθηναίοι είχαν απαιτήσει από τους Σαμίους να σταματήσουν τον πόλεμο προς τους Μιλησίους, αυτοί αρνήθηκαν να υπακούσουν. [24.2] {Επειδή υπάρχει η άποψη ότι προχώρησε στις ενέργειες εναντίον των Σαμίων για να ικανοποιήσει την Ασπασία, είναι εδώ η κατάλληλη ευκαιρία να θέσουμε το ερώτημα ποιά μεγάλη τέχνη ή δύναμη είχε αυτή η γυναίκα ώστε να καταφέρει να έχει στο χέρι της τους σπουδαιότερους πολιτικούς και να κάνει τοςυ φιλοσόφους να μιλήσουν για αυτήν με πολλά και επαινετικά λόγια. [24.3] Είναι γενικά αποδεκτό ότι καταγόταν από την Μίλητο και ήταν κόρη του Αξίοχου· και λένε ότι έχοντας ως παράδεγμα τη Θαργηλία, μια από τις παλιές γυναίκες της Ιωνίας, προσπάθησε να καλλιεργήσει σχέσεις με τους πιο ισχυρούς άνδρες. [24.4] Αυτή η Θαργηλία, γυναίκα όμορφη και προικισμένη με χάρη και εξυπνάδα, είχε σχέσεις με πάρα πολλούς Έλληνες άνδρες και όλους τους συντρόφους της τους έκανε φίλους του Πέρση βασιλιά· έτσι κρυφά έριξε στις πόλεις τον σπόρο της συμπάθειας προς τους Πέρσες μέσω των φίλων της που ήταν άνδρες με μεγάλη δύναμη και επιρροή. [24.5] Κάποιοι λένε ότι ο Περικλής ενδιαφέρθηκε για την Ασπασία λόγω της σοφίας της και του ενδιαφέροντός της για την πολιτική· πράγματι, ακόμη κι ο Σωκράτης μερικές φορές την επισκεπτόταν με τους φίλους του, και οι στενοί φίλοι του Περικλή έφερναν τις γυναίκες τους για να την ακούσουν, αν και ήταν επικεφαλής μιας επιχείρησης που δεν ήταν ούτε κόσμια και ούτε αξιοπρεπής, αφού συντηρούσε ένα σπίτι με νεαρές πόρνες. [24.6] Και ο Αισχίνης μάλιστα λέει ότι ο Λυσικλής, ο έμπορος προβάτων, ένας άνθρωπος ταπεινής καταγωγής και ασήμαντος, κατάφερε να γίνει ο σημαντικότερος άνθρωπος στην Αθήνα όταν συνέζησε με την Ασπασία μετά τον θάνατο του Περικλή. [24.7] Επίσης, στον «Μενέξενο» του Πλάτωνα, παρόλο που το πρώτο μέρος του έργου έχει γραφεί με αρκετά παιγνιώδη διάθεση, πάντως διασώζει το εξής ιστορικό στοιχείο, ότι κυκλοφορούσε η φήμη πως η Ασπασία συναναστρεφόταν πολλούς Αθηναίους για να τους διδάξει τη ρητορική. Ωστόσο, φαίνεται πως η αγάπη που ο Περικλής είχε για την Ασπασία ήταν περισσότερο ερωτική. [24.8] Ο Περικλής ήταν βέβαια παντρεμένος με μια συγγενή του, η οποία προηγουμένως ήταν παντρεμένη με τον Ιππόνικο, από τον οποίο απέκτησε ένα γιο, τον πλούσιο Καλλία· επίσης, ως σύζυγος του Περικλή, γέννησε τον Ξάνθιππο και τον Πάραλο. Στη συνέχεια, επειδή η συμβίωσή τους έπαψε να είναι ευχάριστη και στους δυο τους, ο Περικλής την πάντρεψε, με τη θέλησή της, με κάποιον άλλον άντρα, κι ο ίδιος πήρε την Ασπασία που την αγάπησε πάρα πολύ. [24.9] Και πράγματι, όπως λένε, καθημερινά, και όταν έφευγε και όταν επέστρεφε από την αγορά, την χαιρετούσε φιλώντας την με αγάπη. Στις κωμωδίες η Ασπασία αποκαλείται νέα Ομφάλη και Δηιάνειρα και Ήρα. Ο Κρατίνος όμως την είπε ξεκάθαρα πόρνη μ᾽ αυτά τα λόγια:
η αφύσικη ηδονή τού γέννησε την Ήρα-Ασπασία,
την ξεδιάντροπη πόρνη.
[24.10] Φαίνεται πως από την Ασπασία ο Περικλής απέκτησε και τον νόθο γιο του, για τον οποίο ο Εύπολις, στην κωμωδία του «Δήμοι», τον παρουσιάζει να ρωτά:
ζει ο νόθος μου;
Κι ο Μυρωνίδης απαντά:
Ζει και θα ᾽χε από καιρό παντρευτεί,
αν δεν φοβόταν τη συμφορά να πάρει μια πόρνη.
[24.11] Λένε, επίσης, πως τόσο ξακουστή και φημισμένη έγινε η Ασπασία, ώστε και ο Κύρος που πολέμησε με τον Πέρση βασιλιά διεκδικώντας τη βασιλεία, την πιο αγαπημένη του από τις παλλακίδες του την ονόμασε Ασπασία, ενώ προηγουμένως ονομάζονταν Μίλτω. [24.12] Η Μίλτω καταγόταν από τη Φώκαια και ήταν κόρη του Ερμότιμου. Όταν ο Κύρος σκοτώθηκε στη μάχη, αιχμαλωτίστηκε και μεταφέρθηκε στον Πέρση βασιλιά, πάνω στον οποίο απέκτησε μεγάλη επιρροή. Αυτά μου ήρθαν στη μνήμη καθώς έγραφα και ήταν, νομίζω, ανθρώπινο να μην τα απορρίψω και να μην τα παραλείψω.}