Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Περικλῆς (21.1-23.4)


[21.1] Ἀλλ᾽ ὁ Περικλῆς κατεῖχε τὴν ἐκδρομὴν ταύτην καὶ περιέκοπτε τὴν πολυπραγμοσύνην, καὶ τὰ πλεῖστα τῆς δυνάμεως ἔτρεπεν εἰς φυλακὴν καὶ βεβαιότητα τῶν ὑπαρχόντων, μέγα ἔργον ἡγούμενος ἀνείργειν Λακεδαιμονίους καὶ ὅλως ὑπεναντιούμενος ἐκείνοις, ὡς ἄλλοις τε πολλοῖς ἔδειξε καὶ μάλιστα τοῖς περὶ τὸν ἱερὸν πραχθεῖσι πόλεμον. [21.2] ἐπεὶ γὰρ οἱ Λακεδαιμόνιοι στρατεύσαντες εἰς Δελφοὺς Φωκέων ἐχόντων τὸ ἱερὸν Δελφοῖς ἀπέδωκαν, εὐθὺς ἐκείνων ἀπαλλαγέντων ὁ Περικλῆς ἐπιστρατεύσας, πάλιν εἰσήγαγε τοὺς Φωκέας, [21.3] καὶ τῶν Λακεδαιμονίων ἣν ἔδωκαν αὐτοῖς Δελφοὶ προμαντείαν εἰς τὸ μέτωπον ἐγκολαψάντων τοῦ χαλκοῦ λύκου, λαβὼν καὶ αὐτὸς προμαντείαν τοῖς Ἀθηναίοις εἰς τὸν αὐτὸν λύκον κατὰ τὴν δεξιὰν πλευρὰν ἐνεχάραξεν.
[22.1] Ὅτι δ᾽ ὀρθῶς ἐν τῇ Ἑλλάδι τὴν δύναμιν τῶν Ἀθηναίων συνεῖχεν, ἐμαρτύρησεν αὐτῷ τὰ γενόμενα. πρῶτον μὲν γὰρ Εὐβοεῖς ἀπέστησαν, ἐφ᾽ οὓς διέβη μετὰ δυνάμεως. εἶτ᾽ εὐθὺς ἀπηγγέλλοντο Μεγαρεῖς ἐκπεπολεμωμένοι καὶ στρατιὰ Πελοποννησίων ἐπὶ τοῖς ὅροις τῆς Ἀττικῆς οὖσα, Πλειστώνακτος ἡγουμένου βασιλέως Λακεδαιμονίων. [22.2] πάλιν οὖν ὁ Περικλῆς κατὰ τάχος ἐκ τῆς Εὐβοίας ἀνεκομίζετο πρὸς τὸν ἐν τῇ Ἀττικῇ πόλεμον, καὶ συνάψαι μὲν εἰς χεῖρας οὐκ ἐθάρσησε πολλοῖς καὶ ἀγαθοῖς ὁπλίταις προκαλουμένοις, ὁρῶν δὲ τὸν Πλειστώνακτα νέον ὄντα κομιδῇ, χρώμενον δὲ μάλιστα Κλεανδρίδῃ τῶν συμβούλων, ὃν οἱ ἔφοροι φύλακα καὶ πάρεδρον αὐτῷ διὰ τὴν ἡλικίαν συνέπεμψαν, ἐπειρᾶτο τούτου κρύφα, καὶ ταχὺ διαφθείρας χρήμασιν αὐτὸν ἔπεισεν ἐκ τῆς Ἀττικῆς ἀπαγαγεῖν τοὺς Πελοποννησίους. [22.3] ὡς δ᾽ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ καὶ διελύθη κατὰ πόλεις, βαρέως φέροντες οἱ Λακεδαιμόνιοι τὸν μὲν βασιλέα χρήμασιν ἐζημίωσαν, ὧν τὸ πλῆθος οὐκ ἔχων ἐκτεῖσαι μετέστησεν ἑαυτὸν ἐκ Λακεδαίμονος, τοῦ δὲ Κλεανδρίδου φεύγοντος θάνατον κατέγνωσαν. [22.4] οὗτος δ᾽ ἦν πατὴρ Γυλίππου τοῦ περὶ Σικελίαν Ἀθηναίους καταπολεμήσαντος. ἔοικε δ᾽ ὥσπερ συγγενικὸν αὐτῷ προστρίψασθαι νόσημα τὴν φιλαργυρίαν ἡ φύσις, ὑφ᾽ ἧς καὶ αὐτὸς αἰσχρῶς ἐπὶ κακοῖς ἔργοις ἁλοὺς ἐξέπεσε τῆς Σπάρτης. ταῦτα μὲν οὖν ἐν τοῖς περὶ Λυσάνδρου δεδηλώκαμεν.
[23.1] Τοῦ δὲ Περικλέους ἐν τῷ τῆς στρατηγίας ἀπολογισμῷ δέκα ταλάντων ἀνάλωμα γράψαντος ἀνηλωμένων εἰς τὸ δέον, ὁ δῆμος ἀπεδέξατο μὴ πολυπραγμονήσας μηδ᾽ ἐλέγξας τὸ ἀπόρρητον. [23.2] ἔνιοι δ᾽ ἱστορήκασιν, ὧν ἐστι καὶ Θεόφραστος ὁ φιλόσοφος, ὅτι καθ᾽ ἕκαστον ἐνιαυτὸν εἰς τὴν Σπάρτην ἐφοίτα δέκα τάλαντα παρὰ τοῦ Περικλέους, οἷς τοὺς ἐν τέλει πάντας θεραπεύων παρῃτεῖτο τὸν πόλεμον, οὐ τὴν εἰρήνην ὠνούμενος, ἀλλὰ τὸν χρόνον ἐν ᾧ παρασκευασάμενος καθ᾽ ἡσυχίαν ἔμελλε πολεμήσειν βέλτιον.
[23.3] Εὐθὺς οὖν ἐπὶ τοὺς ἀφεστῶτας τραπόμενος καὶ διαβὰς εἰς Εὔβοιαν πεντήκοντα ναυσὶ καὶ πεντακισχιλίοις ὁπλίταις, κατεστρέψατο τὰς πόλεις, [23.4] καὶ Χαλκιδέων μὲν τοὺς ἱπποβότας λεγομένους πλούτῳ καὶ δόξῃ διαφέροντας ἐξέβαλεν, Ἑστιεῖς δὲ πάντας ἀναστήσας ἐκ τῆς χώρας, Ἀθηναίους κατῴκισε, μόνοις τούτοις ἀπαραιτήτως χρησάμενος, ὅτι ναῦν Ἀττικὴν αἰχμάλωτον λαβόντες ἀπέκτειναν τοὺς ἄνδρας.


Ο «ιερός πόλεμος»
[21.1] Αλλά ο Περικλής εμπόδιζε αυτή την εκστρατεία και συγκρατούσε τους Αθηναίους από τέτοια παράτολμα σχέδια. Το μεγαλύτερο μέρος από τις στρατιωτικές δυνάμεις τις χρησιμοποιούσε για τη διαφύλαξη και την εξασφάλιση των χωρών που υπήρχαν, γιατί νόμιζε σπουδαίο έργο το να κρατά μακριά τους Λακεδαιμονίους. Ήταν πάντοτε αντίπαλος σ᾽ εκείνους, όπως και σε πολλές άλλες περιστάσεις το έδειξε και ιδιαίτερα με όσα έκαμε κατά τον ιερό πόλεμο. [21.2] Σ᾽ αυτό τον πόλεμο οι Λακεδαιμόνιοι ήρθαν με στρατό στους Δελφούς, πήραν το ιερό από τους Φωκείς που το κατείχαν και το ξανάδωσαν στους κατοίκους των Δελφών. Μόλις όμως έφυγαν οι Λακεδαιμόνιοι, ο Περικλής αμέσως έτρεξε με το στρατό του και έφερε πάλι εκεί τους Φωκείς. [21.3] Και, επειδή οι Λακεδαιμόνιοι είχαν αποχτήσει από τους κατοίκους των Δελφών το δικαίωμα να παίρνουν τη μαντεία πρώτοι απ᾽ όλους τους άλλους και είχαν επιγράψει το δικαίωμα αυτό στο μέτωπο του χάλκινου λύκου, ο Περικλής πήρε και αυτός το δικαίωμα τούτο της πρώτης μαντείας για τους Αθηναίους και το χάραξε σ᾽ επιγραφή στο δεξί πλευρό του ίδιου λύκου.

Αποστασία της Εύβοιας. Πόλεμος στην Αττική
[22.1] Ότι σωστά έκανε ο Περικλής να συγκρατεί τη στρατιωτική δύναμη των Αθηναίων μέσα στην Ελλάδα το απόδειξαν τα γεγονότα που ακολούθησαν και που ήρθαν να τον δικαιώσουν. Γιατί πρώτα αποστάτησαν οι Ευβοείς, και πήγε με στρατό εναντίον τους. Έπειτα αμέσως ήρθε είδηση ότι οι Μεγαρείς κήρυξαν τον πόλεμο και ότι στρατιά Λακεδαιμονίων έφτασε στα σύνορα της Αττικής με αρχηγό το βασιλιά της Σπάρτης Πλειστώνακτα. [22.2] Ο Περικλής τότε γυρίζει από την Εύβοια όσο μπορούσε γρηγορότερα, για να αντιμετωπίσει τον πόλεμο στην Αττική. Δεν τόλμησε όμως να συγκρουστεί με άντρες πολλούς και γενναίους που τον προκαλούσαν. Αλλά βλέποντας ότι μαζί με τον Πλειστώνακτα, που ήταν πολύ νέος, βρισκόταν ο Κλεανδρίδης, ένας από τους κυριότερους συμβούλους του, που τον είχαν στείλει οι έφοροι για φύλακα και συμπαραστάτη του βασιλιά εξαιτίας της ηλικίας του, προσπάθησε να έρθει κρυφά σε συνεννόηση μαζί του. Γρήγορα κατάφερε να τον δωροδοκήσει και τον έπεισε να αποσύρει τους Πελοποννησίους από την Αττική. [22.3] Αλλά, μόλις έφυγε η εχθρική στρατιά και διαλύθηκε, για να πάει ο καθένας στην πόλη του, οι Λακεδαιμόνιοι αγανακτισμένοι τιμώρησαν το βασιλιά τους με χρηματικό πρόστιμο, που αυτός μην έχοντας να το πληρώσει αναγκάστηκε να φύγει από τη Σπάρτη, και τον Κλεανδρίδη, που βρισκόταν εξόριστος, τον καταδίκασαν σε θάνατο. [22.4] Αυτός ο Κλεανδρίδης ήταν πατέρας του Γύλιππου που νίκησε τους Αθηναίους στη Σικελία. Και φαίνεται πως η φύση είχε δώσει και σ᾽ αυτόν το ελάττωμα της φιλαργυρίας, σαν οικογενειακό νόσημα, γιατί και αυτός, ύστερ᾽ από λαμπρές επιτυχίες, κυριεύτηκε απ᾽ αυτή την αισχρή αρρώστια και εξορίστηκε από τη Σπάρτη. Αυτά όμως τα έχω διηγηθεί στη βιογραφία του Λυσάνδρου.

Εμπιστοσύνη του λαού στον Περικλή. Υποταγή της Εύβοιας
[23.1] Στη λογοδοσία της στρατηγίας του έγραψε ο Περικλής ότι δαπανήθηκαν δέκα τάλαντα «για κάτι που ήταν ανάγκη» και ο δήμος το δέχτηκε, χωρίς να ασχοληθεί περισσότερο και χωρίς να ελέγξει το μυστικό. [23.2] Μερικοί μάλιστα διηγούνται, ανάμεσα σ᾽ αυτούς και ο Θεόφραστος ο φιλόσοφος, ότι κάθε χρόνο πήγαιναν δέκα τάλαντα στη Σπάρτη σταλμένα από τον Περικλή και ότι με αυτά καλόπιανε τους άρχοντες όλους, για να απομακραίνει τον πόλεμο· έτσι εξαγόραζε όχι την ειρήνη, αλλά τον καιρό που του χρειαζόταν για να ετοιμαστεί με ησυχία, ώστε να πολεμήσει καλύτερα.
[23.3] Αφού λοιπόν στράφηκε πάλι προς εκείνους που είχαν αποστατήσει και πέρασε στην Εύβοια με πενήντα πλοία και πέντε χιλιάδες οπλίτες, υπόταξε τις πόλεις. [23.4] Έδιωξε από τη Χαλκίδα τους λεγόμενους Ιπποβότες, που ξεχώριζαν για τον πλούτο και τη φήμη τους. Στην Ιστιαία έδιωξε όλους τους κατοίκους και στη θέση τους έστειλε Αθηναίους να κατοικήσουν. Μόνο σ᾽ αυτούς φέρθηκε σκληρά, γιατί, όταν είχαν αιχμαλωτίσει ένα αττικό πλοίο, έπιασαν όλους τους άντρες και τους σκότωσαν.