Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (13.76-13.154)


Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη Τελαμώνιος Αἴας·
«οὕτω νῦν καὶ ἐμοὶ περὶ δούρατι χεῖρες ἄαπτοι
μαιμῶσιν, καί μοι μένος ὤρορε, νέρθε δὲ ποσσὶν
ἔσσυμαι ἀμφοτέροισι· μενοινώω δὲ καὶ οἶος
80 Ἕκτορι Πριαμίδῃ ἄμοτον μεμαῶτι μάχεσθαι.»
Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,
χάρμῃ γηθόσυνοι, τήν σφιν θεὸς ἔμβαλε θυμῷ·
τόφρα δὲ τοὺς ὄπιθεν γαιήοχος ὦρσεν Ἀχαιούς,
οἳ παρὰ νηυσὶ θοῇσιν ἀνέψυχον φίλον ἦτορ.
85 τῶν ῥ᾽ ἅμα τ᾽ ἀργαλέῳ καμάτῳ φίλα γυῖα λέλυντο,
καί σφιν ἄχος κατὰ θυμὸν ἐγίγνετο δερκομένοισι
Τρῶας, τοὶ μέγα τεῖχος ὑπερκατέβησαν ὁμίλῳ.
τοὺς οἵ γ᾽ εἰσορόωντες ὑπ᾽ ὀφρύσι δάκρυα λεῖβον·
οὐ γὰρ ἔφαν φεύξεσθαι ὑπὲκ κακοῦ· ἀλλ᾽ ἐνοσίχθων
90 ῥεῖα μετεισάμενος κρατερὰς ὄτρυνε φάλαγγας.
Τεῦκρον ἔπι πρῶτον καὶ Λήϊτον ἦλθε κελεύων
Πηνέλεών θ᾽ ἥρωα Θόαντά τε Δηΐπυρόν τε
Μηριόνην τε καὶ Ἀντίλοχον, μήστωρας ἀϋτῆς·
τοὺς ὅ γ᾽ ἐποτρύνων ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
95 «αἰδὼς Ἀργεῖοι, κοῦροι νέοι· ὔμμιν ἔγωγε
μαρναμένοισι πέποιθα σαωσέμεναι νέας ἁμάς·
εἰ δ᾽ ὑμεῖς πολέμοιο μεθήσετε λευγαλέοιο,
νῦν δὴ εἴδεται ἦμαρ ὑπὸ Τρώεσσι δαμῆναι.
ὢ πόποι, ἦ μέγα θαῦμα τόδ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶμαι,
100 δεινόν, ὃ οὔ ποτ᾽ ἔγωγε τελευτήσεσθαι ἔφασκον,
Τρῶας ἐφ᾽ ἡμετέρας ἰέναι νέας, οἳ τὸ πάρος περ
φυζακινῇς ἐλάφοισιν ἐοίκεσαν, αἵ τε καθ᾽ ὕλην
θώων παρδαλίων τε λύκων τ᾽ ἤϊα πέλονται
αὔτως ἠλάσκουσαι ἀνάλκιδες, οὐδ᾽ ἔπι χάρμη·
105 ὣς Τρῶες τὸ πρίν γε μένος καὶ χεῖρας Ἀχαιῶν
μίμνειν οὐκ ἐθέλεσκον ἐναντίον, οὐδ᾽ ἠβαιόν·
νῦν δὲ ἑκὰς πόλιος κοίλῃς ἐπὶ νηυσὶ μάχονται
ἡγεμόνος κακότητι μεθημοσύνῃσί τε λαῶν,
οἳ κείνῳ ἐρίσαντες ἀμυνέμεν οὐκ ἐθέλουσι
110 νηῶν ὠκυπόρων, ἀλλὰ κτείνονται ἀν᾽ αὐτάς.
ἀλλ᾽ εἰ δὴ καὶ πάμπαν ἐτήτυμον αἴτιός ἐστιν
ἥρως Ἀτρεΐδης, εὐρὺ κρείων Ἀγαμέμνων,
οὕνεκ᾽ ἀπητίμησε ποδώκεα Πηλεΐωνα,
ἡμέας γ᾽ οὔ πως ἔστι μεθιέμεναι πολέμοιο.
115 ἀλλ᾽ ἀκεώμεθα θᾶσσον· ἀκεσταί τοι φρένες ἐσθλῶν.
ὑμεῖς δ᾽ οὐκέτι καλὰ μεθίετε θούριδος ἀλκῆς
πάντες ἄριστοι ἐόντες ἀνὰ στρατόν. οὐδ᾽ ἂν ἔγωγε
ἀνδρὶ μαχεσσαίμην ὅς τις πολέμοιο μεθείη
λυγρὸς ἐών· ὑμῖν δὲ νεμεσσῶμαι περὶ κῆρι.
120 ὦ πέπονες, τάχα δή τι κακὸν ποιήσετε μεῖζον
τῇδε μεθημοσύνῃ· ἀλλ᾽ ἐν φρεσὶ θέσθε ἕκαστος
αἰδῶ καὶ νέμεσιν· δὴ γὰρ μέγα νεῖκος ὄρωρεν.
Ἕκτωρ δὴ παρὰ νηυσὶ βοὴν ἀγαθὸς πολεμίζει
καρτερός, ἔρρηξεν δὲ πύλας καὶ μακρὸν ὀχῆα.»
125Ὥς ῥα κελευτιόων γαιήοχος ὦρσεν Ἀχαιούς.
ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ Αἴαντας δοιοὺς ἵσταντο φάλαγγες
καρτεραί, ἃς οὔτ᾽ ἄν κεν Ἄρης ὀνόσαιτο μετελθὼν
οὔτε κ᾽ Ἀθηναίη λαοσσόος· οἳ γὰρ ἄριστοι
κρινθέντες Τρῶάς τε καὶ Ἕκτορα δῖον ἔμιμνον,
130 φράξαντες δόρυ δουρί, σάκος σάκεϊ προθελύμνῳ·
ἀσπὶς ἄρ᾽ ἀσπίδ᾽ ἔρειδε, κόρυς κόρυν, ἀνέρα δ᾽ ἀνήρ·
ψαῦον δ᾽ ἱππόκομοι κόρυθες λαμπροῖσι φάλοισι
νευόντων, ὡς πυκνοὶ ἐφέστασαν ἀλλήλοισιν·
ἔγχεα δὲ πτύσσοντο θρασειάων ἀπὸ χειρῶν
135 σειόμεν᾽· οἱ δ᾽ ἰθὺς φρόνεον, μέμασαν δὲ μάχεσθαι.
Τρῶες δὲ προὔτυψαν ἀολλέες, ἦρχε δ᾽ ἄρ᾽ Ἕκτωρ
ἀντικρὺ μεμαώς, ὀλοοίτροχος ὣς ἀπὸ πέτρης,
ὅν τε κατὰ στεφάνης ποταμὸς χειμάρροος ὤσῃ,
ῥήξας ἀσπέτῳ ὄμβρῳ ἀναιδέος ἔχματα πέτρης·
140 ὕψι δ᾽ ἀναθρῴσκων πέτεται, κτυπέει δέ θ᾽ ὑπ᾽ αὐτοῦ
ὕλη· ὁ δ᾽ ἀσφαλέως θέει ἔμπεδον, ἧος ἵκηται
ἰσόπεδον, τότε δ᾽ οὔ τι κυλίνδεται ἐσσύμενός περ·
ὣς Ἕκτωρ ἧος μὲν ἀπείλει μέχρι θαλάσσης
ῥέα διελεύσεσθαι κλισίας καὶ νῆας Ἀχαιῶν
145 κτείνων· ἀλλ᾽ ὅτε δὴ πυκινῇς ἐνέκυρσε φάλαγξι
στῆ ῥα μάλ᾽ ἐγχριμφθείς· οἱ δ᾽ ἀντίοι υἷες Ἀχαιῶν
νύσσοντες ξίφεσίν τε καὶ ἔγχεσιν ἀμφιγύοισιν
ὦσαν ἀπὸ σφείων· ὁ δὲ χασσάμενος πελεμίχθη.
ἤϋσεν δὲ διαπρύσιον Τρώεσσι γεγωνώς·
150 «Τρῶες καὶ Λύκιοι καὶ Δάρδανοι ἀγχιμαχηταί,
παρμένετ᾽· οὔ τοι δηρὸν ἐμὲ σχήσουσιν Ἀχαιοί,
καὶ μάλα πυργηδὸν σφέας αὐτοὺς ἀρτύναντες,
ἀλλ᾽, ὀΐω, χάσσονται ὑπ᾽ ἔγχεος, εἰ ἐτεόν με
ὦρσε θεῶν ὤριστος, ἐρίγδουπος πόσις Ἥρης.»


Και προς αυτόν απάντησεν ο Τελαμώνιος Αίας:
«Όμοια κι εμέν᾽ ακράτητα τα χέρια μου την λόγχην
σφίγγουν, η ανδρειά μου εξύπνησεν, οι πόδες αποκάτω
εμπρός με σπρώχνουν, και ζητώ και μόνος ν᾽ αντικρίσω
80τον Έκτορα στον πόλεμον, μ᾽ όσην ορμήν και αν έχει».
Τούτα ενώ έλεγαν αυτοί και τους χαροποιούσε
ορμή πολέμου, οπού θεός τούς άναψε εις τα στήθη,
τους άλλους όπισθε Αχαιούς κινούσε ο κοσμοσείστης,
που έπαιρναν ανάσασιν σιμά στα γοργά πλοία.
85Από τον μέγαν κάματον τα μέλ᾽ είχαν κομμένα
και την ψυχήν περίλυπην να βλέπουν έμπροσθέν τους
από το τείχος όλοι ομού να ροβολούν οι Τρώες.
Τους βλέπαν, και απ᾽ τα μάτια τους τα δάκρυα ξεχειλίζαν
και να σωθούν δεν έλπιζαν· αλλ᾽ ήρθε ο κοσμοσείστης
90και τες ανδρείες φάλαγγες εβάλθη να εμψυχώσει·
τον Τεύκρον πρώτα εσίμωσε, κατόπιν και τους άλλους,
Πηνέλαον, Δηίπυρον, Θόαντα, Μηριόνην,
Αντίλοχον και Λήιτον, τους πρώτους πολεμάρχους.
Παρακινώντας έλεγεν: «Αχ! εντροπή σας, άνδρες,
95του Άργους νέοι μαχηταί, σ᾽ εσάς το θάρρος έχω,
αν πολεμήσετ᾽ ανδρικά, να σώσετε τα πλοία,
αλλ᾽ αν δειλιάσετε και σεις, εφάν᾽ η μέρα πλέον
τούτη τον άκρον όλεθρον να πάθουμε απ᾽ τους Τρώας.
Ω, μέγα θαύμα φοβερό τα μάτια τούτα βλέπουν,
100οπού ποτέ μου να συμβεί δεν έλεγα· να ορμήσουν
οι Τρώες εις τα πλοία μας, κι εκείνοι ως τώρα ομοιάζαν
δειλόψυχα ελαφόπουλα, που θα τα φάγουν λύκοι,
αγριόσκυλ᾽ ή λεόπαρδοι, καθώς μέσα στα δάση
με την καρδιάν απόλεμην χαμένα παραδέρνουν.
105Όμοια κι οι Τρώες πρότερα των Αχαιών την ρώμην
ν᾽ αντισταθούν ουδέ στιγμήν ποσώς δεν ετολμούσαν.
Τώρ᾽ απ᾽ την πόλιν τους μακράν μάχοντ᾽ εδώ στα πλοία,
διότι εμωράνθη ο βασιλεύς κι εχαύνωσαν τα πλήθη
και πεισμωμένοι προς αυτόν να σώσουν τα καράβια
110δεν θέλουν, αλλ᾽ ελεεινά φονεύονται σιμά τους.
Και αν αίτιος είναι ο κραταιός Ατρείδης Αγαμέμνων
τωόντι διότι επρόσβαλε τον μέγαν Αχιλλέα,
δια τούτο εμείς τον πόλεμον θ᾽ αφήσομεν, ω φίλοι;
Είν᾽ ώρα να διορθώνομεν εμείς τα σφάλματά μας,
115και δέχονται διόρθωσιν τα στήθη ανδρών γενναίων
σας κάμνει πλέον όνειδος ν᾽ αφήνετε την μάχην
εσείς οι πρώτοι του στρατού· κι εγώ δεν θα οργιζόμουν
ποσώς προς άνδρα ελεεινόν, αν έφευγε απ᾽ την μάχην.
Αλλά δια σας πόνον και οργήν αισθάνεται η ψυχή μου.
120Μη το κακόν αυξήσετε με αυτήν την χαύνωσίν σας,
ας εντραπεί καθένας σας και τ᾽ όνειδος του κόσμου
ας αισθανθεί· και φοβερός άναψε τώρ᾽ αγώνας.
Ο ανδρείος Έκτωρ πολεμεί σφοδρώς σιμά στα πλοία
κι ήδη τες πύλες έσπασε και τον μεγάλον σύρτην».
125Αυτούς εμψύχωσ᾽ ο θεός· ωστόσο των Αιάντων
οι φάλαγγες ορθώνονταν δεινές, που να τους βλέπει
η φιλοπόλεμη Αθηνά θα εθαύμαζε και ο Άρης.
Οι πρώτοι αυτού των Αχαιών ακλόνητοι εδεχόνταν
τους Τρώας με τον Έκτορα, και φράκτην από ασπίδες
130και από κοντάρια μόρφωσαν· κράνος αυτού με κράνος,
με ασπίδ᾽ ασπίδα στηρικτά θωρούσες, και άνδρα μ᾽ άνδρα·
και ως κλίναν έσμιγαν λαμπρές οι περικεφαλαίες
την χαίτην τους· τόσο στενά τεθήκαν μεταξύ των.
Και ως τα κοντάρια τίναζαν στες τολμηρές παλάμες,
135τα ελύγιζαν και ολόψυχα την μάχην εδιψούσαν.
Σύσσωμ᾽ οι Τρώες έπεσαν εμπρός και ο Έκτωρ πρώτος
ορμούσε αντίκρυ, όπως τρανό λιθάρι που από φρύδι
βουνού ποτάμι ξέχειλο με βροχερές πλημμύρες
το αμπώθει κάτ᾽ ως έσπασε τα δέματα των βράχων·
140ψηλά σκιρτώντας ροβολά και όλο βροντά το δάσος·
κι εκείνο τρέχει ανέμποδον, ώσπου το σιάδι φθάνει
και τότ᾽ η ορμή του σβήνεται· και ο Έκτωρ παρομοίως
φοβέριζε στην θάλασσαν φονεύοντας να φθάσει
των Αχαιών απ᾽ τες σκηνές περνώντας και απ᾽ τα πλοία·
145αλλά στες πυκνές φάλαγγες ως έπεσε κι εγγύς των
επροχωρούσε, στάθηκε, κι ενάντια του με ξίφη
και με κοντάρια δίστομα μακριά των τον εδιώχναν
οι Αχαιοί· τινάχθηκεν αυτός κι εσύρθη οπίσω
και προς τους Τρώας φώναξε παντού να τον ακούσουν:
150«Τρώες, Λύκιοι, Δάρδανοι και σεις κονταρομάχοι
σταθείτε αυτού· και αν πυργωτοί τες τάξες των εκλείσαν,
οι Αχαιοί πολύν καιρόν εμέ δεν θα κρατήσουν.
Θα τους σκορπίσ᾽ η λόγχη μου, αν των θεών ο πρώτος
μ᾽ εκίνησε, ο βαρύκτυπος ομόκλινος της Ήρας».