Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Σ
τα κείμενα που παρατίθενται τηρήθηκε το σύστημα μεταγραφής των αντίστοιχων πηγών. Δίνονται οι φωνητικές αντιστοιχίες (IPA) των χρησιμοποιούμενων συμβόλων:

g̓́ [ɟ], ḍ [ɖ], š [ʃ], l΄[ʎ], χ̌ [ç],c̓́ [c], ć [tʃ], ǵ [ʤ], ň [ɲ]

Περιεχόμενα

• Α. Απουλία (Grecía Salentina)
  • 1. Ποιήματα
  • 1. Παραμύθια
  • 2. Ποιήματα-Τραγούδια
  • 3. Παροιμίες
  • 4. Μύθοι και παραμύθια

Α. Απουλία (Grecía Salentina)

1. Ποιήματα

α. Ποίημα από την Καλημέρα

Πηγή: Κοντοσόπουλος, Ν. Γ. 1994. Διάλεκτοι και ιδιώματα της νέας ελληνικής.
Αθήνα, 142-143. Από το βιβλίο του Giannino Aprile «Calimera e I suoi traudia», Galatina 1972, 177.

Ώ ώρια μου, ώρια μου γιανωμένη,
'τι σου γυαλίτζει ο μούζο σα τσεράσι.
Εμεί γεννήσιμοστο ανωμένοι
Ετσεί τη γεοτονία τ' ήσο κοράσι.
Άρτε βω παρακαλώ, τί είσαι 'ρμαμμένη
άντρα σου να πεσάνη, να τοχ χώση
τσαι τζάκκα κοράσι 'έ σε πήρα
νάχω σπεράντζα να σε πάρω χήρα.

Απόδοση στην κοινή νέα ελληνική

Ω όμορφη, όμορφη μου κοπέλα
Πόσο γυαλίζει το πρόσωπό σου σαν κεράσι.
Εμείς γεννηθήκαμε μαζί (ενωμένοι)
Σ' εκείνη τη γειτονιά που ζούσες όταν ήσουν ανύπαντρη.
Τώρα που είσαι παντρεμένη εγώ παρακαλώ
Να πεθάνει ο άντρας σου και να τον θάψεις
Ώστε, αφού δεν σε πήρα κορίτσι,
Να 'χω την ελπίδα να σε πάρω χήρα.

Β. Καλαβρία (Bovesía)

1. Παραμύθια

α. Λαϊκό παραμύθι του Ροκαφόρτε

Πηγή: Κοντοσόπουλος, Ν. Γ. 1994. Διάλεκτοι και ιδιώματα της νέας ελληνικής.
Αθήνα, 143. Από τον τόμο TestiNeogrecidiCalabria, των Giuseppe Rossi Taibbi και Girolamo Caracausi (Παλέρμο 1959), 127.

Τη βραδία ο μασάροσε εγιάβη όλοσε dισπιατσεμμένο στο σπίτι ντου. Πως τον ηύρε η γυναίκα του, του είπε: «Τί έχεισε τσαι στέτσεισε dισπιατσεμμένο;» «Τί έχω να έχω; Αύρι έχω να πίρω ένα βούδι του λύκου να το φάη». Η γυναίκα του είπε: «Μη πεντσέσπισε τίποτε, τι αύρι πάω εgώ τσαι αλάννω τσαι τηθ θεωρώ εgώ με το λύκο».

Απόδοση στην κοινή νέα ελληνική

Το βράδυ ο χωρικός πήγε πολύ στενοχωρημένος στο σπίτι του. Μόλις τον είδε η γυναίκα του, του είπε: «Τι έχεις και είσαι στενοχωρημένος;» «Τι πρέπει να έχω; Αύριο οφείλω να πάω ένα βόδι στον λύκο να το φάει». Η γυναίκα τού είπε: «Μη σκέφτεσαι τίποτα, γιατί αύριο θα πάω εγώ να οργώσω και θα τα κανονίσω εγώ με τον λύκο».

2. Ποιήματα-Τραγούδια

Η αγάπη της μάνας

Πηγή: Condemi, F. 1995. La grammatica grecanica: Η γλώσσα, η ζωή και η ψυχή των τελευταίων Ελλήνων της Καλαβρίας. Θεσσαλονίκη: 3a Associazione di Insegnati Scuole Medie e Superiori di Salonicco. Σελ. 40. © Associazione di Insegnati Scuole Medie e Superiori di Salonicco

α. Ρηχούδι (Roghudi)

Πηγή: Rossi-Taibbi, G & G. Caracausi. 1959. Testi Neogreci di Calabria. Testi 3.
.Παλέρμο: Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci. Σελ. 281.

An íse filo, δómmu ti lleḍḍássu,
ti óli mu légu t' imme sing̓́eníssu:
tim méra su tim bérro će a spássu,
ti vvraδía kondoférro stin avlíssu.
Egò δe ssónno pléo [na] staθò arrássu:
kámeto ya to θΘiò će ya ti spiχ̌íssu.
Će, an de to kánni, t' ándera su spásso:
su to légo egò ti χánni ti zzoíssu.

β. Κοντοφούρι

Πηγή: Rossi-Taibbi, G & G. Caracausi. 1959. Testi Neogreci di Calabria. Testi 3.
Palermo: Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci. Σελ. 269. © Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci

An íšera pu m'epie tim búḍḍa,
san gáδaro ton éδenna áše stáḍḍa.
An én' g̓́inéka, na tim byái šíḍḍa,
an én' ándra, na tom byái báḍḍa.

γ. Ροκαφόρτε

Πηγή: Rossi-Taibbi, G & G. Caracausi. 1959. Testi Neogreci di Calabria. Testi 3.
Palermo: Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci. Σελ. 7. © Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci

Púććati stim bórtasu ériša to lúc̓́c̓́o,
óla ta passemména tazdimmónya.
I úmbra i δic̓́isu m' épyae ndo lúc̓́c̓́o,
ć' egò esupérespa óla ta δemónya.
Ma sirma pu su mó pyae to lúc̓́c̓́o,
en gánni ya 'mmà pléne i ćirimónya.
M' éδese ya pánda esù me túndo lúc̓́c̓́o,
ya na sc̓́attéspun' óla ta δemónya.

3. Παροιμίες

α. Bova

Πηγή: Rossi-Taibbi, G & G. Caracausi. 1959. Testi Neogreci di Calabria. Testi 3.
.Παλέρμο: Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci. Σελ. 369-386. © Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci

• Am m' ivru yeláo, mandè kléfo će páo.
• An den eskásti će δen glaδégwi ton ambéli, tróyi fiḍḍámbelo će δe stafiḍḍi.
• Ti vváḍḍi ambéli će δen glaδégwi, tróyi fiḍḍámbela, ma δe stafil΄a.
• An den éχ̌i kassarína ć' esù θéli na gwáli tim bína, vále faćáδe stin gasína.
• Arotonda arotonda páo ya ólo ton gózmo.
• Θeríete će aloníete, ti o χ̌imónas erc̓́ete.
• Káθa kómbo érc̓́ete sto sténi.
• Mésa sto sitári érc̓́ete pánda áχaro χórto.
• Peddzì poḍḍí: lóyata poḍḍdá, δulía lígo.
• Ti en éχ̌i, en éne.

β. Κοντοφούρι

Πηγή: Rossi-Taibbi, G & G. Caracausi. 1959. Testi Neogreci di Calabria. Testi 3.
Παλέρμο: Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci. Σελ. 276. © Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci

• To šiḍḍì pu aliftái poḍḍí, δangánni lígo.
• To aspári to méga tróg̓́i to ććéḍḍi.
• Plem megáli éne i pórta, pléne karfía θéli.
• Ti θθéli na fái me δío gánge, δen dróg̓́i me kammía.

γ. Ρηχούδι

Πηγή: Rossi-Taibbi, G & G. Caracausi. 1959. Testi Neogreci di Calabria. Testi 3.
Παλέρμο: Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci. Σελ. 295-298. © Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci

• Ο χortáto δem bistéi tu nistikú.
• To vúδi kratéte ándo ćérato će o áθrepo ándo llógo.
• To aspári to méga tróyi to ććéḍḍi.
• Ta riáća páu stom botamó.
• Karkarímata poḍḍá, liga agwá.

4. Μύθοι και παραμύθια

α. Ροκαφόρτε

Πηγή: Rossi-Taibbi, G & G. Caracausi. 1959. Testi Neogreci di Calabria. Testi 3.
Παλέρμο: Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci. Σελ. 31-32. © Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci

I alapúδa ć' o líkose

Éna vyáǵǵo íχ̌e mían alapúδa će eyáve mésa áše stráta će efinǵéfti peθamméni. Će írte passéonda éna χχristyanò me mían gádara fortoméni aspárya će ívre tin alapúδa peθamméni će tin épyae će tin évale mésa stim bárda. ^[2] Ótuse [i] alapúδa, yomáti malíttsia, pos íto mésa stim bárda, akkuméntsespe ríftonda ta aspárya χámme.

San datél΄oe i alapúδa, appíδie χámme će akkuméntsespe δelégonda t' aspárya će ta éfere sto spítindi će ta˙krémae sto kartéḍḍi.

[ 3 ] Poi eχorísti o líko ć' eyávi ya lúći. Póse essévi sto spíti, tu ípe: "Mi kanuníte yan ánu". Ma o kompáre Nikóla ekanúnie će ívre ta aspárya kremmaména će tis ípe: "Kommáre Rósa, δem mu δónnite?" "Kompáre, δé. Kámete pos ékamane egó". "Će pos ekámete?" Eyávina sti θθálassi će éδesa mían ǵárra sto skuḍḍì će ampulóngoa će tin éfera yomáti aspárya".

[ 4 ] Ótuse ékame o póvero líko. Eyávi fúnda će me to tradiménto tis alapúδa etél΄oe o póvero líko.

β. Κοντοφούρι

Πηγή: Rossi-Taibbi, G & G. Caracausi. 1959. Testi Neogreci di Calabria. Testi 3.
Παλέρμο: Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci. Σελ. 277-278. © Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci

O líko ć' i alapúδa

Éna vyáǵǵo íχ̌e 'na llíko će tin alapúδa. O líko ékrasen din alapúδα: "Érc̓́este meθému?" "Mané". Eyávissa stin gampáňa, embíćissa sto kalífi ć' efágai mizíθre. Stim brotinìm burrì o pekuráro eyávi n' alatì to tirì će ívre ti i mizíθre ammankévai će ípe t' aḍḍu pekuráru: "Árte o tes épyase 'sù o egó".

[ 2 ] "A θθéli pyási kúnto, krífta će vrè pis te ppyánni?" Ekrífti će ton épyae o íplo. Eyávin i alapúδa će o líko ć' efágai te mmizíθre ć' eyávissa ta fáttito.

[ 3 ] Pói ti vvráδi eδeléθθi o pekuráro ce ivre ti ammankévai i mizíθre će ípe tu kumpáňu: "I mizíθre pu éne?" "Pu tes áfic̓́ese, ećì ene!" "I mizíθre en éne; ávri appuntégwo egò će xorò pis tes épyae".

[ 4 ] Apói írte stin óra ti írten o líko ć' i alapúδa: "A! esù ísso pu érc̓́esse te mmatináte!" Etávri míam bótta skupétta ć' eféresse to llíko. I alapúδa mbrákkesθe tin ǵefalì áše mizíθra ć' efígai óli ć' i δío. Apói o éna épyanne še mía stráta, o áḍḍo épyanne še mían áḍḍi.

[ 5 ] Túti óδe affruntésθai óli ć' i δío će ípe o líko: "Ekámame matináte će kanè mas épyae!" Epyásai mían g̓́anáta ć' i alapúδa ípe: "Egò e ssóno porpatìm bléo, ti éχo to 'mmyalò óšotte". Arrispúndesθe o líko: "Kummáre, eláte ankóḍḍu ena mórćo". Sam byásai, aš' éna ćérto púnto, i alapúδa etravúδe:

"Náro, náro,
O apeθamméno férri to ssáno".

γ. Bova

Πηγή: Rossi-Taibbi, G & G. Caracausi. 1959. Testi Neogreci di Calabria. Testi 3.
Παλέρμο: Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci. Σελ. 396-397. © Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neogreci

O líko će o massáro

Éna vyáǵǵo íχ̌e 'na llíko; arrívettse 'nam massáro, íχ̌e δío vúδya ti alánni. O líko tú˙pe tu massáru: "Esù éχ̌i na mu δói énam búδi na to fáo" "Tséri póte su δónno to vúδi? san esù ambléc̓́i me tin diχatérammu. Am bái sútta séntsa na'ććunkeftí, apói su δónno to vúδi će to tróyi".

[ 2 ] Pói embléttsai. Tin diχatérandu tin aććúnkettse. O massáro, san ívvre tin diχatérandu aććunkemméni, tú'pen du liku: "Péntsettse na mu yáni tin diχatérammu; mi péntsettse ya to vúδi". O líko epéntsettse na pái na ti fféri te mmedićíne ć' eχorísti. Me tin strátan apándie 'na llagó. Tú'pe tu líku: "Esù pu pái?" "Páo na ti fféro te mmedićíne ti ddiχaterò tu massáru; ma θélo na mu kámi énam byaćíri, na pái na tis eggwáli te mmíye".

[ 3 ] O lagò eyái. Me ta˙ftía tis éggwale te mmíye. Túti tsóḍḍda epordálie. San íkue o lagò tom bórdo, ta'ftía ta 'p árettse ć'éfiye. Skumfórma éfiye, o líko éferre tin drastinéḍḍa, me ta bbuttíl΄e áttse medićine; o líko tú'pen du lagù skumpórma tu 'pándie: "Ti práman éne?" "Mi pái próprya!". "Ka yatí?" "Ka éšie plen gáto".

[ 4 ] O líko, san íkue túndo práma, errivólettse tin drastinéḍḍa me te bbuttíl΄e ć' éfiye. O massáro me túndi skúsa egwadánettse to vúδi.