Ramόn Torné Teixidό: Les Etudes Classiques

Facultés Universitaires
Notre-Dame de la Paix
Namur

F. R. Adrados, Historia de la lengua griega, Madrid, Gredos, 1999

O συγκεκριμένος νέος τόμος του καθηγητή F. Adrados αναμενόταν από την αναγγελία του στον 4ο τόμο του ελληνοϊσπανικού λεξικού (σ. 14) πριν δύο χρόνια. H δομή και τα περιεχόμενα του τόμου είναι πολύ τυπικά, με το βιβλίο να αποτελείται από δύο μέρη, το πρώτο που περιγράφει την πορεία της ελληνικής από την ινδοευρωπαϊκή έως την αττική και το δεύτερο από την κοινή μέχρι τις μέρες μας. Για να μιλήσουμε με όρους του Περί ύψους ο τόμος είναι «καρπός μακροχρόνιας πείρας» και εντρύφησης στην ελληνική γλωσσολογία: αρκεί να προσέξει κανείς ότι στη βιβλιογραφία δεν είναι λίγες οι φορές που αναφέρεται ο ίδιος (περίπου 70 στο σύνολο, αν και μερικές βιβλιογραφικές αναφορές επαναλαμβάνονται, όπως στην περίπτωση της αναφοράς Adrados 1984a και 1988a)· στις εκδόσεις αυτές μπορούμε να προσθέσουμε τον 2ο τόμο του Tempus: La dialectologίa griega hoy, που δημοσιεύτηκε το 1998, τον οποίο η Ιστορία του Adrados συμπληρώνει, και του οποίου αναθεωρεί και διαφωτίζει τις θέσεις στο φως της νεότερης βιβλιογραφίας. Είναι η πρώτη φορά που ένας ισπανός λόγιος αναλαμβάνει το έργο της σύνταξης -κατά κάποιον τρόπο- μιας «Ιστορίας της ελληνικής γλώσσας». Μοναδικός πρόδρομός του ήταν η μετάφραση στα ισπανικά (από τον Α. Moralejo το 1973) του κλασικού έργου Geschichte der griechischen Sprache των Hoffman, Debrunner & Scherer. Πρέπει λοιπόν να συγχαρούμε τον καθηγητή Adrados για το ολοκληρωμένο πανόραμα της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας, για το οποίο υπάρχει έλλειψη από συνθετικά εγχειρίδια: Meillet (1913, 1975⁸), Hoffman-Debrunner-Scherer (από το 1911, μέχρι την 4η και 2η έκδοση καθενός από τους δύο τόμους που εκδόθηκαν το 1969), Pisani (1960, Manuale…· 1973²), Hiersche (1970), Palmer (1980), Horrocks (1997) και Strunk-Browning (1997). Όπως είναι φυσικό, ο καθηγητής Adrados δράττεται της ευκαιρίας αυτής και επαναδιατυπώνει κάποιες από τις προσωπικές του απόψεις για την ινδο-ευρωπαϊκή, για την ελληνική της δεύτερης χιλιετίας και για τις διαλέκτους της πρώτης χιλιετίας. Έτσι, στην §74 θεωρεί τη μυκηναϊκή ως «dialecto de Creta, que lueñgo fue llevado al Continente como lengua de la administraciόn» [διάλεκτο της Κρήτης που αργότερα μεταφέρθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα ως γλώσσα της διοίκησης] και στις §90-91 διεκδικεί μια θέση για στις παραμυκηναϊκές διαλέκτους. Για τη θέση του Adrados όσον αφορά τις απαρχές της ομηρικής διαλέκτου, βλ. §86-88· Ωστόσο, στον τόμο δεν ξεκαθαρίζεται ο ορισμός «la tercera lengua literaria» [η τρίτη λογοτεχνική γλώσσα] ο οποίος, στις §§162-174 σήμαινε τη γλώσσα της χορικής λυρικής ποίησης που στην §187 έρχεται αντιμέτωπη με την ιωνική της ιαμβικής ποίησης. Προσέχει κανείς ότι απουσιάζει από τη βιβλιογραφία ο Rodríguez Somolinos (βλ. §152), το βιβλίο του J. A. Martín García (βλ. §165), καθώς και ο χρόνος έκδοσης της Syntaxis του Bers (1984). Εξίσου ενδιαφέρον είναι το δεύτερο μέρος του τόμου, που είναι αφιερωμένο στην κοινή (συγκεκριμένα στη δημιουργία της κοινής και τις επαφές της με άλλες γλώσσες), στη βυζαντική ελληνική και στην επίδραση που άσκησε η ελληνική στις ευρωπαϊκές γλώσσες. Ο Adrados υπογραμμίζει τους ελληνισμούς που εισέβαλαν στη λατινική μέχρι τον 12ο αιώνα, αλλά ίσως θα μπορούσε να λάβει υπόψη του περισσότερες κοινωνιολογικές παραμέτρους (όπως π.χ. την επίδραση της ελληνικής στις λατινογενείς γλώσσες: αξίζει να σημειωθεί η μελέτη του J. Coromines για την καταλανική, «Les nostres relacions amb Grècia reflectides en el nostre vocabulari», [Οι σχέσεις μας με την Ελλάδα όπως αντανακλώνται στο λεξιλόγιό μας], στο Entre dos llenguatges, τόμ. III, Βαρκελώνη 1977, 178-230, πρωτοδημοσιευμένη το 1936 [Homenatge a Antoni Rubiό I Lluch], όπου εμβαθύνεται η μελέτη των τοπωνυμίων εκείνων που αντανακλούν τη διαρκή επίδραση των ελληνικών αποικιών. Στο σύνολό του, το βιβλίο του Adrados αποτελεί ορόσημο, τόσο για την ενδεικτική παράθεση των προσωπικών του απόψεων όσο και για την επιλογή (ή παράλειψη) των απόψεων άλλων ερευνητών, γεγονός το οποίο πρέπει να αναφέρει κανείς όσον αφορά το συγκεκριμένο βιβλίο.
Μτφρ. Μ. Χρίτη