Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Περικλῆς (17.1-18.3)


[17.1] Ἀρχομένων δὲ Λακεδαιμονίων ἄχθεσθαι τῇ αὐξήσει τῶν Ἀθηναίων, ἐπαίρων ὁ Περικλῆς τὸν δῆμον ἔτι μᾶλλον μέγα φρονεῖν καὶ μεγάλων αὑτὸν ἀξιοῦν πραγμάτων γράφει ψήφισμα, πάντας Ἕλληνας τοὺς ὁποίποτε κατοικοῦντας Εὐρώπης ἢ [τῆς] Ἀσίας παρακαλεῖν, καὶ μικρὰν πόλιν καὶ μεγάλην, εἰς σύλλογον πέμπειν Ἀθήναζε τοὺς βουλευσομένους περὶ τῶν Ἑλληνικῶν ἱερῶν, ἃ κατέπρησαν οἱ βάρβαροι, καὶ τῶν θυσιῶν, ἃς ὀφείλουσιν ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος εὐξάμενοι τοῖς θεοῖς, ὅτε πρὸς τοὺς βαρβάρους ἐμάχοντο, καὶ τῆς θαλάττης, ὅπως πλέωσι πάντες ἀδεῶς καὶ τὴν εἰρήνην ἄγωσιν. [17.2] ἐπὶ ταῦτα δ᾽ ἄνδρες εἴκοσι τῶν ὑπὲρ πεντήκοντα ἔτη γεγονότων ἐπέμφθησαν, ὧν πέντε μὲν Ἴωνας καὶ Δωριεῖς τοὺς ἐν Ἀσίᾳ καὶ νησιώτας ἄχρι Λέσβου καὶ Ῥόδου παρεκάλουν, πέντε δὲ τοὺς ἐν Ἑλλησπόντῳ καὶ Θρᾴκῃ μέχρι Βυζαντίου τόπους ἐπῄεσαν, καὶ πέντε ἐπὶ τούτοις εἰς Βοιωτίαν καὶ Φωκίδα καὶ Πελοπόννησον, ἐκ δὲ ταύτης διὰ Λοκρῶν ἐπὶ τὴν πρόσοικον ἤπειρον ἕως Ἀκαρνανίας καὶ Ἀμβρακίας ἀπεστάλησαν· [17.3] οἱ δὲ λοιποὶ δι᾽ Εὐβοίας ἐπ᾽ Οἰταίους. καὶ τὸν Μαλιέα κόλπον καὶ Φθιώτας [καὶ] Ἀχαιοὺς καὶ Θεσσαλοὺς ἐπορεύοντο, συμπείθοντες ἰέναι καὶ μετέχειν τῶν βουλευμάτων ἐπ᾽ εἰρήνῃ καὶ κοινοπραγίᾳ τῆς Ἑλλάδος. [17.4] ἐπράχθη δ᾽ οὐδὲν οὐδὲ συνῆλθον αἱ πόλεις, Λακεδαιμονίων ὑπεναντιωθέντων, ὡς λέγεται, καὶ τὸ πρῶτον ἐν Πελοποννήσῳ τῆς πείρας ἐλεγχθείσης. τοῦτο μὲν οὖν παρεθέμην ἐνδεικνύμενος αὐτοῦ τὸ φρόνημα καὶ τὴν μεγαλοφροσύνην.
[18.1] Ἐν δὲ ταῖς στρατηγίαις εὐδοκίμει μάλιστα διὰ τὴν ἀσφάλειαν, οὔτε μάχης ἐχούσης πολλὴν ἀδηλότητα καὶ κίνδυνον ἑκουσίως ἁπτόμενος, οὔτε τοὺς ἐκ τοῦ παραβαλέσθαι χρησαμένους τύχῃ λαμπρᾷ καὶ θαυμασθέντας ὡς μεγάλους ζηλῶν καὶ μιμούμενος στρατηγούς, ἀεί τε λέγων πρὸς τοὺς πολίτας, ὡς ὅσον ἐπ᾽ αὐτῷ μενοῦσιν ἀθάνατοι πάντα τὸν χρόνον. [18.2] ὁρῶν δὲ Τολμίδην τὸν Τολμαίου διὰ τὰς πρότερον εὐτυχίας καὶ διὰ τὸ τιμᾶσθαι διαφερόντως ἐκ τῶν πολεμικῶν σὺν οὐδενὶ καιρῷ παρασκευαζόμενον εἰς Βοιωτίαν ἐμβαλεῖν, καὶ πεπεικότα τῶν ἐν ἡλικίᾳ τοὺς ἀρίστους καὶ φιλοτιμοτάτους ἐθελοντὰς στρατεύεσθαι, χιλίους γενομένους ἄνευ τῆς ἄλλης δυνάμεως, κατέχειν ἐπειρᾶτο καὶ παρακαλεῖν ἐν τῷ δήμῳ, τὸ μνημονευόμενον εἰπών, ὡς εἰ μὴ πείθοιτο Περικλεῖ, τόν γε σοφώτατον οὐχ ἁμαρτήσεται σύμβουλον ἀναμείνας, χρόνον. [18.3] τότε μὲν οὖν μετρίως εὐδοκίμησε τοῦτ᾽ εἰπών· ὀλίγαις δ᾽ ὕστερον ἡμέραις ὡς ἀνηγγέλθη τεθνεὼς μὲν αὐτὸς Τολμίδης περὶ Κορώνειαν ἡττηθεὶς μάχῃ, τεθνεῶτες δὲ πολλοὶ κἀγαθοὶ τῶν πολιτῶν, μεγάλην τοῦτο τῷ Περικλεῖ μετ᾽ εὐνοίας δόξαν ἤνεγκεν ὡς ἀνδρὶ φρονίμῳ καὶ φιλοπολίτῃ.


ΑΓΩΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΙΙΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ (Κεφ. 17 - 23)
Σχέδιο για ένα πανελλήνιο συνέδριο
[17.1] Οι Λακεδαιμόνιοι βλέποντας να μεγαλώνει η δύναμη των Αθηναίων, άρχισαν να ανησυχούν. Και ο Περικλής για να ανυψώσει ακόμη περισσότερο την περηφάνια του λαού και για να τον πείσει ότι είναι άξιος για μεγάλα έργα, προτείνει στην εκκλησία του δήμου ψήφισμα με το οποίο προσκαλούσε όλους τους Έλληνες, σε οποιοδήποτε μέρος της Ευρώπης ή της Ασίας και αν κατοικούν, όλες τις πόλεις, μικρές ή μεγάλες, να στείλουν αντιπροσώπους στην Αθήνα, για να σκεφτούν σ᾽ ένα συνέδριο όλοι μαζί για τους ελληνικούς ναούς που είχαν κατακάψει οι βάρβαροι και για τις θυσίες που χρωστούν οι Έλληνες στους θεούς, αφού τις είχαν υποσχεθεί σ᾽ αυτούς, όταν τους παρακαλούσαν για την Ελλάδα, τότε που πολεμούσαν εναντίον των βαρβάρων, και τέλος για τη θάλασσα, δηλαδή πώς να πλέουν όλοι χωρίς φόβο και πώς να διατηρούν την ειρήνη.
[17.2] Γι᾽ αυτό το σκοπό οι Αθηναίοι έστειλαν είκοσι άντρες που ήταν ο καθένας πενήντα χρονών και πάνω· πέντε πήγαν να προσκαλέσουν τους Ίωνες και τους Δωριείς της Ασίας και τους νησιώτες ώς τη Λέσβο και τη Ρόδο· πέντε πορεύτηκαν στα μέρη του Ελλησπόντου και της Θράκης ώς το Βυζάντιο· πέντε άλλοι στάλθηκαν στη Βοιωτία, τη Φωκίδα και την Πελοπόννησο και απ᾽ εκεί μέσο της Λοκρίδας στα κοντινά μέρη ώς την Ακαρνανία και Αμβρακία· [17.3] τέλος οι υπόλοιποι πέντε πήγαν μέσο της Ευβοίας στους Οιταίους, στα μέρη του Μαλιακού κόλπου, στους Φθιώτες, στους Αχαιούς και στους Θεσσαλούς. Αυτοί προσπαθούσαν να πείσουν όλους να στείλουν αντιπροσώπους και να πάρουν μέρος στο συνέδριο για την ειρήνη και την κοινή σύμπραξη των Ελλήνων. [17.4] Αλλά δεν έγινε τίποτε ούτε οι πόλεις έστειλαν αντιπροσώπους, γιατί, όπως λένε, εναντιώθηκαν κρυφά οι Λακεδαιμόνιοι, και πρώτα στην Πελοπόννησο απότυχε η απόπειρα αυτή του Περικλή.
Το διηγήθηκα και αυτό, για να δείξω τη δύναμη του πνεύματος και το μεγαλείο της ψυχής του.

Πρόνοια για την ασφάλεια του στρατού
[18.1] Κατά τις στρατηγίες του έχει εκτιμηθεί ιδιαίτερα η προσοχή που έδινε στην ασφάλεια του στρατού· δεν επιχειρούσε ποτέ με τη θέλησή του μάχη με αβέβαιο αποτέλεσμα και επικίνδυνη και δε ζήλευε ούτε ήθελε να μιμηθεί τους στρατηγούς που ριψοκινδυνεύοντας κέρδισαν λαμπρή επιτυχία και θαυμάστηκαν. Έλεγε πάντα στους πολίτες ότι, αν περνούσε από το χέρι του, θα έμεναν για πάντα αθάνατοι. [18.2] Και όταν είδε πως ο Τολμίδης, ο γιος του Τολμαίου, παίρνοντας θάρρος από τις πρώτες επιτυχίες του και από την εξαιρετική εκτίμηση που κέρδισε για τις πολεμικές του επιχειρήσεις, ήταν έτοιμος σε άκαιρη στιγμή να εισβάλει στη Βοιωτία και είχε πείσει τους πιο γενναίους και φιλόδοξους από τους στρατεύσιμους πολίτες να εκστρατεύσουν μαζί του εθελοντικά ―και αυτοί ήταν χίλιοι, ξεχωριστά από την άλλη δύναμη― ο Περικλής προσπάθησε να τον συγκρατήσει. Τον παρακαλούσε στην εκκλησία του δήμου λέγοντας τα περίφημα εκείνα λόγια: «Αν ο Τολμίδης δε θέλει να πειστεί στον Περικλή, δε θα κάμει λάθος αν περιμένει να ακούσει τον πιο σοφό απ᾽ όλους τους συμβούλους: το χρόνο». [18.3] Τότε λίγοι επαίνεσαν το λόγο του· ύστερα όμως από λίγες μέρες, όταν ήρθε η είδηση ότι ο Τολμίδης νικήθηκε στη μάχη κοντά στην Κορώνεια και ότι έπεσε νεκρός και ο ίδιος και μαζί του πολλοί γενναίοι πολίτες, η πρόβλεψή του εκείνη μεγάλωσε την αγάπη και την εκτίμηση του λαού στον Περικλή, γιατί έβλεπε πόσο φρόνιμος είναι και πόσο φροντίζει για το καλό του.