Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (17.1-17.60)


Ραψωδία Ρ


Οὐδ᾽ ἔλαθ᾽ Ἀτρέος υἱόν, ἀρηΐφιλον Μενέλαον,
Πάτροκλος Τρώεσσι δαμεὶς ἐν δηϊοτῆτι.
βῆ δὲ διὰ προμάχων κεκορυθμένος αἴθοπι χαλκῷ,
ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ αὐτῷ βαῖν᾽ ὥς τις περὶ πόρτακι μήτηρ
5 πρωτοτόκος κινυρή, οὐ πρὶν εἰδυῖα τόκοιο·
ὣς περὶ Πατρόκλῳ βαῖνε ξανθὸς Μενέλαος.
πρόσθε δέ οἱ δόρυ τ᾽ ἔσχε καὶ ἀσπίδα πάντοσ᾽ ἐΐσην,
τὸν κτάμεναι μεμαὼς ὅς τις τοῦ γ᾽ ἀντίος ἔλθοι.
οὐδ᾽ ἄρα Πάνθου υἱὸς ἐϋμμελίης ἀμέλησε
10 Πατρόκλοιο πεσόντος ἀμύμονος· ἄγχι δ᾽ ἄρ᾽ αὐτοῦ
ἔστη, καὶ προσέειπεν ἀρηΐφιλον Μενέλαον·
«Ἀτρεΐδη Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν,
χάζεο, λεῖπε δὲ νεκρόν, ἔα δ᾽ ἔναρα βροτόεντα·
οὐ γάρ τις πρότερος Τρώων κλειτῶν τ᾽ ἐπικούρων
15 Πάτροκλον βάλε δουρὶ κατὰ κρατερὴν ὑσμίνην·
τῶ με ἔα κλέος ἐσθλὸν ἐνὶ Τρώεσσιν ἀρέσθαι,
μή σε βάλω, ἀπὸ δὲ μελιηδέα θυμὸν ἕλωμαι.»
Τὸν δὲ μέγ᾽ ὀχθήσας προσέφη ξανθὸς Μενέλαος·
«Ζεῦ πάτερ, οὐ μὲν καλὸν ὑπέρβιον εὐχετάασθαι.
20 οὔτ᾽ οὖν παρδάλιος τόσσον μένος οὔτε λέοντος
οὔτε συὸς κάπρου ὀλοόφρονος, οὗ τε μέγιστος
θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι περὶ σθένεϊ βλεμεαίνει,
ὅσσον Πάνθου υἷες ἐϋμμελίαι φρονέουσιν.
οὐδὲ μὲν οὐδὲ βίη Ὑπερήνορος ἱπποδάμοιο
25 ἧς ἥβης ἀπόνηθ᾽, ὅτε μ᾽ ὤνατο καί μ᾽ ὑπέμεινε
καί μ᾽ ἔφατ᾽ ἐν Δαναοῖσιν ἐλέγχιστον πολεμιστὴν
ἔμμεναι· οὐδέ φημι πόδεσσί γε οἷσι κιόντα
εὐφρῆναι ἄλοχόν τε φίλην κεδνούς τε τοκῆας.
ὥς θην καὶ σὸν ἐγὼ λύσω μένος, εἴ κέ μευ ἄντα
30 στήῃς· ἀλλά σ᾽ ἔγωγ᾽ ἀναχωρήσαντα κελεύω
ἐς πληθὺν ἰέναι, μηδ᾽ ἀντίος ἵστασ᾽ ἐμεῖο,
πρίν τι κακὸν παθέειν· ῥεχθὲν δέ τε νήπιος ἔγνω.»
Ὣς φάτο, τὸν δ᾽ οὐ πεῖθεν· ἀμειβόμενος δὲ προσηύδα·
«νῦν μὲν δή, Μενέλαε διοτρεφές, ἦ μάλα τείσεις
35 γνωτὸν ἐμόν, τὸν ἔπεφνες, ἐπευχόμενος δ᾽ ἀγορεύεις,
χήρωσας δὲ γυναῖκα μυχῷ θαλάμοιο νέοιο,
ἀρητὸν δὲ τοκεῦσι γόον καὶ πένθος ἔθηκας.
ἦ κέ σφιν δειλοῖσι γόου κατάπαυμα γενοίμην,
εἴ κεν ἐγὼ κεφαλήν τε τεὴν καὶ τεύχε᾽ ἐνείκας
40 Πάνθῳ ἐν χείρεσσι βάλω καὶ Φρόντιδι δίῃ.
ἀλλ᾽ οὐ μὰν ἔτι δηρὸν ἀπείρητος πόνος ἔσται
οὐδ᾽ ἔτ᾽ ἀδήριτος ἤτ᾽ ἀλκῆς ἤτε φόβοιο.»
Ὣς εἰπὼν οὔτησε κατ᾽ ἀσπίδα πάντοσ᾽ ἐΐσην·
οὐδ᾽ ἔρρηξεν χαλκός, ἀνεγνάμφθη δέ οἱ αἰχμὴ
45 ἀσπίδ᾽ ἐνὶ κρατερῇ· ὁ δὲ δεύτερος ὄρνυτο χαλκῷ
Ἀτρεΐδης Μενέλαος, ἐπευξάμενος Διὶ πατρί·
ἂψ δ᾽ ἀναχαζομένοιο κατὰ στομάχοιο θέμεθλα
νύξ᾽, ἐπὶ δ᾽ αὐτὸς ἔρεισε βαρείῃ χειρὶ πιθήσας·
ἀντικρὺ δ᾽ ἁπαλοῖο δι᾽ αὐχένος ἤλυθ᾽ ἀκωκή,
50 δούπησεν δὲ πεσών, ἀράβησε δὲ τεύχε᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ.
αἵματί οἱ δεύοντο κόμαι Χαρίτεσσιν ὁμοῖαι
πλοχμοί θ᾽, οἳ χρυσῷ τε καὶ ἀργύρῳ ἐσφήκωντο.
οἷον δὲ τρέφει ἔρνος ἀνὴρ ἐριθηλὲς ἐλαίης
χώρῳ ἐν οἰοπόλῳ, ὅθ᾽ ἅλις ἀναβέβροχεν ὕδωρ,
55 καλὸν τηλεθάον· τὸ δέ τε πνοιαὶ δονέουσι
παντοίων ἀνέμων, καί τε βρύει ἄνθεϊ λευκῷ·
ἐλθὼν δ᾽ ἐξαπίνης ἄνεμος σὺν λαίλαπι πολλῇ
βόθρου τ᾽ ἐξέστρεψε καὶ ἐξετάνυσσ᾽ ἐπὶ γαίῃ·
τοῖον Πάνθου υἱὸν ἐϋμμελίην Εὔφορβον
60 Ἀτρεΐδης Μενέλαος ἐπεὶ κτάνε, τεύχε᾽ ἐσύλα.


Ραψωδία Ρ

Μενελάου ἀριστεία.

Είδεν ευθύς ο αρείφιλος Μενέλαος Ατρείδης
πόπεσε ο Πάτροκλος αυτού στην μάχην με τους Τρώας,
και στ᾽ άρματά του αστραφτερός εβγήκε απ᾽ τους προμάχους
και ολόγυρά του εβάδιζε, καθώς εις το μοσχάρι
5γόζοντας περιστρέφεται πρωτόγεννη μητέρα.
Παρόμοια ο Μενέλαος στο σώμα του Πατρόκλου·
και το κοντάρι εκράτει εμπρός και την γλιστρήν ασπίδα,
για να φονεύσει όποιον ιδεί στο σώμα να σιμώσει·
κι ως έπεσεν ο Πάτροκλος ο ασύγκριτος στην μάχην
10αδιάφορος δεν έμεινεν ο ήρως Πανθοΐδης.
Και στον Μενέλαον έμπροσθεν εστήθη και του είπε:
«Μενέλαε διόθρεπτε, οπίσω και άφησέ μου
το λείψανο και τ᾽ άρματα τα αιματοβαμμένα.
Ότι απ᾽ εμέ πρώτος κανείς των Τρώων κι επικούρων
15δεν λόγχισε τον Πάτροκλον στον δυνατόν αγώνα·
γι᾽ αυτό να λάβω άφησε φήμην λαμπρήν στους Τρώας
μη σου αφαιρέσ᾽ η λόγχη μου την ποθητήν ψυχήν σου».
Τότε ο ξανθός Μενέλαος εβάρυνε και του ᾽πε:
«Δία πατέρ᾽, αβάστακτες που είν᾽ οι αλαζονείες!
20όμοιαν ψυχήν περήφανην δεν έχει το λιοντάρι
δεν έχει ο λεοπάρδαλις, ο άγριος μήτε ο χοίρος
οπού κακόγνωμος θαρρεί πολύ στην δύναμίν του,
όσον του Πάνθου τα παιδιά επαίρονται τ᾽ ανδρεία.
Ούδ᾽ ο Υπερήνωρ χάρηκε την νιότη του ο γενναίος,
25που εμπρός μου εστάθη αντίμαχος και μ᾽ έψεξε πως είμαι
στην μάχην ο αχρειότερος των Δαναών ηρώων·
και οπίσω με τα πόδια του δεν γύρισε, πιστεύω,
να ευφράνει την γυναίκα του και τους σεπτούς γονείς του.
Εμπρός μου εάν σταθείς και συ, νεκρός εδώ θα πέσεις.
30Αλλά να μην αντιταχθείς σ᾽ εμέ σε συμβουλεύω,
και γύρε οπίσω εις τον στρατόν πριν πάθεις από εμένα.
Μόνο αφού εγίν᾽ η συμφορά ο ανόητος μαθαίνει».
Είπε και δεν τον έπειθε· και αντείπε προς εκείνον:
«Μενέλαε, τώρα εκδίκησιν θα πάρω του αδελφού μου,
35οπού μου τον εφόνευσες και το καυχάσαι ακόμη,
που την γυναίκα εχήρεψες στον νέον τους νυμφώνα
και τους γονείς του έκαμες την κλάψα ν᾽ αγαπήσουν.
Του θρήνου παρηγόρημα θα φέρω των θλιμμένων,
αν, αφού πάρω τ᾽ άρματα και ομού την κεφαλήν σου,
40του Πάνθου και της Φρόντιδος εγώ τα παραδώσω.
Αλλά θα είναι σύντομος στην δοκιμήν ο αγώνας,
και θενά δείξει ποιος εδώ θα φύγ᾽ ή θα νικήσει».
Είπε και τον εκτύπησε στην κυκλωτήν ασπίδα·
δεν έσπασε την στερεήν ασπίδα το κοντάρι
45κι η χάλκιν᾽ άκρη εστράβωσε· κατόπιν επετάχθη,
αφού ευχήθη του Διός, ο Ατρείδης με την λόγχην,
μες στον λαιμόν την έμπηξεν, εκεί που αποχωρούσε,
και δυνατά την άμπωσε με το βαρύ του χέρι.
Κι έξω απ᾽ το ζνίχι τ᾽ απαλό η άκρη αντίκρυ εβγήκε.
50Βρόντησε κάτω κι ήχησαν επάνω τ᾽ άρματά του.
Στο αίμα εβάφ᾽ η κόμη του, καλή σαν των Χαρίτων,
και με τ᾽ ασημοχρύσαφα σφιγμένες οι πλεξίδες.
Και όπως γεωργός ολόχλωρο τρέφει βλαστάρι ελαίας,
σ᾽ έρημον τόπον μ᾽ άφθονον νερόν σιμά στην ρίζαν,
55ωραίον, ολοπράσινο και ασπροανθοβολισμένο
εις των ανέμων τες πνοές λυγίζει τα κλαδιά του·
έρχεται ξάφνου ρούφουλας σφοδρής ανεμοζάλης
και σύρριζ᾽ απ΄ τον λάκκον του στο χώμα το ξαπλώνει·
παρόμοια τον Εύφορβον, κονταριστήν ανδρείον
60εφόνευσε ο Μενέλαος και να τον γδύσει ορμούσε.