Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (22.437-22.515)


Ὣς ἔφατο κλαίουσ᾽, ἄλοχος δ᾽ οὔ πώ τι πέπυστο
Ἕκτορος· οὐ γάρ οἵ τις ἐτήτυμος ἄγγελος ἐλθὼν
ἤγγειλ᾽ ὅττι ῥά οἱ πόσις ἔκτοθι μίμνε πυλάων,
440 ἀλλ᾽ ἥ γ᾽ ἱστὸν ὕφαινε μυχῷ δόμου ὑψηλοῖο
δίπλακα πορφυρέην, ἐν δὲ θρόνα ποικίλ᾽ ἔπασσε.
κέκλετο δ᾽ ἀμφιπόλοισιν ἐϋπλοκάμοις κατὰ δῶμα
ἀμφὶ πυρὶ στῆσαι τρίποδα μέγαν, ὄφρα πέλοιτο
Ἕκτορι θερμὰ λοετρὰ μάχης ἐκ νοστήσαντι,
445 νηπίη, οὐδ᾽ ἐνόησεν ὅ μιν μάλα τῆλε λοετρῶν
χερσὶν Ἀχιλλῆος δάμασε γλαυκῶπις Ἀθήνη.
κωκυτοῦ δ᾽ ἤκουσε καὶ οἰμωγῆς ἀπὸ πύργου·
τῆς δ᾽ ἐλελίχθη γυῖα, χαμαὶ δέ οἱ ἔκπεσε κερκίς·
ἡ δ᾽ αὖτις δμῳῇσιν ἐϋπλοκάμοισι μετηύδα·
450 «δεῦτε, δύω μοι ἕπεσθον, ἴδωμ᾽ ὅτιν᾽ ἔργα τέτυκται.
αἰδοίης ἑκυρῆς ὀπὸς ἔκλυον, ἐν δ᾽ ἐμοὶ αὐτῇ
στήθεσι πάλλεται ἦτορ ἀνὰ στόμα, νέρθε δὲ γοῦνα
πήγνυται· ἐγγὺς δή τι κακὸν Πριάμοιο τέκεσσιν.
αἲ γὰρ ἀπ᾽ οὔατος εἴη ἐμεῦ ἔπος· ἀλλὰ μάλ᾽ αἰνῶς
455 δείδω μὴ δή μοι θρασὺν Ἕκτορα δῖος Ἀχιλλεὺς
μοῦνον ἀποτμήξας πόλιος πεδίονδε δίηται,
καὶ δή μιν καταπαύσῃ ἀγηνορίης ἀλεγεινῆς,
ἥ μιν ἔχεσκ᾽, ἐπεὶ οὔ ποτ᾽ ἐνὶ πληθυῖ μένεν ἀνδρῶν,
ἀλλὰ πολὺ προθέεσκε, τὸ ὃν μένος οὐδενὶ εἴκων.»
460Ὣς φαμένη μεγάροιο διέσσυτο μαινάδι ἴση,
παλλομένη κραδίην· ἅμα δ᾽ ἀμφίπολοι κίον αὐτῇ.
αὐτὰρ ἐπεὶ πύργον τε καὶ ἀνδρῶν ἷξεν ὅμιλον,
ἔστη παπτήνασ᾽ ἐπὶ τείχεϊ, τὸν δὲ νόησεν
ἑλκόμενον πρόσθεν πόλιος· ταχέες δέ μιν ἵπποι
465 ἕλκον ἀκηδέστως κοίλας ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν.
τὴν δὲ κατ᾽ ὀφθαλμῶν ἐρεβεννὴ νὺξ ἐκάλυψεν,
ἤριπε δ᾽ ἐξοπίσω, ἀπὸ δὲ ψυχὴν ἐκάπυσσε.
τῆλε δ᾽ ἀπὸ κρατὸς βάλε δέσματα σιγαλόεντα,
ἄμπυκα κεκρύφαλόν τε ἰδὲ πλεκτὴν ἀναδέσμην
470 κρήδεμνόν θ᾽, ὅ ῥά οἱ δῶκε χρυσέη Ἀφροδίτη
ἤματι τῷ ὅτε μιν κορυθαίολος ἠγάγεθ᾽ Ἕκτωρ
ἐκ δόμου Ἠετίωνος, ἐπεὶ πόρε μυρία ἕδνα.
ἀμφὶ δέ μιν γαλόῳ τε καὶ εἰνατέρες ἅλις ἔσταν,
αἵ μετὰ σφίσιν εἶχον ἀτυζομένην ἀπολέσθαι.
475 ἡ δ᾽ ἐπεὶ οὖν ἔμπνυτο καὶ ἐς φρένα θυμὸς ἀγέρθη,
ἀμβλήδην γοόωσα μετὰ Τρῳῇσιν ἔειπεν·
«Ἕκτορ, ἐγὼ δύστηνος· ἰῇ ἄρα γεινόμεθ᾽ αἴσῃ
ἀμφότεροι, σὺ μὲν ἐν Τροίῃ Πριάμου κατὰ δῶμα,
αὐτὰρ ἐγὼ Θήβῃσιν ὑπὸ Πλάκῳ ὑληέσσῃ
480 ἐν δόμῳ Ἠετίωνος, ὅ μ᾽ ἔτρεφε τυτθὸν ἐοῦσαν,
δύσμορος αἰνόμορον· ὡς μὴ ὤφελλε τεκέσθαι.
νῦν δὲ σὺ μὲν Ἀΐδαο δόμους ὑπὸ κεύθεσι γαίης
ἔρχεαι, αὐτὰρ ἐμὲ στυγερῷ ἐνὶ πένθεϊ λείπεις
χήρην ἐν μεγάροισι· πάϊς δ᾽ ἔτι νήπιος αὔτως,
485 ὃν τέκομεν σύ τ᾽ ἐγώ τε δυσάμμοροι· οὔτε σὺ τούτῳ
ἔσσεαι, Ἕκτορ, ὄνειαρ, ἐπεὶ θάνες, οὔτε σοὶ οὗτος.
ἤν περ γὰρ πόλεμόν γε φύγῃ πολύδακρυν Ἀχαιῶν,
αἰεί τοι τούτῳ γε πόνος καὶ κήδε᾽ ὀπίσσω
ἔσσοντ᾽· ἄλλοι γάρ οἱ ἀπουρίσσουσιν ἀρούρας.
490 ἦμαρ δ᾽ ὀρφανικὸν παναφήλικα παῖδα τίθησι·
πάντα δ᾽ ὑπεμνήμυκε, δεδάκρυνται δὲ παρειαί,
δευόμενος δέ τ᾽ ἄνεισι πάϊς ἐς πατρὸς ἑταίρους,
ἄλλον μὲν χλαίνης ἐρύων, ἄλλον δὲ χιτῶνος·
τῶν δ᾽ ἐλεησάντων κοτύλην τις τυτθὸν ἐπέσχε,
495 χείλεα μέν τ᾽ ἐδίην᾽, ὑπερῴην δ᾽ οὐκ ἐδίηνε.
τὸν δὲ καὶ ἀμφιθαλὴς ἐκ δαιτύος ἐστυφέλιξε,
χερσὶν πεπληγὼς καὶ ὀνειδείοισιν ἐνίσσων·
“ἔρρ᾽ οὕτως· οὐ σός γε πατὴρ μεταδαίνυται ἡμῖν.”
δακρυόεις δέ τ᾽ ἄνεισι πάϊς ἐς μητέρα χήρην,
500 Ἀστυάναξ, ὃς πρὶν μὲν ἑοῦ ἐπὶ γούνασι πατρὸς
μυελὸν οἶον ἔδεσκε καὶ οἰῶν πίονα δημόν·
αὐτὰρ ὅθ᾽ ὕπνος ἕλοι, παύσαιτό τε νηπιαχεύων,
εὕδεσκ᾽ ἐν λέκτροισιν, ἐν ἀγκαλίδεσσι τιθήνης,
εὐνῇ ἔνι μαλακῇ, θαλέων ἐμπλησάμενος κῆρ·
505 νῦν δ᾽ ἂν πολλὰ πάθῃσι, φίλου ἀπὸ πατρὸς ἁμαρτών,
Ἀστυάναξ, ὃν Τρῶες ἐπίκλησιν καλέουσιν·
οἶος γάρ σφιν ἔρυσο πύλας καὶ τείχεα μακρά.
νῦν δὲ σὲ μὲν παρὰ νηυσὶ κορωνίσι νόσφι τοκήων
αἰόλαι εὐλαὶ ἔδονται, ἐπεί κε κύνες κορέσωνται,
510 γυμνόν· ἀτάρ τοι εἵματ᾽ ἐνὶ μεγάροισι κέονται
λεπτά τε καὶ χαρίεντα, τετυγμένα χερσὶ γυναικῶν.
ἀλλ᾽ ἤτοι τάδε πάντα καταφλέξω πυρὶ κηλέῳ,
οὐδὲν σοί γ᾽ ὄφελος, ἐπεὶ οὐκ ἐγκείσεαι αὐτοῖς,
ἀλλὰ πρὸς Τρώων καὶ Τρωϊάδων κλέος εἶναι.»
515Ὣς ἔφατο κλαίουσ᾽, ἐπὶ δὲ στενάχοντο γυναῖκες.


Κι είδησιν για τον Έκτορα δεν είχε λάβει ακόμα
η σύντροφός του ότι κανείς να της ειπεί δεν ήλθε,
πως έμενεν ο άνδρας της από τες πύλες έξω.
440Αλλά μες στα δωμάτια της είχε στο χέρ᾽ υφάδι
διπλό, πορφύρεο, και πολλά πλουμίδια τού κεντούσε·
και εις τες καλές θεράπαινες είπε στην στια να στήσουν
τρίποδα μέγαν, έτοιμα θερμά λουτρά να γίνουν
του Έκτορος που έμελλε να γύρει από την μάχην·
445και πού να ξεύρει ότι μακράν από λουτρά τον είχε
ήδ᾽ υποτάξ᾽ η Αθηνά στην λόγχην του Αχιλλέως·
και ως άκουσε ξεφωνητά και κλάματ᾽ απ᾽ τον πύργον,
εσείσθηκαν τα μέλη της, της έπεσε η περόνη
κι είπε προς τες θεράπαινες: «Μαζί μου ελάτε δύο,
450το τι συμβαίνει θενά ιδώ· της σεβαστής μου Εκάβης
την φωνήν άκουσα· η καρδιά στο στήθος μου σπαράζει
κατά το στόμα· επέτρωσαν τα γόνατά μου κάτω·
κάτι κακόν είναι κοντά στα τέκνα του Πριάμου.
Πολύ φοβούμαι — και άμποτε τ᾽ αυτιά μου μη τ᾽ ακούσουν —
455τον Έκτορα τον τολμηρόν μη μόχει απομονώσει
ο Αχιλλεύς κατάποδα μακράν από τα τείχη,
και την πικρήν του ανδραγαθιά για πάντοτ᾽ έχει σβήσει.
Ότι ποτέ δεν έμενε στο πλήθος και στην τάξιν,
αλλά προέτρεχε πολύ με ατρόμητον ανδρείαν».
460Είπε και από το μέγαρο πετάχθη φρενιασμένη
με κτυποκάρδι τρομερό, και οπίσω της οι κόρες.
Και όταν στον πύργον έφθασε μες στων ανδρών το πλήθος,
ορθή στο τείχος κοίταξε, κι εμπρός στην πόλιν κάτω
τον είδε αυτού συρόμενον, και τα γοργά πουλάρια
465αφρόντιστα στων Αχαιών τες πρύμνες τον τραβούσαν.
Μαύρο σκοτάδι εσκέπασε το φως των οφθαλμών της
κι έπεσε οπίσω ανάσκελα με την ψυχήν στο στόμα.
Μακράν της τα γιαδέματα πετάχθηκαν τα ωραία,
το διάδημα, με την λαμπρήν μαντίλα και το δίκτυ
470και το μαγνάδι οπού η χρυσή της χάρισε Αφροδίτη,
όταν του Ηετίωνος την πήρε από το σπίτι
νύμφην ο Έκτωρ με πολλά που ᾽χε της δώσει δώρα.
Κι οι ανδράδελφες δεν έλειπαν αυτού και οι συννυφάδες
που την βαστούσαν έτοιμην εκεί να ξεψυχήσει.
475Και άμα επήρε αναπνοήν εξέσπασε στην κλάψαν,
κι έλεγε με τες Τρώισσες: «Έκτωρ! οϊμέ την έρμην!
με μίαν γεννηθήκαμε μοίραν εμείς οι δύο·
στην Τροίαν είδες συ το φως στο δώμα του Πριάμου,
εγώ στες Θήβες κάτωθεν της δενδρωμένης Πλάκου,
480στο δώμα του Ηετίωνος, που ανάτρεφέ με βρέφος
άμοιρος την βαριόμοιρην, να μη μ᾽ είχε γεννήσει·
συ τώρα κάτω από την γην στον Άδην κατεβαίνεις,
κι εμέ χήραν περίλυπην στο έρμο σπίτι αφήνεις,
κι είναι παιδάκι τρυφερό το αγόρι που εγεννήθη
485από εμάς τους δυστυχείς· και μήτε συ βοηθός του
θα είσαι, αφού απέθανες, μήτε βοηθός σου εκείνος.
Και αν απ᾽ τον πολυδάκρυτον των Αχαιών αγώνα
ξεφύγει, λύπες πάντοτε πικρές τον περιμένουν·
και ξένοι τα χωράφια του θα του ξετερμονίσουν.
490Πάντερμο κάνει το παιδί της ορφανιάς η μέρα·
κορμί γέρνει και πρόσωπο με μάτια δακρυσμένα.
Τον φέρν᾽ η χρεία ν᾽ ανεβεί στους φίλους του πατρός του,
τραβά του ενός το φόρεμα, του άλλου τον χιτώνα·
και αν κάποιος τον ψυχοπονεί, καυκί μικρό του δίδει,
495δροσιά στα χείλη και ποτέ στην άκρην τ᾽ ουρανίσκου.
Και κάποτε κτυπώντας τον αγόρι ευτυχισμένο
τον διώχνει από την τράπεζαν, σκληρά τον ονειδίζει:
«Γκρεμίσου, και ο πατέρας σου στον δείπνον μας δεν είναι».
Κλαμένο πάει το παιδί στην χήραν του μητέρα
500ο Αστυάναξ, οπού πριν στο γόνα του πατρός του
μεδούλι μόνον έτρωγε και από θρεφτάρια πάχος·
και αφού στα παιδιαρίσματα τον έπιανεν ο ύπνος
εις κλίνην μαλακότατην, στον κόλπον της βυζάστρας
κοιμόνταν από ζηλευτές τροφές θεραπεμένος.
505Τώρα που του ᾽λειψε ο γονιός κακά πολλά θα πάθει
ο Αστυάναξ μ᾽ όνομα που το ᾽βγαλαν οι Τρώες·
ότι συ μόνος έσωζες την πυργωμένην πόλιν.
Τώρα μακράν απ᾽ τους γονείς στες πρύμνες σε θα φάγουν
πυκνά σκουλήκια, αφού σκυλιά στο σώμα σου χορτάσουν
510γυμνόν, και όμως στα μέγαρα υπάρχουν τόσα ωραία
ενδύματα λεπτότατα των γυναικών υφάδια.
Αλλά στες φλόγες όλα εγώ θενά τα καταλύσω,
όχι όφελός σου, αφού για σε νεκροστολή δεν είναι
αλλά με αυτό να δοξασθείς εις τον λαόν της Τροίας».
515Τα ᾽λεγε κλαίοντας και ομού στενάζαν οι γυναίκες.