Αυτά είναι όσα όλοι λίγο πολύ οι άνθρωποι δέχονται ως καλά — στις περιπτώσεις που υπάρχει αμφισβήτηση, οι συλλογισμοί μας πρέπει να ξεκινούν από τις ακόλουθες προτάσεις: Καλό είναι καθετί που το αντίθετό του είναι κακό. Επίσης αυτό που το αντίθετό του συμφέρει στους εχθρούς μας· αν π.χ. το να είμαστε δειλοί συμφέρει πάρα πολύ στους εχθρούς μας, είναι φανερό ότι η ανδρεία είναι κάτι το εξαιρετικά ωφέλιμο στους πολίτες μας. Γενικά, το αντίθετο από αυτό που επιθυμούν οι εχθροί μας ή από αυτό με το οποίο χαίρονται, ολοφάνερα είναι ωφέλιμο για μας· γι᾽ αυτό και είπε ο ποιητής αλήθεια, πολύ θα χαιρόταν ο Πρίαμος... Δεν είναι, βέβαια, έτσι πάντοτε, είναι όμως έτσι τις περισσότερες φορές. Πραγματικά, τίποτε δεν εμποδίζει να είναι μερικές φορές το ίδιο πράγμα ωφέλιμο και στα δύο αντίπαλα μέρη· εξού και το λεγόμενο ότι [1363a] τα κακά ενώνουν τους ανθρώπους, όταν το ίδιο πράγμα είναι βλαβερό και στις δυο πλευρές. Καλό είναι επίσης ό,τι δεν είναι υπερβολή· κακό είναι ό,τι είναι μεγαλύτερο από αυτό που θα έπρεπε να είναι. Καλό είναι επίσης καθετί που για χάρη του έχουν καταβληθεί πολλοί κόποι ή έχουν γίνει πολλά έξοδα· γιατί το πράγμα αυτό για πολύν καιρό ήδη ήταν κάτι ολοφάνερα καλό, και ένα τέτοιο πράγμα λογαριάζεται τελικός σκοπός, τελικός μάλιστα σκοπός πολλών προσπαθειών — και ο τελικός σκοπός είναι κάτι το καλό. Γι᾽ αυτό και ο ποιητής είπε και καύχημα στον Πρίαμο θα την αφήσετε και είναι ντροπή τόσον καιρό να έχεις μείνει· έτσι και η παροιμία: δίπλα στην πόρτα του σπιτιού τη στάμνα. Καλό είναι επίσης αυτό που επιθυμούν και επιδιώκουν οι περισσότεροι άνθρωποι, και αυτό που μοιάζει στα μάτια τους άξιο για διεκδίκηση· καλό ήταν, πράγματι, για μας αυτό που επιθυμούν και επιδιώκουν όλοι: ολοφάνερα «οι περισσότεροι άνθρωποι» είναι κάτι σαν το «όλοι». Καλό είναι επίσης ό,τι επαινείται· γιατί κανείς δεν επαινεί κάτι που δεν είναι καλό. Καλό είναι επίσης αυτό που επαινούν οι εχθροί και οι ευτελείς άνθρωποι· γιατί είναι σαν να υπάρχει πια μια καθολική αναγνώριση, αν ακόμη και αυτοί που βλάφτηκαν από κάτι το αναγνωρίζουν ως καλό: η αναγνώρισή τους δεν μπορεί παρά να οφείλεται στο ότι είναι ολοφάνερο ότι πρόκειται για κάτι καλό· όπως είναι ευτελείς άνθρωποι αυτοί που τους κατηγορούν οι φίλοι τους και δεν τους κατηγορούν οι εχθροί τους. Αυτός είναι και ο λόγος που οι Κορίνθιοι θεώρησαν ότι τους συκοφάντησε ο Σιμωνίδης με τον στίχο του για τους Κορίνθιους όμως δεν έχει να πει κατηγόρια η Τροία. Καλό είναι επίσης αυτό που προτίμησε ένας φρόνιμος ή καλός άνθρωπος, άντρας ή γυναίκα, π.χ. η Αθηνά τον Οδυσσέα, ο Θησέας την Ελένη, οι θεές τον Αλέξανδρο και ο Όμηρος τον Αχιλλέα. Γενικά, καλά είναι τα πράγματα που οι άνθρωποι επιλέγουν και προτιμούν. Οι άνθρωποι λοιπόν προτιμούν να κάνουν α) αυτά που ήδη είπαμε, β) αυτά που είναι κακά για τους εχθρούς τους, γ) αυτά που είναι καλά για τους φίλους τους, δ) αυτά που μπορούν να γίνουν. Τα τελευταία αυτά είναι δύο ειδών: α) αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν, β) αυτά που γίνονται εύκολα. Εύκολα είναι αυτά που γίνονται ή δίχως κόπο και ταλαιπωρία ή μέσα σε λίγο χρόνο· γιατί στον ορισμό του δύσκολου υπάρχει ή ο κόπος και η ταλαιπωρία ή το μήκος του χρόνου. Επίσης τα πράγματα που έρχονται όπως τα επιθυμούν οι άνθρωποι· φυσικά οι άνθρωποι επιθυμούν ή κάτι που δεν είναι καθόλου κακό ή κάτι που ως κακό είναι μικρότερο από το καλό που θα προκύψει από αυτό — είναι η περίπτωση που η βλάβη από το κακό ή δεν γίνεται αντιληπτή ή είναι ασήμαντη. Επίσης αυτά που είναι ολόδικά τους, αυτά που δεν κάνει κανένας άλλος και αυτά που είναι έξω από τα συνήθη — γιατί η τιμή είναι τότε μεγαλύτερη. Επίσης αυτά που τους ταιριάζουν· τέτοια είναι όσα προσιδιάζουν στην καταγωγή και στις δυνατότητές τους. Και αυτά επίσης που θεωρούν ότι τους λείπουν, όσο μικρά κι αν είναι· γιατί αυτό δεν μειώνει καθόλου την επιθυμία τους να τα κάνουν και αυτά. Και αυτά επίσης που η εκτέλεσή τους είναι εύκολη· γιατί, ως εύκολα που είναι, τα πράγματα αυτά μπορούν να γίνουν. Πράγματα εύκολα να εκτελεσθούν είναι αυτά που κατάφεραν να κάνουν όλοι οι άνθρωποι ή οι πιο πολλοί ή όμοιοι ή κατώτεροι άνθρωποι. Επίσης αυτά με τα οποία θα γίνουν ευχάριστοι στους φίλους τους ή δυσάρεστοι στους εχθρούς τους. Επίσης όσα επιλέγουν και προτιμούν να κάνουν αυτοί τους οποίους οι ίδιοι θαυμάζουν. Επίσης εκείνα για τα οποία διαθέτουν τα απαιτούμενα φυσικά προσόντα και την απαιτούμενη πείρα· γιατί θεωρούν ότι αυτά τα πράγματα θα τα πετύχουν ευκολότερα. Επίσης αυτά που δεν κάνει ένα κοινό και συνηθισμένο άτομο· γιατί αυτές οι πράξεις αξίζουν μεγαλύτερο έπαινο. Επίσης αυτά που συμβαίνει να ανταποκρίνονται στις επιθυμίες τους· γιατί τα πράγματα αυτά δεν φαίνονται μόνο ευχάριστα, αλλά και καλύτερα. Πάνω από όλα όμως [1363b] η κάθε κατηγορία ανθρώπων επιλέγει και προτιμάει αυτά για τα οποία έχει ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον· οι φιλόδοξοι π.χ. τη νίκη, οι λάτρεις των τιμών τις τιμές, οι φιλοχρήματοι τα χρήματα, και ούτω καθεξής. Από όλα αυτά λοιπόν ο συμβουλευτικός ρήτορας πρέπει να αντλεί τα αποδεικτικά του επιχειρήματα ενσχέσει με το καλό και με το συμφέρον. |