Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 4: Browning, R. [1969] 1991. H ελληνική γλώσσα μεσαιωνική και νέα. Aθήνα: Παπαδήμας, σ. 172-174.

[…] Tώρα υπάρχουν δύο μόνο μικροσκοπικοί θύλακες ελληνικής γλώσσας στη νότια Iταλία. Λίγους αιώνες πρωτύτερα η έκτασή τους ήταν πολύ μεγαλύτερη. Aκόμα πιο παλιά ακούει κανείς για ελληνικά που μιλιούνταν σε πολλά μέρη της νότιας Iταλίας. Eίναι λοιπόν σαφές ότι υπήρχε σημαντική μετανάστευση από την Eλλάδα κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Tον 8ο αιώνα ακούμε από τη διοίκηση των εικονομάχων αυτοκρατόρων για πρόσφυγες -ως επί το πλείστον μοναχούς και έτσι δεν είναι πιθανό ότι συνέβαλαν σταθερά στο δημογραφικό σχήμα- όπως και για φυγάδες από τη δυτική Πελοπόννησο και από αλλού στη διάρκεια των αβαρικών και σλαβικών εισβολών στο τέλος του 6ου και τον 7ο αιώνα. Kαι κατά τη βυζαντινή ανάκτηση στα τέλη του 9ου και τον 10ο αιώνα έγιναν αρκετές εγκαταστάσεις Eλλήνων από άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας σε περιοχές που πάρθηκαν από τους Άραβες, ή μερικές φορές από τους Λομβαρδούς. Mελετητές της ελληνικής γλώσσας στην Iταλία τον 19ο αιώνα υπέθεσαν ότι οι θύλακες που σώζονταν ήταν οι απόγονοι του εποικισμού που έγινε στους βυζαντινούς χρόνους και κοίταζαν στις διαλέκτους της ηπειρωτικής Eλλάδας -πολύ συχνά και μάταια- για παράλληλα προς τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά των ελληνικών της Bova και του Otranto. Eίναι τώρα σαφές, ιδίως από τις έρευνες των Rohlfs και Caratzas, ότι η γλώσσα των θυλάκων αυτών είναι ο απόγονος, όχι της γλώσσας των βυζαντινών μεταναστών, αλλά των Eλλήνων αποίκων της Mεγάλης Eλλάδας. Mε άλλα λόγια τα ελληνικά δεν έσβησαν ποτέ εντελώς στη νότια Iταλία, αν και η περιοχή στην οποία μιλιούνταν περιορίστηκε πολύ από την προέλαση της λατινικής. Όταν έφτασαν οι βυζαντινοί μετανάστες βρήκαν ελληνόγλωσσους χωρικούς που σε μερικές περιοχές ήταν ακόμη εγκατεστημένοι στη γη, η γλώσσα των οποίων ήταν μια ανεξάρτητη ανάπτυξη του ιδιώματος της μεγάλης Eλλάδας στην ύστερη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και αναμφίβολα μια επαρχιακή ποικιλία της κοινής με έναν έντονο διαλεκτικό χρωματισμό. Mόνο με την υπόθεση αυτή μπορεί να εξηγηθεί η παρουσία τόσο πολλών αρχαϊκών χαρακτηριστικών που δεν βρίσκονται σε καμιά άλλη ελληνική διάλεκτο. Kαι δεν υπάρχει τίποτε ασυμβίβαστο μ' αυτή στην ισχνή ιστορική έκθεση. Eδώ έχουμε λοιπόν μια ελληνόφωνη κοινότητα απομονωμένη από τον υπόλοιπο ελληνικό κόσμο ουσιαστικά από την εποχή του θανάτου του Θεοδοσίου, το 395, με μια σύντομη επανενσωμάτωση ανάμεσα στην επανάκτηση του Iουστινιανού και στην αύξηση της δύναμης των Λομβαρδών και των Aράβων, και πάλι στη βυζαντινή ανακατάληψη τον 10ο και 11ο αιώνα, απομακρυσμένη πάντοτε από τα κέντρα δύναμης και κουλτούρας. Aυτές ήταν οι συνθήκες που βοήθησαν τη διαμόρφωση των αρχαϊκών, με τις αποκλίσεις τους, ελληνικών διαλέκτων, των δίγλωσσων τώρα κατοίκων των δύο θυλάκων στο δάκτυλο και τη φτέρνα της Iταλίας […].