Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 2: Τ. Κωστούλη. Οι βασικές ιδιότητες του κειμένου.

Οι έννοιες της γλωσσικής και νοηματικής αλληλεξάρτησης δηλώνονται στη σχετική βιβλιογραφία με τους όρους συνοχή και συνεκτικότητα αντίστοιχα -όροι οι οποίοι έχουν εισχωρήσει και στα γλωσσικά εγχειρίδια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η μελέτη της συνοχής περιλαμβάνει μελέτη των γλωσσικών στοιχείων (συνδέσμων, αντωνυμιών, κλπ.) μέσα από τα οποία δηλώνεται η σχέση διαδοχικών κειμενικών προτάσεων. Αρχικά η έννοια της συνοχής θεωρήθηκε ως η βασική και αναγκαία συνθήκη για τη δημιουργία ενός κειμένου (βλ. και Halliday & Hasan 1976). Γρήγορα όμως διαπιστώθηκε ότι, ενώ η ύπαρξη μηχανισμών συνοχής μπορεί να επηρεάζει τον βαθμό αποτελεσματικότητας ενός κειμένου (βλέπε τις διαφορές στη συνοχή -και ειδικότερα στα γλωσσικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται για να δηλωθούν οι σχέσεις ανάμεσα στις κειμενικές προτάσεις- στα αφηγηματικά κείμενα (4) και (5) που έχουν γραφεί από παιδιά δημοτικού), η συνοχή δεν συνιστά τη μοναδική ιδιότητα ενός κειμένου.

(4)

Υπάρχει ένα κοριτσάκι που ζωγραφίζει και ένα αγοράκι που παίζει μπάλα. Æ Το αγοράκι ρίχνει την μπάλα στον πίνακα και το κοριτσάκι κοιτάζει. Æ Το κοριτσάκι μάλωσε το αγόρι γιατί έριξε τον πίνακα. Æ Είναι το κορίτσι μέσα στο μπάνιο. Æ Το κορίτσι κάνει μπάνιο. Æ Το κορίτσι βάζει την πετσέτα πάνω στο σύρμα. Æ Το κορίτσι άπλωσε την πετσέτα και μετά έφυγε. Æ Το αγόρι κάθεται μόνο του στο χορτάρι…

(5)

Κάποτε σε ένα μικρό σπιτάκι κάπου μακριά υπήρχε μια οικογένεια που είχε τρία παιδιά. Μια καλή και ηλιόλουστη μέρα βγήκαν έξω στην αυλή να παίξουν. Τα δύο μικρότερα παίζαν με τη μπάλα, ενώ η μεγαλύτερη δίπλα τους ζωγράφιζε έναν ωραίο πίνακα.

Έτσι όπως έπαιζαν τα δύο παιδιά η μπάλα έφυγε από την πορεία της και έπεσε πάνω στον ωραίο πίνακα του μεγαλύτερου κοριτσιού. Τα χρώματα έπεσαν στα ρούχα της. Ο πίνακας καταστράφηκε. Τα παιδιά ξαφνιάστηκαν και ντράπηκαν λίγο που ήταν απρόσεχτοι. Είχαν χαλάσει ένα τόσο ωραίο πίνακα. Αλλάδεν ήταν μόνο αυτό: είχαν λερώσει και το κορίτσι με τις μπογιές ζωγραφικής. Τότε το κορίτσι μουτζουρωμένο όπως ήταν έφυγε. Πήγε στο σπίτι της για να κάνει μπάνιο και νακαθαρίσει τις βρωμιές. Τα ρούχα της είχαν λερωθεί πολύ. Μπήκε στο σπίτι κι αφού γέμισε τη μπανιέρα με ζεστό νερό έκανε ένα ωραίο μπάνιο. Τα δύο άλλα παιδιά εν τω μεταξύ μάζεψαν τη μπάλα, έστησαν τον πίνακα στη θέση του και σκούπισαν την αυλή. Τα παιδιά ήθελαν να επανορθώσουν γιατί θεωρούσαν τους εαυτούς τους υπεύθυνους για την αναστάτωση που προκάλεσαν. Το άλλο το κοριτσάκι βγήκε από το μπάνιο και αφού πέταξε τα λερωμένα της ρούχαέβαλε ένα καθαρό φόρεμα. Μετά πήγε στην αυλή όπου είχε αφήσει τον πίνακά της. Μόλις είδε το κοριτσάκι να βγαίνει έξωτο αγοράκι έτρεξε και έκοψε λίγα λουλούδια από τον κήπο της αυλής. Σε λίγο πήγε κοντά της κι αφού της ζήτησε συγνώμητης πρόσφερε τα όμορφα λουλούδια. Αγκαλιαστήκανε και το κορίτσι συγχώρεσε τα δύο παιδιά. Τα παιδιά έγιναν πάλι φίλοι αγαπημένοι και συνέχισαν το παιχνίδι τους.

Σημ.: Τα κείμενα των παιδιών παρατίθενται αυτούσια χωρίς διορθώσεις.

Εκτός όμως από τη συνοχή και άλλοι παράγοντες πρέπει να συντρέχουν για να μετατρέψουν ένα σύνολο προτάσεων σε κείμενο. Βασική είναι η ύπαρξη νοηματικής συνάφειας που πρέπει να διέπει όχι μόνο τη μια κειμενική πρόταση με τις προηγούμενες και τις επόμενες αυτής αλλά και τις θεματικές ενότητες του κειμένου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα κειμένου με χαλαρή νοηματική συνέχεια είναι το απόσπασμα στο (6). Το κείμενο έχει γραφεί από ένα παιδί Β΄ Γυμνασίου πάνω στο θέμα: Η σχέση νόμων και ελευθερίας: Οι νόμοι κατοχυρώνουν ή περιορίζουν την ελευθερία του ατόμου;

(6)

Οι νόμοι δεσμεύουν την ελευθερία μας, το δίκαιο είναι απαραίτητο γιατί εξασφαλίζει τους πολίτες. Ο άνθρωπος πρέπει να είναι κύριος των επιθυμιών του. Ακόμα όταν κάποιος έχει φυσική ελευθερία δεν μπορεί να υπάρχει για καθένα μας. Αλλά εφόσον οι νόμοι αυτοί είναι για όλους δεν μπορούν να δεσμεύσουν και να περιορίσουν την ελευθερία των ανθρώπων. Οι νόμοι που καταπατούν το δίκαιο δεν είναι πραγματικοί νόμοι…