α. Παρουσίαση

Στη διδακτική ενότητα δίνονται ενδεικτικά ορισμένα κείμενα που αναφέρονται στην παρουσίαση και στην κριτική για να εξοικειωθούν οι μαθητές με αυτή τη μορφή του λόγου. Συγκεκριμένα, γίνεται λόγος για την παρουσίαση και την κριτική ενός βιβλίου ή ενός έργου τέχνης και δίνεται και το σχετικό λεξιλόγιο για επεξεργασία.

β. Διδακτική πρόταση

Στόχοι

• Να εξοικειωθούν οι μαθητές με διάφορα κείμενα παρουσίασης και κριτικής ενός "αντικειμένου" π.χ. βιβλίου, έργου τέχνης, ενός ατόμου κ.τ.λ.
• Στο πλαίσιο της επικοινωνίας να είναι οι μαθητές ικανοί (ως πομποί) να παρουσιάζουν ένα "αντικείμενο" π.χ. βιβλίο, έργο τέχνης κ.τ.λ., εκφράζοντας συγχρόνως την άποψη τους και ασκώντας μια τεκμηριωμένη κριτική· (ως δέκτες), επίσης, οι μαθητές να είναι ικανοί να κρίνουν κατά πόσον η παρουσίαση υπήρξε επιτυχής και να εγκρίνουν ή να απορρίψουν την κριτική που ασκήθηκε στο έργο.
• Επιδιώκεται συγχρόνως οι μαθητές να καλλιεργήσουν την κριτική τους σκέψη και την εκφραστική τους ικανότητα, ώστε όχι μόνο να μην επηρεάζονται εύκολα από κάθε κριτική, αλλά να είναι και σε θέση να την ανατρέψουν.

Περιεχόμενο - Διδακτική μεθοδολογία

Βιβλιοπαρουσίαση

Για την καλύτερη επεξεργασία του θέματος είναι σκόπιμο να ειδοποιηθούν οι μαθητές να φέρουν στην τάξη ένα βιβλίο, που έχουν διαβάσει πρόσφατα, στο οπισθόφυλλο του οποίου υπάρχει κατατοπιστικό σημείωμα για το βιβλίο. Επίσης, αν υπάρχει βιβλιοθήκη στο σχολείο, είναι ευκαιρία να χρησιμοποιηθούν στο συγκεκριμένο μάθημα ορισμένα βιβλία της. Πρώτα είναι απαραίτητο να επισημανθούν τα βασικά στοιχεία ενός βιβλίου, αυτά που μπορούμε να πούμε ότι αποτελούν την "ταυτότητά" του, δηλαδή ο συγγραφέας, ο τίτλος, ο εκδοτικός οίκος, ο τόπος και ο χρόνος της έκδοσης. Καθώς και άλλα, όταν κρίνονται απαραίτητα, όπως ο μεταφραστής -αν πρόκειται για μεταφρασμένο από άλλη γλώσσα κείμενο- ή το είδος του κειμένου. Αυτά αναγράφονται συνήθως στο εμπροσθόφυλλο και στο εσώφυλλο του βιβλίου και είναι αυτά που καταγράφονται στις υποσημειώσεις ή στη βιβλιογραφία, όταν γίνεται αναφορά στα συγκεκριμένα βιβλία, π.χ.: - Ν. Βαγενάς, Ο ποιητής και ο χορευτής, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1978. - Τ. Μαλάνος, Η ποίηση του Σεφέρη και η κριτική μου, εκδ. Πρόσπερος, Αθήνα 1982. - Το Ημερολόγιο της Άννα Φράνκ, Μετάφραση Γ. Θωμόπουλου, εκδ. Μίνωας, χ.χ. (χωρίς χρονολογία και τόπο έκδοσης).

Ύστερα από μια σύντομη εισαγωγή από τον διδάσκοντα, ζητείται από τους μαθητές να καταγράψουν τα βασικά στοιχεία του βιβλίου που έχουν φέρει στην τάξη ή ενός βιβλίου από τη σχολική βιβλιοθήκη. Με τη σύγκριση των καταγραφών διαπιστώνεται αν στα βιβλία των μαθητών υπάρχουν όλα τα βασικά στοιχεία ή παραλείπονται ορισμένα. τη συνέχεια ο καθηγητής/τρια, αφού έχει επισημάνει από τα βιβλία που έχουν φέρει οι μαθητές τα κατάλληλα για την περίπτωση του μαθήματος, ζητά από έναν ή περισσότερους μαθητές να παρουσιάσουν τα βιβλία τους, αξιοποιώντας τις πληροφορίες του οπισθόφυλλου καθώς και τον πίνακα περιεχομένων. Η παρουσίαση των βιβλίων από τους μαθητές σχολιάζεται και συγκρίνεται με τα κείμενα των σελ. 143, 144 του σχολικού βιβλίου "Έκφραση - Έκθεση" τ.Β΄ και με τις βιβλιοπαρουσιάσεις από περιοδικά ή εφημερίδες, βιβλίων που μπορεί να ενδιαφέρουν τους μαθητές. Σημειώνεται πάντως ότι η βιβλιοπαρουσίαση δίνει μια γενική ιδέα για το περιεχόμενο του βιβλίου και το σχολιάζει ακροθιγώς, γι' αυτό συνήθως είναι ανυπόγραφη· αντίθετα, η κριτική του βιβλίου, η βιβλιοκριτική, που προϋποθέτει μελέτη του αντικειμένου σε βάθος με στόχο να κρίνει/αξιολογήσει υπεύθυνα το έργο, είναι ενυπόγραφη.

Θα ήταν χρήσιμο για την περίπτωση, αν για το ίδιο βιβλίο μπορούσε να παρουσιαστεί στην τάξη μια βιβλιοπαρουσίαση και μια βιβλιοκριτική, ώστε να φανεί η μεταξύ τους διαφορά. Αλλιώς μπορούν ως δείγματα βιβλιοκριτικής να αξιοποιηθούν τα κείμενα του σχολικού βιβλίου, η βιβλιοκριτική του Β. Βαρίκα για το μυθιστόρημά του Κ. Πολίτη, "Στου Χατζηφράγκου" σ.147 και η βιβλιοκριτική της Ειρήνης Παϊδούση για τις "Λεξιλογικές ασκήσεις" του Μ. Τριανταφυλλίδη, σ.153-154, "Έκφραση - Έκθεση" Β΄ Λυκείου. Στις δύο βιβλιοκριτικές είναι σκόπιμο να εντοπιστούν οι αξιολογικές κρίσεις για τα δύο έργα και να διαχωριστούν από τα καθαρά πληροφοριακά στοιχεία που αφορούν κυρίως το περιεχόμενο του βιβλίου.

Λεξιλόγιο

• α) σχετικό με τη λογοτεχνική κριτική. Η επεξεργασία του λεξιλογίου της σ.151 του σχετικού βιβλίου μπορεί να γίνει σε συνδυασμό με την άσκηση της σελ.150 του ίδιου βιβλίου ("Έκφραση - Έκθεση" για το Λύκειο) στην οποία ζητείται από τους μαθητές/τριες να επιλέξουν ένα βιβλίο (κατά προτίμηση ένα το οποίο γνωρίζουν από τη διδασκαλία των κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας) και να το κρίνουν, συμβουλευόμενοι την κριτική του Β. Βαρίκα για το μυθιστόρημα του Κ.Πολίτη "Στου Χατζηφράγκου". Μπορούν, δηλαδή, οι μαθητές/τριες να χαρακτηρίσουν τη γλώσσα, το ύφος, την πλοκή, την περιγραφή, αφήγηση, τους χαρακτήρες, το βιβλίο (ως σύνολο), το συγγραφέα, επιλέγοντας την κατάλληλη/ες λέξη/εις από το λεξιλόγιο.
• β) σχετικό με την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης. Η επεξεργασία του λεξιλογίου του σχετικού με την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης μπορεί να γίνει σε συνδυασμό με την κριτική ενός έργου τέχνης. Ενδεικτικά προτείνεται η περιγραφή και κριτική του Χρύσανθου Χρήστου για την "Παναγία του Σίξτου" του Ραφαήλ (Χρυσ. Χρήστου, Η ιταλική ζωγραφική κατά τον 16^ο αιώνα, τ.Α΄, εκδ. Νέας Πορείας, Θεσ/νίκη, 1971, σ.142-144). Μπορεί επίσης να ζητηθεί από τους μαθητές να περιγράψουν (από φωτογραφία) ένα έργο τέχνης, χρησιμοποιώντας, όπου είναι δυνατό, το σχετικό λεξιλόγιο του σχολικού βιβλίου.

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση του μαθήματος μπορεί να γίνει με ασκήσεις παραγωγής γραπτού λόγου, σύμφωνα με τους στόχους της διδακτικής ενότητας. Συγκεκριμένα, μπορεί να ζητηθεί από τους μαθητές να συντάξουν ένα κείμενο βιβλιοπαρουσίασης ή βιβλιοκριτικής, καθώς επίσης και ένα κείμενο κριτικής ενός έργου τέχνης. Επίσης, ως άσκηση, μπορούν οι μαθητές να σχολιάσουν ένα κείμενο κριτικής έργου λογοτεχνικού ή άλλου είδους.

Δραστηριότητες / ομαδικές εργασίες

• Να συγκεντρώσουν οι μαθητές, συνεργαζόμενοι σε ομάδες, από έγκριτα περιοδικά και εφημερίδες βιβλιοπαρουσιάσεις ή βιβλιοκριτικές.
• Να σχολιάσουν τηλεοπτικές ή ραδιοφωνικές εκπομπές που έχουν ως θέμα παρουσιάσεις ή κριτικές βιβλίων ή έργων τέχνης.

Υποστηρικτικό υλικό.

Διδακτικό υλικό Τα κείμενα του σχολικού βιβλίου "Έκφραση - Έκθεση" για το Λύκειο τ.Β΄:

• Άγγελος Σικελιανός, σ.143
• Αρχαία νομίσματα, σ. 144
• Βιβλιοπαρουσιάσεις, σ. 145

Κριτική Β. Βαρίκα για το μυθιστόρημα του Κ. Πολίτη "Στου Χατζηφράγκου", ο.π., σ.147.
Κριτική Ειρ. Παϊδούσης για τις "Λεξιλογικές ασκήσεις" του Μ. Τριανταφυλλίδη, ο.π., σ.153.
Χρυσ. Χρήστου "Η ιταλική ζωγραφική κατά τον 16^ο αιώνα", τ.Α΄, σ.142-144. (Εκδ. Νέα Πορεία, Θεσσαλονίκη-1971) Η Παναγία του Σίξτου

Υποστηρικτικό υλικό για τον διδάσκοντα

1. "Έκφραση - Έκθεση" για το Λύκειο τ.Β΄ (βιβλίο καθηγητή) σ.103-134.