Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 1: Calvet, L.-J. 1988: L'enjeu néologique et ses rapports à l'idéologie. Στο Actes du 13ème Colloque International de Linguistique Fonctionnelle (Κέρκυρα, 24-29 Αυγούστου 1986), 103-106. Αθήνα: ΟΕΔΒ, σελ. 104-105, ©.

[…] Είναι πράγματι απορίας άξιο πώς μεταξύ της ποσοτικής προσέγγισης (ποιες είναι οι μορφές που χρησιμοποιούνται ή που είναι πιθανόν να γίνουν κατανοητές από τους περισσότερους) και της ποιοτικής προσέγγισης (ποιες είναι οι πιο καθαρές μορφές, οι πλησιέστερες ή οι θεωρούμενες ως πλησιέστερες στη δομή της γλώσσας· θεωρούμενες, αλλά από ποιον;) είναι η δεύτερη που επιλέγεται εδώ και αυτή η επιλογή μαρτυρεί δύο πράγματα τουλάχιστον, μια πολιτική και μια ιδεολογική πράξη.

• α) μια πολιτική πράξη καταρχάς: Η γλώσσα, περιορισμένη εδώ στη λεξική παραγωγή, δεν ανήκει σε όσους τη μιλάνε αλλά στις γλωσσολογικές επιτροπές. Και εδώ δεν περιγράφω ένα γεγονός συγκεκριμένα μαλαισιανό, αλλά κατά πολύ γενικότερο: οι γλωσσολογικές επιτροπές στο Παρίσι, στο Μόντρεαλ ή στο Πεκίνο παρουσιάζουν ακριβώς το ίδιο φαινόμενο, το οποίο εξάλλου συναντούμε και σε περιστάσεις πολύ διαφορετικές, αλλά εξίσου σημαίνουσες. Στη διατριβή του για τη διδασκαλία των κωφών στο Τετουάν (Μαρόκο), ο Hassan Ben Jelloun περιγράφει, για παράδειγμα, τη σύσταση ενός κώδικα (εν προκειμένω ενός συστήματος νευματικής γλώσσας) στον οποίο οι μαροκινές εκπαιδεύτριες και οι αμερικανίδες συνεργάτιδές τους παρεμβαίνουν άμεσα: τα νεύματα που θα χρησιμοποιήσουν αργότερα οι κωφοί είναι κατ' ουσίαν δημιουργήματα ανθρώπων που έχουν την ακοή τους.
• β) μια ιδεολογική πράξη στη συνέχεια: η επιλογή της "καθαρής" μορφής και όχι του δανείου μεταφράζει τη βούληση της διαφοροποίησης από τις αποικιακές γλώσσες, από τις δυτικές επιρροές ή, γενικότερα, από τις κυρίαρχες γλώσσες. Για μια ακόμη φορά, βρίσκουμε το ίδιο φαινόμενο σε διαφορετικές περιστάσεις, και στην ίδια τάση ανάγονται οι γαλλικές προσπάθειες για την "απo-αγγλοποίηση" του λεξιλογίου και οι αγώνες που αφορούν το γλωσσικό περιβάλλον. […] Ο S. Takdir Alisjahbana μας δίνει για την Ινδονησία ένα περιπλοκότερο και πλουσιότερο παράδειγμα.

"Πλάθοντας νέους ινδονησιακούς όρους, κατά τη διάρκεια της ιαπωνικής κατοχής, η προτίμηση για τον καθορισμό των νέων ινδονησιακών όρων είχε ως εξής: πρώτα κοιτούσαμε για μια υπάρχουσα ινδονησιακή λέξη· εάν δεν υπήρχε κατάλληλη ινδονησιακή λέξη για την έννοια, την αναζητούσαμε στις ποικίλες τοπικές γλώσσες. Αν και πάλι δεν βρίσκαμε λέξη που να ταιριάζει στις τοπικές γλώσσες, θα προσπαθούσαμε να βρούμε μια ασιατική λέξη. Οι διεθνώς χρησιμοποιούμενες λέξεις έρχονταν τελευταίες".

Η διαδοχή των επιπέδων της γλωσσικής αναζήτησης είναι εδώ ενδιαφέρουσα, καθώς μας δείχνει πως το κεντρικό πρόβλημα είναι να αποτυπωθεί στο λεξικό της γλώσσας το σημάδι ενός τύπου εθνικισμού. Αναζητώντας κατά προτεραιότητα στο ινδονησιακό λεξικό απόθεμα, μετά στο απόθεμα των υπόλοιπων τοπικών γλωσσών, μετά στο απόθεμα των ασιατικών γλωσσών, πριν τελικά γίνει αποδεκτός, επειδή δεν υπάρχει άλλος καλύτερος, ένας όρος ευρωπαϊκής καταγωγής, μετατίθεται το σημείο έμπτωσης του εθνικισμού στη γλώσσα: πράγματι, ο εθνικισμός εκδηλώνεται τις περισσότερες φορές στην επιλογή της γλώσσας -για παράδειγμα, η επιλογή των μαλαισιανών (αναβαπτισμένων σε bahasa indonesia, ινδονησιακά) ως εθνικής γλώσσας στη θέση της αποικιακής γλώσσας, των ολλανδικών, στην επιλογή του γραφικού συστήματος (στην περίπτωση της Τουρκίας)&middot; εκδηλώνεται επίσης στην αναζήτηση του ιθαγενούς λεξιλογίου· η έννοια της "ιθαγένειας" ορίζεται σε σχέση με ομόκεντρους κύκλους, από το πιο τοπικό στο πιο διεθνές, περνώντας από το περιφερειακό, το ηπειρωτικό κλπ. […]

Μετάφραση Θεόφιλος Τραμπούλης