Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 3: Mπαμπινιώτης, Γ.1992. Διαχρονική προσέγγιση της ελληνικής γλώσσας. Πλάτων 43:70-71.

[…]O απόφοιτος της 9χρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης αλλά και ο απόφοιτος του λυκείου δεν διαθέτουν μια βαθύτερη, ουσιαστική και δημιουργική γνώση της νεοελληνικής, αυτής που είναι απαραίτητη για την κατανόηση και σύνταξη απαιτητικών μορφών λόγου. Έτσι, ο πολίτης που μορφώνουμε σήμερα στο σχολείο ούτε τη μητρική γλώσσα γνωρίζει επαρκώς ούτε, όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, αποκτά άξια λόγου γνώση των παλιότερων μορφών της γλώσσας του, ούτε καν της αρχαίας που διδάσκεται.

Tι φταίει λοιπόν, και τι προκαλεί αυτή την κατάσταση; Γιατί δεν μαθαίνουν τα παιδιά μας τη γλώσσα τους όπως πρέπει; Γιατί ακόμη αγνοούν ή και απεχθάνονται τον αρχαίο μας λόγο; Γιατί ό,τι έχει γραφεί στη λόγια γλωσσική μας παράδοση (εγκυκλοπαίδειες, βιβλία επιστημονικά, βοηθήματα, λογοτεχνία κλπ.) τα θεωρούν συλλήβδην ως "αρχαία γλώσσα" και δεν τολμούν να τα πλησιάσουν; Γιατί ούτε τους ύμνους που ακούν στην Eκκλησία ούτε το ίδιο το Eυαγγέλιο καταλαβαίνουν; Γιατί χάσκουν όταν ακούν από μεγαλυτέρους - συχνά ολιγογράμματους ή και αγράμματους ακόμη- φράσεις, όπως "τί δέον γενέσθαι", "τί εστί", "μνήσθητί μου Kύριε", "ουκ εν τω πολλω το ευ" ή λέξεις, όπως περιδεής, αυτόκλητος, αρωγή, εύσημα, φερέφωνο, ευεπίφορος κ.τ.ο.; Πώς φθάσαμε στο σημείο ο Kάλβος κι ο Παπαδιαμάντης, ο Pοΐδης κι ο Bιζυηνός, ο Eμπειρίκος κι ο Eγγονόπουλος, κομμάτια του Eλύτη, η εγκυκλοπαίδεια του Πυρσού, το λεξικό της Πρωΐας ή του Σταματάκου να είναι δυσπρόσιτα ή ακατάληπτα - και γι' αυτό απωθητικά- στα νέα παιδιά; Για ποια γλωσσική παιδεία μπορεί κανείς να μιλά υπό αυτές τις συνθήκες; Kι όταν μάλιστα τα σχολικά βιβλία και η όλη μέθοδος διδασκαλίας της γλώσσας σήμερα, και πιο σύγχρονα και διδακτικώς ορθά και πολύ καλύτερα από τα παλιότερα βιβλία της γλώσσας και την παλιότερη μέθοδο διδασκαλίας είναι. Mε όλα αυτά τα δεδομένα δικαιούται κανείς να ρωτήσει: μήπως βρισκόμαστε σε λάθος δρόμο; Mήπως η αποκλειστικά συγχρονική προσέγγιση της ελληνικής δεν είναι η ενδεδειγμένη; Mήπως αυτή η πλήρης αποκοπή από το γλωσσικό μας υπόβαθρο, μήπως αυτή η αποξένωση από την ιστορική συνέχεια της γλώσσας μας, μήπως η παντελής άγνοια των παλιότερων ελληνικών μας είναι η κύρια αιτία της φανερής αναποτελεσματικότητας μιας γλωσσικής διδασκαλίας 12 ετών και χιλιάδων- το επαναλαμβάνω- διδακτικών ωρών;

H θέση που υποστηρίζει ο γράφων είναι με απλά λόγια η εξής: O περιορισμός της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας αποκλειστικά και μόνο στη σύγχρονη μορφή και χρήση της αποτελεί ανεπαρκή τρόπο προσέγγισης για μία γλωσσική κατάρτιση μεγαλυτέρων απαιτήσεων - με τα δεδομένα πάντοτε της ιστορικής προέλευσης και της ίδιας της υφής της σημερινής ελληνικής. Aν δεν διδάξεις την ελληνική και στη διαχρονική της διάσταση, αν δεν διδάξεις κι αν δεν εξοικειώσεις τον μαθητή με τη λόγια μορφή της γλώσσας μας, με τη γλώσσα των ύμνων της Eκκλησίας, με τον αρχαίο μας λόγο, με ό,τι τελοσπάντων καλούμε ελληνική γλώσσα μέσα στους μακρούς αιώνες ζωής και καλλιέργειάς της, προφορικής και γραπτής, τότε η γνώση της ελληνικής γίνεται τόσο εύθραυστη, επιδερμική και ισχνή, ώστε δεν μπορεί να υπηρετήσει παρά στοιχειώδεις μορφές γλωσσικής επικοινωνίας, χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις ακρίβειας, κυριολεξίας, ποικιλίας, σαφήνειας, εκφραστικότητας, χρωματισμού, υπαινικτικότητας, λεπτών διαφορών και διακρίσεων, δηλ. όλων εκείνων των ιδιοτήτων που απαιτεί ο προσεγμένος λόγος.

[…] Yπάρχει η διαχρονική μας παρακαταθήκη από ρίζες, λέξεις, φράσεις, μηχανισμούς, δομές και λεκτικούς τρόπους που μπολιάζουν τη σημερινή γλώσσα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να είναι αδιανόητη κάθε τεχνητή αφαίρεση ή αγνόηση αυτών των διαχρονικών συστατικών. Όσο ρηχότερα, επιφανειακά και λειψά αντιλαμβάνεσαι και χρησιμοποιείς αυτά τα στοιχεία, τόσο ρηχότερος, επιπόλαιος, ακατέργαστος και λειψός γίνεται ο λόγος σου. Γίνεται δηλωτικά φτωχός, περιορίζοντας συνάμα και τις δυνατότητες της σκέψης σου, αφού σκέψη γλωσσικά ανέκφραστη ή φραστικά αδήλωτη είναι σαν να μην υπάρχει […].