Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (11.221-11.298)


Ἰφιδάμας Ἀντηνορίδης, ἠΰς τε μέγας τε,
ὃς τράφη ἐν Θρῄκῃ ἐριβώλακι, μητέρι μήλων·
Κισσῆς τόν γ᾽ ἔθρεψε δόμοις ἔνι τυτθὸν ἐόντα
μητροπάτωρ, ὃς τίκτε Θεανὼ καλλιπάρῃον·
225 αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἥβης ἐρικυδέος ἵκετο μέτρον,
αὐτοῦ μιν κατέρυκε, δίδου δ᾽ ὅ γε θυγατέρα ἥν·
γήμας δ᾽ ἐκ θαλάμοιο μετὰ κλέος ἵκετ᾽ Ἀχαιῶν
σὺν δυοκαίδεκα νηυσὶ κορωνίσιν, αἵ οἱ ἕποντο.
τὰς μὲν ἔπειτ᾽ ἐν Περκώτῃ λίπε νῆας ἐΐσας,
230 αὐτὰρ ὁ πεζὸς ἐὼν ἐς Ἴλιον εἰληλούθει·
ὅς ῥα τότ᾽ Ἀτρεΐδεω Ἀγαμέμνονος ἀντίον ἦλθεν.
οἱ δ᾽ ὅτε δὴ σχεδὸν ἦσαν ἐπ᾽ ἀλλήλοισιν ἰόντες,
Ἀτρεΐδης μὲν ἅμαρτε, παραὶ δέ οἱ ἐτράπετ᾽ ἔγχος,
Ἰφιδάμας δὲ κατὰ ζώνην θώρηκος ἔνερθε
235 νύξ᾽, ἐπὶ δ᾽ αὐτὸς ἔρεισε, βαρείῃ χειρὶ πιθήσας·
οὐδ᾽ ἔτορε ζωστῆρα παναίολον, ἀλλὰ πολὺ πρὶν
ἀργύρῳ ἀντομένη μόλιβος ὣς ἐτράπετ᾽ αἰχμή.
καὶ τό γε χειρὶ λαβὼν εὐρὺ κρείων Ἀγαμέμνων
ἕλκ᾽ ἐπὶ οἷ μεμαὼς ὥς τε λίς, ἐκ δ᾽ ἄρα χειρὸς
240 σπάσσατο· τὸν δ᾽ ἄορι πλῆξ᾽ αὐχένα, λῦσε δὲ γυῖα.
ὣς ὁ μὲν αὖθι πεσὼν κοιμήσατο χάλκεον ὕπνον
οἰκτρός, ἀπὸ μνηστῆς ἀλόχου, ἀστοῖσιν ἀρήγων,
κουριδίης, ἧς οὔ τι χάριν ἴδε, πολλὰ δ᾽ ἔδωκε·
πρῶθ᾽ ἑκατὸν βοῦς δῶκεν, ἔπειτα δὲ χίλι᾽ ὑπέστη,
245 αἶγας ὁμοῦ καὶ ὄϊς, τά οἱ ἄσπετα ποιμαίνοντο.
δὴ τότε γ᾽ Ἀτρεΐδης Ἀγαμέμνων ἐξενάριξε,
βῆ δὲ φέρων ἀν᾽ ὅμιλον Ἀχαιῶν τεύχεα καλά.
Τὸν δ᾽ ὡς οὖν ἐνόησε Κόων, ἀριδείκετος ἀνδρῶν,
πρεσβυγενὴς Ἀντηνορίδης, κρατερόν ῥά πένθος
250 ὀφθαλμοὺς ἐκάλυψε κασιγνήτοιο πεσόντος.
στῆ δ᾽ εὐρὰξ σὺν δουρὶ λαθὼν Ἀγαμέμνονα δῖον,
νύξε δέ μιν κατὰ χεῖρα μέσην ἀγκῶνος ἔνερθε,
ἀντικρὺ δὲ διέσχε φαεινοῦ δουρὸς ἀκωκή.
ῥίγησέν τ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων·
255 ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὧς ἀπέληγε μάχης ἠδὲ πτολέμοιο,
ἀλλ᾽ ἐπόρουσε Κόωνι ἔχων ἀνεμοτρεφὲς ἔγχος.
ἤτοι ὁ Ἰφιδάμαντα κασίγνητον καὶ ὄπατρον
ἕλκε ποδὸς μεμαώς, καὶ ἀΰτει πάντας ἀρίστους·
τὸν δ᾽ ἕλκοντ᾽ ἀν᾽ ὅμιλον ὑπ᾽ ἀσπίδος ὀμφαλοέσσης
260 οὔτησε ξυστῷ χαλκήρεϊ, λῦσε δὲ γυῖα·
τοῖο δ᾽ ἐπ᾽ Ἰφιδάμαντι κάρη ἀπέκοψε παραστάς.
ἔνθ᾽ Ἀντήνορος υἷες ὑπ᾽ Ἀτρεΐδῃ βασιλῆϊ
πότμον ἀναπλήσαντες ἔδυν δόμον Ἄϊδος εἴσω.
Αὐτὰρ ὁ τῶν ἄλλων ἐπεπωλεῖτο στίχας ἀνδρῶν
265 ἔγχεΐ τ᾽ ἄορί τε μεγάλοισί τε χερμαδίοισιν,
ὄφρα οἱ αἷμ᾽ ἔτι θερμὸν ἀνήνοθεν ἐξ ὠτειλῆς.
αὐτὰρ ἐπεὶ τὸ μὲν ἕλκος ἐτέρσετο, παύσατο δ᾽ αἷμα,
ὀξεῖαι δ᾽ ὀδύναι δῦνον μένος Ἀτρεΐδαο.
ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἂν ὠδίνουσαν ἔχῃ βέλος ὀξὺ γυναῖκα,
270 δριμύ, τό τε προϊεῖσι μογοστόκοι Εἰλείθυιαι,
Ἥρης θυγατέρες πικρὰς ὠδῖνας ἔχουσαι,
ὣς ὀξεῖ᾽ ὀδύναι δῦνον μένος Ἀτρεΐδαο.
ἐς δίφρον δ᾽ ἀνόρουσε, καὶ ἡνιόχῳ ἐπέτελλε
νηυσὶν ἔπι γλαφυρῇσιν ἐλαυνέμεν· ἤχθετο γὰρ κῆρ.
275 ἤϋσεν δὲ διαπρύσιον Δαναοῖσι γεγωνώς·
«ὦ φίλοι, Ἀργείων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες,
ὑμεῖς μὲν νῦν νηυσὶν ἀμύνετε ποντοπόροισι
φύλοπιν ἀργαλέην, ἐπεὶ οὐκ ἐμὲ μητίετα Ζεὺς
εἴασε Τρώεσσι πανημέριον πολεμίζειν.»
280Ὣς ἔφαθ᾽, ἡνίοχος δ᾽ ἵμασεν καλλίτριχας ἵππους
νῆας ἔπι γλαφυράς· τὼ δ᾽ οὐκ ἀέκοντε πετέσθην·
ἄφρεον δὲ στήθεα, ῥαίνοντο δὲ νέρθε κονίῃ,
τειρόμενον βασιλῆα μάχης ἀπάνευθε φέροντες.
Ἕκτωρ δ᾽ ὡς ἐνόησ᾽ Ἀγαμέμνονα νόσφι κιόντα,
285 Τρωσί τε καὶ Λυκίοισιν ἐκέκλετο μακρὸν ἀΰσας·
«Τρῶες καὶ Λύκιοι καὶ Δάρδανοι ἀγχιμαχηταί,
ἀνέρες ἔστε, φίλοι, μνήσασθε δὲ θούριδος ἀλκῆς.
οἴχετ᾽ ἀνὴρ ὤριστος, ἐμοὶ δὲ μέγ᾽ εὖχος ἔδωκε
Ζεὺς Κρονίδης· ἀλλ᾽ ἰθὺς ἐλαύνετε μώνυχας ἵππους
290 ἰφθίμων Δαναῶν, ἵν᾽ ὑπέρτερον εὖχος ἄρησθε.»
Ὣς εἰπὼν ὄτρυνε μένος καὶ θυμὸν ἑκάστου.
ὡς δ᾽ ὅτε πού τις θηρητὴρ κύνας ἀργιόδοντας
σεύῃ ἐπ᾽ ἀγροτέρῳ συῒ καπρίῳ ἠὲ λέοντι,
ὣς ἐπ᾽ Ἀχαιοῖσιν σεῦε Τρῶας μεγαθύμους
295 Ἕκτωρ Πριαμίδης, βροτολοιγῷ ἶσος Ἄρηϊ.
αὐτὸς δ᾽ ἐν πρώτοισι μέγα φρονέων ἐβεβήκει,
ἐν δ᾽ ἔπεσ᾽ ὑσμίνῃ ὑπεραέϊ ἶσος ἀέλλῃ,
ἥ τε καθαλλομένη ἰοειδέα πόντον ὀρίνει.


Ο Αντηνορίδης καλοειδής και μέγας Ιφιδάμας·
αυτόν στην Θράκην κάρπιμην μητέρα των προβάτων
μικρόν ακόμη ανάθρεψεν ο πάππος του Κισσέας
που της ευμορφοπρόσωπης Θεανούς ήταν πατέρας·
225και ότ᾽ έφθασε της ζηλευτής νεότητος στο άνθος,
του έδωκε την κόρην του σιμά του να τον έχει,
και απ᾽ τον νυμφώνα, ως άκουσε των Αχαιών την φήμην,
ξεκίνησε με δώδεκα κυρτόπρωρα καράβια.
Κι έπειτα οπίσω τ᾽ άφησε στην πόλιν της Περκώτης
230κι ήλθε πεζός στην Ίλιον και αυτός να πολεμήσει·
κι εκείνος τότ᾽ εστήθηκεν εμπρός εις τον Ατρείδην.
Και οπόταν επροχώρησαν κι εβρέθηκαν αντίκρυ,
του Ατρείδ᾽ η λόγχη έγυρε αλλού κι εκείνον δεν επήρε·
και κάτω από τον θώρακα, στην ζώνην, ο Ιφιδάμας
235τον κτύπησε κι εστήριξε με το βαρύ του χέρι
την λόγχην, πλην δεν έσχισε τον εύμορφον ζωστήρα,
κι η άκρη της στον άργυρον κυρτώθη ωσάν μολύβι.
Την έπιασεν ορμητικός, ως λέοντας, ο Ατρείδης
και τραβηκτά την έσυρεν από το χέρι εκείνου,
240και με το ξίφος έπειτα την κεφαλήν του επήρε.
Ο θλιβερός τον χάλκινον ύπνον αποκοιμήθη
στους συμπολίτες του βοηθός μακράν της νυμφευτής του,
πριν δια τα μύρια δώρα του του ανταποδώσει χάριν.
Βόδια της έδωκ᾽ εκατόν κι έταξε χίλι᾽ ακόμη
245γίδια και αρνιά, που αμέτρητα του εβόσκαν οι ποιμένες.
Αυτόν τότε απογύμνωσεν ο Ατρείδης και τα ωραία
άρματα επήρε ανάμεσα στων Αχαιών το πλήθος.
Τον αδελφόν του όπ᾽ έπεσεν άμ᾽ είδ᾽ ο Αντηνορίδης
ο Κόων, ο πρωτότοκος, εξαίσιος πολεμάρχος,
250λύπης μαυρίλα εσκέπασε το φως των οφθαλμών του.
Του θείου Αγαμέμνονος κρυφά στο πλάγι εστήθη,
και κάτω από τον άγκωνα τον κτύπησε κι η λόγχη
τον άνοιξε η στιλβωτή κι η άκρη εβγήκε αντίκρυ.
Ρίγος αισθάνθη στην καρδιάν ο μέγας βασιλέας·
255όμως δι᾽ αυτό δεν έπαυσε ποσώς από την μάχην·
του εχύθη μ᾽ ανεμόθρεπτο κοντάρι στην παλάμην
και από τον πόδα ως έσερνε τον αδελφόν του ο Κόων
μέσα στο πλήθος κι έκραζε τους πρώτους πολεμάρχους,
κάτω από την ασπίδα του τον λάβωσεν ο Ατρείδης
260με το κοντάρι κι έλυσε τα μέλη του κι επάνω
στο σώμα του Ιφιδάμαντος την κεφαλήν τού επήρε.
Και τα παιδιά του Αντήνορος, ως ήθελεν η μοίρα,
μέσα στον Άδη απέστειλεν ο Ατρείδης βασιλέας.
Και ακόμα επεριφέρετο στες τάξες των ανδρείων
265με το κοντάρι, με τρανά λιθάρια και με ξίφος,
ωσότου από το λάβωμα ζεστόν ανάβρυζ᾽ αίμα.
Αλλ᾽ ότε εστέγνωσε η πληγή κι εστάθηκε το αίμα,
πόνοι τότ᾽ έσφαζαν πικροί του Ατρείδη την ανδρείαν,
και ως εις γυναίκα όταν γεννά δριμύ τοξεύουν βέλος
270οι οδυνηρές Ειλείθυιες της Ήρας θυγατέρες,
όπου της γέννας τούς πικρούς πόνους μαζί τους φέρουν,
παρόμοιοι πόνοι εθέριζαν του Ατρείδη την ανδρείαν.
Πηδώντας εις την άμαξαν στον κυβερνήτην είπε
να στρέψει προς τα πλοία τους, ότ᾽ η καρδιά του επιάσθη.
275Κι εφώναξε των Δαναών: «Ω φίλοι πολεμάρχοι,
ω των Αργείων αρχηγοί, σεις τώρ᾽ ακολουθείτε
δια τα γοργά καράβια μας τον ιερόν αγώνα,
διότι εμέ δεν άφησε ο πάνσοφος Κρονίδης
να πολεμήσ᾽ ολήμερα τους αποτόλμους Τρώας».
280Είπε και αυτός εράβδισε τους ίππους προς τα πλοία,
και αυτοί πετάξαν πρόθυμοι· τα στήθη τους αφρίζαν
και ο κονιορτός τούς έραινεν ενώ τον βασιλέα
μακράν της μάχης έφερναν σκληρά βασανισμένον.
Και ο Έκτωρ άμα ενόησε που αποχωρούσ᾽ ο Ατρείδης,
285των Τρώων μεγαλόφωνα και των Λυκίων είπε:
«Τρώες, Λύκιοι, Δάρδᾳνοι και σεις κονταρομάχοι,
άνδρες φανείτε, μ᾽ όλην σας την δύναμιν, ω φίλοι.
Τους άφησ᾽ ο καλύτερος κι εμένα θα δοξάσει
ο Ζεύς· αλλά κινήσετε τους ίππους σας επάνω
290των ανδρειωμένων Δαναών πολύ να δοξασθείτε».
Είπε και εις όλους άναψε το θάρρος της ανδρείας
και ως κυνηγός λευκόδοντα σκυλιά κινεί να πιάσουν
αγριόχοιρον ή λέοντα, παρόμοια τον γενναίον
λαόν των Τρώων έσπρωχνεν ενάντια στους Αργείους
295ο μέγας Έκτωρ, και όμοιαζε τον ανδρειωμένον Άρην.
Εις τους προμάχους μ᾽ έπαρσιν αυτός επροχωρούσε
και μες στην μάχην έπεσεν, ως πέφτει η ανεμοζάλη
και τα γαλάζια κύματα σηκώνει της θαλάσσης.