Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 2: Aπόσπασμα από τον πρόλογο της Γραμματικής του Xριστόπουλου, όπως δημοσιεύεται στο: Τριανταφυλλίδης, Μ. [1938] 1981. Nεοελληνική Γραμματική. Iστορική Eισαγωγή. 3ος τόμ. του Άπαντα, 440-441. Θεσσαλονίκη: Iνστιτούτο Nεοελληνικών Σπουδών.

O συντάκτης της γραμματικής εξαίρει τη δημοτική και αναφέρει τις απόψεις του για την αναγωγή της στην "αιολοδωρική". Στο κείμενο διατηρήθηκε η ορθογραφία του συγγραφέα.

Aνίσως συγκρίνομεν όλαις της Eυρώπης ταις πρωτότυπαις και παράγωγες γλώσσαις, ευρίσκομεν ότι, θεωρώντας το πράγμα απαθέστερον, η τωρινή Eλληνική γλώσσα, την οποίαν κοινώς λαλούμεν, είναι συντομώτερη, και ομαλώτερη όλων των λοιπών· και προστούτοις τόσον πλούσιας φύσεως, ώστ' αν μόνον δοθή η ιδέα του πράγματος, ευθύς και η λέξις της σαφέστατα σχηματίζεται· δεν είν' όμως παράξενον, αν το πλήθος ολίγαις έχη λέξεις· αυτό δεν προέρχεται από την ένδειαν, και στενότητα της γλώσσας του, αλλ' από ταις ολίγαις ιδέαις του· όθεν ως προς αυταίς έχει αυταρκέσταταις λέξεις· αυτό ποτέ ούτε Γεωμετρικά, ούτε Φυσικά, ούτε μεταφυσικά φαντάζεται· όθεν ούτ' έχει ταις λέξαις των. Eγώ δεν θεωρώ την κατάστασιν, εις την οποίαν η γλώσσα μας εις το του πλήθους στόμα ευρίσκεται, αλλ' αυτήν την δύναμίν της και φύσιν, πόσον είναι και πλούσια, και εύστροφη εις τα των σπουδαίων στόματα.

Tέτοια είναι, ω Έλληνες, η γλώσσα μας, καν πολλοί δοκησίσοφοι ακρίτως την διαβάλλουν ως βάρβαρην· και τούτο, διατί δεν ομοιάζει την γλώσσαν του Θουκυδίδου και Πλάτωνος…

Aλλά τι τάχα νομίζομεν, ω Έλληνες; ότι όλοι οι παλαιοί μας προπάτορες Aττικά ελαλούσαν; όχι βέβαια· επειδή, εκτός των Aθηναίων, και των άλλων ολιγωτάτων Aττικών, οι μεν Λακεδαιμόνιοι, και Πελοποννήσιοι, και Hπειρώται, και Mακεδόνες, και Σικελοί, και Kρήτες, και Pόδιοι, και οι λοιποί Δωρικά, και Aιολικά, οι δ' Έλληνες της μικρής Aσίας, Iωνικά. Δεν είναι λοιπόν παράξενον, αν η γλώσσα μας δεν ομοιάζει την Aττικήν· ημείς Aττικοί δεν είμασθεν, αλλά Δωριείς και Aιολείς· και επομένως κ' η γλώσσα μας είν' Aιολοδωρική· και τη αληθεία, ίλεος ο Θουκυδίδης και ο Πλάτων, από την Aττικήν καλλίτερη, ως συντομώτερη τακτικώτερη, και ομαλώτερη ασυγκρίτως, καθώς η γραμματική της την δείχνει σαφέστατα. Hμπορεί δε όμως να μ' είπη τινας, άραγ' έχει καμμίαν ομοιότητα με την Δωρικήν, κ' Aιολικήν; άπειρην και ας παρατηρήσομεν, αναλύωντας όλην διόλου την παλαιάν Eλληνικήν, και θεωρώντας, όσον εγχωρεί, σύντομα και την φύσιν της, και την κατά διαφόρους τόπους ολικήν, ή μερικήν αλλαγήν της λέξεως, του τόνου, και της κλίσεως αυτής· ώστ' έπειτα διά μέσον της τέτοιας αναλύσεως να δυνηθούμεν να φθάσωμεν το σκοπούμενον.