ΑΛΗ-ΧΟΥΡΣΧΗΔ ΜΠΕΗΣ

[…]

ΙΙ.

Τέλος, ἀνήλθομεν εἰς Μαγνησίαν. Καὶ ὁ μὲν δοῦλος ἐπαρουσιάσθη ἐνώπιον τοῦ κυρίου αὑτοῦ, ἡ δὲ Σταμπολλοῦ μετὰ τοῦ βαρυτίμου νηπίου εἰσῆλθεν ἐν τῷ χαρεμίῳ.

Τέσσαρας εἶχεν ὁ πασιὰς θυγατέρας καὶ οὐδένα υἱόν. Ἡ ὑστερότοκος αὐτῶν, σχεδὸν τετραετὴς τότε, ἐκαλεῖτο Ζεϊνέπ. Προτάττω δὲ αὐτὴν τῶν λοιπῶν τριῶν: Ἀττικὲς, Νεσφιὲς καὶ Γκιουλσὴμ, διὰ τοὺς κατόπιν γνωσθησομένους λόγους.

Σύσσωμον τὸ γυναικεῖον τοῦ χαρεμίου πλήρωμα περιεκύκλωσε τὸν ὑποχείριον Ἑλληνόπαιδα ἐν ἐπιφωνήμασι θαυμασμοῦ:

- Βάϊ! βάϊ! νὲ γκιουζέλ! ἔλεγεν ἡ μέν.

- Γιαραντανᾶ κουρμπὰν ὁλαῢμ (προσφέρομαι θῦμα τῷ Πλάσαντι!), ἔκραζεν ἡ δέ.

Ἡ τρίτη εὕρισκεν τοῖς ὀφθαλμοῖς αὑτοῦ τὸ κυανοῦν τοῦ οὐρανοῦ· ἄλλη πάλιν ἐθαύμαζε τὸ γαλακτόχρουν τῆς ἐπιδερμίδος αὑτοῦ, καὶ ἄλλη τὴν χρυσῆν αὑτοῦ κόμην. Πᾶσαι δ' ὁμοῦ συνεθλίβοντο περὶ τὴν Σταμπολλοῦν, τὴν ἐν ἀγκάλαις αὐτὸν φέρουσαν. Κλαίουσα ἡ Ζεϊνὲπ, ἤθελε καὶ αὕτη νὰ ἴδῃ τὸ τζοντζοὺκ (τὸ παιδίον). Τότε ἡ πρωτότοκος Γκιουλσὴμ, δεκαοκταετὴς ἤδη, ὑψοῖ τὴν ἀδελφὴν αὑτῆς μέχρις ἐμοῦ· αὕτη δὲ, ἐναγκαλισθεῖσα μ' ἐφίλησε πολλάκις. Το παράδειγμα ταύτης μιμηθεῖσαι αἱ μεγάλαι, δεσποινίδες τε καὶ θεραπαινίδες, μὲ ἥρπαζον ἡ μὲν ἀπὸ τῶν χειρῶν τῆς δὲ καὶ κατεφίλουν με τοσούτῳ συνθλίβουσαί με, ὥστε ἡ Φλωροῦ, φοβουμένη μὴ μὲ πνίξωσιν, ἐπενέβη βιαίως. Τότε μόνον οἱ ὀφθαλμοὶ ἐτράπησαν πρὸς τὴν τάλαιναν τροφόν· ἀντὶ δὲ πάσης περιποιήσεως, ὤθησαν αὐτὴν εἰς τὸ καφὲ ὀντζάκι, ἵνα προγευθῇ.

- Ἀφήσατέ μοι τὸ παιδὶ νὰ τὸ βυζάξω!

Ἔκραζεν ἡ ἀτυχής· ἐκεῖναι δὲ, γλυκύσματα ποικίλα προσφέρουσαί μοι, ἐμέμφοντο αὐτὴν ὡς γαλουχοῦσαν δεκαεξάμηνον νήπιον. Καὶ ὄντως, ἀπὸ τῆς ἡμέρας ἐκείνης ἀπεκόπην τοῦ γάλακτος.

Ὁ δὲ Σελὴμ, ἀνδράποδον ἔτι ὢν καὶ ἄνευ ἀδείας μεταβὰς εἰς Χίον, ἐτέθη εἰς σκοτεινὴν φυλακὴν, ἀντὶ πάσης ἀμοιβῆς, ἔνθα διέτριψεν ἐπὶ μῆνα ὁλόκληρον. Τοιαύτη τις ἐγένετο ἡ ὑποδοχὴ τοῦ πεσκεσίου.

Τὸ πεσκέσιον τοῦτο, ἔκθαμβον ἐν μέσῳ τύρβης γυναικῶν καὶ ἀπὸ αἰθούσης εἰς αἴθουσαν ἀγόμενον, ἐσιώπα ἐπί τινα ὥραν· ἀλλὰ καὶ τὸ πολὺ τῶν θωπειῶν δυσαρεστεῖ τὰ παιδία· δι' ὃ καὶ κλαυθμὸς ἐπῆλθε, καὶ κλῆσις: «Φουφοῦ! Φουφοῦ!» ὡς τὸ νήπιον ἐκάλει τὴν ἑαυτοῦ τροφόν. Κλαίουσα ἡ Φλωροῦ παραιτεῖ τὸ πρόγευμα καὶ βίᾳ ἀποσπάσασά με ἀπὸ τῶν γυναικῶν τοῦ χαρεμίου, προσήλωσε τὸ στόμα μου ἐπὶ τοῦ μαστοῦ αὑτῆς, ἔνθα καὶ ἀπεκοιμήθην.

Ἦλθε περὶ τὴν νύκτα ὁ πασιὰς καὶ ᾔτησε τὸν γκιαβούρογλουν. Ὁ γκιαβούρογλους ἐκοιμᾶτο ἐπὶ τοῦ σοφᾶ, καὶ ἡ Ζεϊνὲπ, κειμένη παρ' αὐτὸν, ἐκοιμᾶτο καὶ ἐκείνη. Ψυχρὸν ὁ σατράπης ρίψας βλέμμα ἐπὶ τῶν κοιμωμένων ἀθώων πλασμάτων, ψυχρῶς καὶ εἶπε πρὸς τὰς ἑαυτοῦ θυγατέρας:

- Ἰδοὺ, τώρα ἔχετε ζωντανὴν κούκλαν διὰ νὰ παίζητε, μεγάλαι καὶ μικραί.

Πολλαὶ ἀπὸ τῆς νυκτὸς ἐκείνης παρῆλθον ἡμέραι, πρὶν ἢ ὁ πασιὰς ἐρωτήσῃ περὶ τοῦ κιουτζοὺκ κιαφήρ (μικροῦ ἀπίστου). Πρωΐαν τινα, συναντᾷ ἐν τῷ κήπῳ τὴν ποδηγοῦσάν με Σταμπολλοῦν, ἣν τὸ πρῶτον τότε ἔβλεπε, καὶ ἐρωτᾷ:

- Πῶς ὀνομάζεται ὁ μικρὸς οὗτος γκιαβούρης;

- Ἐφέντυμ, ὀνομάζεται Βασίλλ.

- Γιόκ! εἰς τὸ κονάκι μου γκιαβούρικο ὄνομα δὲν χωρεῖ.

Στραφεὶς δὲ πρὸς τὸν ἑπόμενον αὐτῷ κεχαγιὰν, εἶπεν·

Συνόδευσον τὴν γυναῖκα ταύτην καὶ τὸ παιδὶ εἰς τὸ χαρὲμ κεχαγιασὺ, καὶ εἰπὲ, ὅτι αὕτη μὲν ὀνομάζεται Φατιμὲ, τὸ δὲ μικρὸ, Ἀλὴ-Χουρσχήδ.

Ἔκτοτε, ἡ τάλαινα Φλωροῦ προσεποιεῖτο μουσουλμανισμόν· ἀλλ' ὅτε, ἀντὶ περιπάτου μὲ ἐκόμισεν εἰς τὴν ἑλληνικὴν ἐκκλησίαν, τότε τὸ χάλασεν, ὡς κοινῶς λέγομεν. Μαθὼν τοῦτο ὁ πασιὰς, ἀπέπεμψε τὴν Φλωροῦν, Σεϊντὴν, Σταμπολλοῦν, Φατιμὲν εἰς κτῆμα μικρὸν τῆς πόλεως ἀπέχον καὶ ἀφῆκε τὸν Βασίλειον, Μιλτιάδην, Ἀλὴ-Χουρσχὴδ εἰς τὴν διάκρισιν τριάκοντα Τουρκισσῶν.

Ἕλλην Ἰωαννίτης, γραμματεὺς τοῦ πασιᾶ, ὀνόματι Μαργαρίτης κατὰ τοὺς Ἕλληνας καὶ Ἰντζὲ κατὰ τοὺς Τούρκους, προτιθέμενος τὴν συγγραφὴν τῆς καταστροφῆς τῆς Χίου, ἠρώτα τοὺς ἐκεῖθεν ἐρχομένους δαγκαλάκας, τὴν Φλωροῦν καὶ τὸν Σελὴμ, ἐκράτει ἐκτενεῖς σημειώσεις τῶν ἀκουσμάτων, συγκρίνων τὰς διηγήσεις πρὸς ἀλλήλας, κολάζων τὰ μὴ πιθανὰ καὶ συστέλλων τὰς ἑκατέρωθεν ὑπερβολάς. Κατ' αἴτησιν δὲ τῆς Φλωροῦς, καὶ διὰ τὴν πρός με ἀγάπην, ἰδιατέραν ἐκράτει σημείωσιν τῶν ἀφορώντων ἐμὲ, μέχρι καὶ τῶν ἐλαχίστων παιδικῶν κατορθωμάτων μου. Αἱ σημειώσεις αὗται ἦσαν τρόπον τινὰ τὸ ἡμερολόγιον τῆς Φλωροῦς, τὸ δι' ἄλλης χειρὸς γεγραμμένον, ἀπὸ τῆς ἡμέρας τῆς σφαγῆς τοῦ πατρός μου, μέχρι τῆς δεκαετοῦς ἡλικίας μου. Τὸ χειρόγραφον ἐκεῖνο διεφύλαξα πάντοτε, καὶ συμβουλεύομαι γράφων σήμερον.

Πολλοὶ πρὸ ἐμοῦ εἶπον, ὅτι ἡ φιλία τῶν παίδων εἶναι ἁπλῆ συνήθεια, ὅπερ ἀληθέστατον· ἑπομένως, καὶ ὁ Ἀλὴ-Χουρσχὴδ ἐν τάχει ἐλησμόνει τὴν Φλωροῦν, καθ' ὅσον μάλιστα αἱ θυγατέρες τοῦ πασιᾶ ἐλάτρευον αὐτὸν, καὶ ἑκάστη κατὰ σειρὰν, ἐκοίμιζεν αὐτὸν ἐν τῇ ἑαυτῆς κλίνῃ. Ἡ δὲ Ζεϊνὲπ, ἡ σύντροφος αὐτοῦ γενομένη καὶ εἰς τὰ παίγνια, καὶ εἰς τὰς διασκεδάσεις, καὶ εἰς τὴν τράπεζαν, ἔθελξεν αὐτὸν ὡς διὰ μαγείας. Ἀλλ' ἡ λατρεύουσα αὐτὸν παιδοκόμος Χατζὲ, ἀδιαλείπτως διηγεῖτο πρὸς τὴν κρυφίως ἐρχομένην Φλωροῦν τ' ἀνδραγαθήματα τοῦ μικρομεγάλου ἐκείνου ἥρωος.

Τοιοῦτον ὁ κανακάρης Ἀλὴ-Χουρσχήδ διῆγε βίον ἐπὶ δεκατέσσαρας ὅλους μήνας, ὅτε ὁ πασιὰς, ἐκτενέστερον παρατηρήσας τὸν τριακοντάμηνον παῖδα, τὸ μὲν ἐθώπευσε, τὸ δὲ ἠσπάσθη, καὶ ἐπὶ τέλους ἀνέλαβεν αὐτὸν ἐν ἀγκάλαις. Ἔκτοτε, καθ' ἑκάστην ἡμέραν ἐκάλει αὐτὸν εἰς τὸν ἀνδρῶνα, ἐκάθεζεν ἐπὶ τῶν ἑαυτοῦ γονάτων καὶ ἐκάλει αὐτὸν ὀγλοὺμ, τέκνον μου. Τὸν δὲ Σελὴμ, ἀπελεύθερον κηρύξας, διώρισε σωματοφύλακα τοῦ παιδὸς, ὁσάκις ὁ παῖς ἐξήρχετο τοῦ γυναικῶνος.

Ἡ πρὸς τὸν κυανάφθαλμον παῖδα ἀγάπη τοῦ πασιᾶ, ὁσημέραι αὐξανομένη, εἰς τοιοῦτον περιῆλθε βαθμὸν ἀδυναμίας, ὥστε, μόλις πενταετὴς γενόμενος ὁ παῖς ἐπιτυχῶς ἐμεσολάβει ὑπὲρ ἄλλων, ἔτι δὲ καὶ ὑπὲρ τῶν θυγατέρων τοῦ πασιᾶ αὐτῶν ἐκείνων, ὁσάκις μεσιτεία τις (ριντζᾶς) ἀπευθύνετο πρὸς τὸν θετὸν πατέρα. Ναὶ, πατέρα, διότι υἱὸν αὐτὸν ὁ σατράπης ἐπισήμως ἐκάλεσε, καὶ ἀδελφὸν αἱ τέσσαρες ἐκ μητρὸς ὀρφαναὶ πασαδοποῦλαι αὐτὸν ἐκάλουν.

Ὁλοπόρφυρος, χρυσοκόσμητος, ὁ μόλις πενταετὴς Ἀλή-Χουρσχὴδ, λαχώριον ἐζωσμένος σάλιον καὶ χρυσοῦν μικρὸν χαντζάρι ἐν τῇ ζώνῃ φέρων, ὑπερόπτης, τραχὺς, προπετὴς καὶ ἄσεμνος, ὕβριζεν, ἐβλασφήμει, ἐβωμολόχει, ἐκτύπα τοὺς πάντας, τὰς ἀδελφὰς καὶ τὸν θεῖον αὑτοῦ Γιακούπ μπεην, ἀδελφὸν τοῦ πασιᾶ, ἑκάστοτε ἐνθαρρυνόμενος ὑπὸ τῶν ἐπαίνων καὶ τῶν ἄφερυμ τοῦ ἀρεσκομένου εἰς τὰ τοιαῦτα θετοῦ πατρός.

Οἱ ἀνατρέφοντες τὸν παῖδα ἐνέπνευσαν αὐτῷ τὰ πέντε ἐκ τῶν Ἑπτὰ θανασίμων ἁμαρτημάτων τοῦ χριστιανισμοῦ: τὴν ὑπερηφάνειαν, τὴν λαιμαργίαν, τὸν φθόνον, τὴν ὀργὴν καὶ τὴν ὀκνηρίαν. Ἐδίδαξαν αὐτῷ συμπεριφορὰν ἀκρατοῦς δεσπότου πρὸς πάντας καὶ πάσας. Μία μόνη ὑπῆρχεν ἐξαίρεσις: ἡ Ζεϊνὲπ, ἥτις ἐδάμαζε τὸν τύραννον ἅμα καὶ μειδιάσασα. Ἐν τῷ πλήθει τῆς ἑαυτοῦ ἀλόγου ὀργῆς, καθύβριζε καὶ αὐτὸν τὸν σατράπην· ἀλλ' οὗτος ἐγέλα, ἠσπάζετο τὸ θηριώδες ἀνθρωπάριον, καὶ ἔξυε κατά σάρκα τὴν ράχιν τοῦ ἀλιτηρίου παιδός.

Καὶ ὅμως, τὸ τέρας ἐκεῖνο εἶχε καὶ εὐσπλαγχνίαν: Τὰ πλεῖστα τῶν διδομένων αὐτῷ χρημάτων διένεμε τοῖς πτωχοῖς (ἴσως δὲ καὶ ἐκ ματαιότητος), καὶ πολλοὺς τῶν ἐπαιτῶν ἐκάλει εἰς τὰ πασιαδικὰ μαγειρεῖα. Συναντήσας ποτὲ νεάνιδα σκληρῶς μαστίζουσαν ἐξαέτιδα παιδίσκην, κατεξέσχισε τὰ γιασμάκια αὑτῆς καὶ ἀφῆκεν ἐν μέσῳ τῆς ὁδοῦ ὡραίαν Τουρκίδα ἀπροκάλυπτον, ὅπερ ἁμάρτημα μέγα παρὰ μουσουλμάνοις. Δωρήσας δὲ τῇ παιδίσκῃ χρυσοῦν νόμισμα, ἀπῆλθε θριαμβεύων. Μαθὼν ταῦτα ὁ πασιὰς παρὰ τοῦ ὑπασπιστοῦ Σελὴμ, κατεφίλει τὸν γιὴτ, τὸν ἥρωα καὶ, κατὰ τὸ σύνηθες αὐτῷ, ἐπανελάμβανε τό: «Ἄφερυμ, ὀγλοὺμ, σὲν ἀντὰμ ὀλαντζάκσυν» (εὖγε, τέκνον μου, σὺ θὰ γείνῃς ἄνθρωπος).

Ἄλλοτε πάλιν, ἔφιππος διαβαίνων ὁ τρομερὸς παῖς μετὰ τοῦ ὑπασπιστοῦ αὑτοῦ καὶ φίλου Σελὴμ, βλέπει Τοῦρκον σφοδρῶς πλήττοντα χριστιανὸν διὰ τῆς ράχεως τοῦ γιαταγανίου αὑτοῦ, ὅπερ οἱ δαγκαλάκαι κοντζὰ μπουτζὰκ, μεγάλην μάχαιραν ἐπικαλοῦσιν. Ἵσταται καὶ ἐρωτᾷ τὸ αἴτιον τῆς τιμωρίας ταύτης:

- Ὁ γκιαβοὺρ φόνευσε τρυγόνα ἥμερον (δεκοχτοῦραν) ἐκ τῶν ἐλευθέρως νεμομένων πανταχοῦ τῆς πόλεως, αἵτινες εἰσὶν ἱεραί.

- Διατὶ εἶναι ἱεραί;

- Διότι ἡ τρυγὼν ἦτό ποτε κόρη πάγκαλος· ἐπειδὴ δὲ ἠρνήθη εἴς τινα ἐκ τῶν ἐβλιὰ (μωαμεθανῶν ὁσίων) αἴτησιν ἐκ τῶν ἐπιβλαβῶν ταῖς κόραις, καταρασθεῖσα ὑπ' αὐτοῦ μετεμορφώθη εἰς τρυγόνα· ἡ δὲ περὶ τὸν τράχηλον αὑτῆς μέλαινα ταινία παριστᾷ τὴν μέταξαν, ἣν ἡ κόρη κεντῶσα ἔθετε πέριξ αὐτοῦ. (Καϋμένε Ζεῦ! ποῦ αἱ ἐργολαβικαί σου μεταμορφώσεις κατέπεσαν! Μὴ χειρότερα, Δία μου, μὴ χειρότερα!).

Ἑξαετὴς τότε ὁ Ἀλὴ-Χουρσχὴδ, ἀλλ' ἀγανακτήσας διὰ τὸ παράλογον τῆς ἐπιβληθείσης ποινῆς, ἐκόμισε τὸν Τοῦρκον εἰς τὸ Σατραπεῖον, ἔνθα ὁ πασιὰς διέταξε τὴν ἀπονομὴν πρὸς αὐτὸν εἰκοσιπέντε ραβδισμῶν ὑπὸ τὸν φάλαγγα. Ἀλλὰ μεθ' ἡμέρας οὐ πολλὰς, ὁ γκιαβούρης ἐγένετο μακαρίτης.

Καὶ τὶ τότε ἐσήμαινεν ἡ δολοφονία ἑνὸς χριστιανοῦ, ὅτε σφαγαὶ καὶ κακώσεις παντοῖαι ἀπαύστως διεδέχοντο ἀλλήλας; Καθεκάστην εὑρίσκοντο πτώματα Ἑλλήνων οὐ μόνον εἰς τοὺς ἀγροὺς καὶ τὰς ἀγροτικὰς ὁδοὺς, ἀλλὰ καὶ εἰς τὰς ἀγυιὰς καὶ πλατείας τῆς πόλεως. Καθεκάστην ἐκομίζοντο γκιαβουρικαὶ κεφαλαὶ, ὡς δῆθεν «κενὰ μελετήσασαι» κατὰ τοῦ Δοβλετίου. Ἐπίσημοι δὲ θανατικαὶ ποιναὶ ἐξετελοῦντο ἄνευ ἀνακρίσεως, ἄνευ δίκης, καὶ ὅπερ χείριστον, ἄνευ ὑπερασπίσεως οὐδεμιᾶς. Καὶ τὶς ἐτόλμα νὰ ὑπερασπίσῃ ἑαυτὸν, ἢ τὶς εἶχε θάρσος νὰ συνηγορήσῃ ὑπὲρ ἄλλου! «Σοῦς! σιώπα, καιφήρ!» καὶ καταιγὶς γρόνθων κατέπιπτεν ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ τολμητίου.

- Τὶ ἔπραξεν ὁ γκιαβοὺρ οὗτος;

- Ἐφέντυμ, εἶναι καλπουζάνος: εἶχεν ἕνα κίβδηλον ρουμπιέν.

- Ἄσσυν! ἀπαγχονίσατέ τον.

- Οὗτος δέ;

- Ἐφέντυμ, ὕβρισε τὴν πίστιν μας.

- Βούρουν μποϊνουνᾶ! καρατομήσατέ τον.

- Ἀλλ' ἐκεῖνος ἐκεῖ;

- Ἐφέντυμ, ἐμαχαίρωσε ἕνα Τοῦρκον.

- Ῥίψατέ τον εἰς τὰ τζεγγέλια.

- Ὁ δὲ καμπανταὴς αὐτὸς μὲ τὸ στριμμένο μουστάκι;

- Ἐφέντυμ, αὐτὸς ….. ἀγαπᾷ μίαν Τούρκισσαν.

- Ἐὰν ἀμέσως δὲν γείνῃ μουσουλμάνος, φέρετέ με τὴν κεφαλήν του.

Ὁ δὲ Ἀλὴ-Χουρσχήδ μπεης παρίστατο εἰς τὰς ἀπαγχονίσεις καὶ καρατομίας ταύτας ὡς εἰς τερψίθυμα θεάματα!

Ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν, Τοῦρκος ἤχθη εἰς τὸ Σατραπεῖον, κατηγορούμενος ἐπὶ διαδόσει κιβδήλων νομισμάτων. Βαρεῖα ἐπέκειτο κατ' αὐτοῦ ποινὴ, καίπερ μωαμεθανοῦ ὄντος.

Ἀναγνωρίσας αὐτὸν ὁ Σελὴμ, μοὶ λέγει:

- Μπέη, βλέπεις αὐτὸν τὸν καλπουζάνον;

- Ναὶ, τὸν βλέπω. Τὶ ἄγριος εἶναι! Πρέπει νὰ ἴδωμεν τὶ μοῦτρα θὰ κάμῃ εἰς τὴν κρεμασταριάν.

- Εἰξεύρεις ποῖος εἶναι;

- Ὄχι.

- Εἶναι ὁ ἐκ Δουργουτλοῦ Κασαμπᾶ Ἰμπραὴμ, ὁ ἐν Χίῳ γιολδάσης, συνάδελφός μου, ὅστις ἤθελε νὰ φονεύσῃ τὴν τροφόν σου καὶ νὰ σὲ πωλήσῃ ἀκριβὰ εἰς ἀνθρωποκαπήλους. Τὶ λέγεις; τὸν κρεμνοῦμεν;…

Ταῦτ' ἀκούσας, ρίπτομαι ἀμέσως εἰς τὰς ἀγκάλας τοῦ πασιᾶ μπαμπᾶ μου, διηγοῦμαι τὸ πρᾶγμα, αἰτῶ καὶ λαμβάνω τὴν χάριν τοῦ σκληροῦ καὶ, ὡς πάντες οἱ κακοῦργοι, ἀνάνδρου ἐκείνου δαγκαλάκου, ἐπευφημούντων τῶν περιεστώτων Τούρκων. Οὗτος δὲ, κάτωχρος καὶ τρέμων, «δὲν πιστεύει τὰ 'μάτια του», ὡς λέγομεν κοινῶς, θεωρῶν ἑαυτὸν ἐλεύθερον. Τότε μόνον ἰδὼν τὸν Σελὴμ ἠρώτησεν:

- Σὺ ἔκαμες ριντζᾶν δι' ἐμέ;

- Περίμενέ με, κάτω, εἰς τὴν αὐλήν. Ἀποκρίνεται ὁ Αἰθίοψ.

Καταβάντες, εὕρομεν τὸν Ἰμπραὴμ καθήμενον ἐπὶ τῆς ἀναβάθρας καὶ κλαίοντα.

- Ἰδοὺ ὁ Μπέης, εἰς ὃν ὀφείλεις τὴν ἐλευθερίαν, ἴσως δὲ καὶ τὴν ζωήν σου. Γνωρίζεις αὐτόν; Ἐρωτᾷ ὁ Σελὴμ δεικνύων ἐμέ.

Ὁ Ἰμπραὴμ γονυκλιτεῖ ἐνώπιόν μου καὶ κατασπάζεται τοὺς πόδας μου λέγων:

- Καὶ τὶς δὲν γνωρίζει τὸν κεχαριτωμένον (!) υἱὸν τοῦ ἐνδόξου πασιᾶ, τὸν Ἀλὴ-Χουρσχήδ μπεην! «Ὁ θεὸς νὰ κόπτῃ τὰς ἡμέρας μου καὶ νὰ τὰς δίδῃ εἰς αὐτὸν χρόνους!»

- Βεβαίως, λέγει ὁ Σελὴμ, πᾶς τις γνωρίζει τὸν Μπέην· ἀλλὰ σὺ ὤφειλες καί τι περισσότερον νὰ γνωρίζῃς….. Σκέφθητι καλῶς· ἰδὲ, παρατήρησον τὸν Μπέην, καὶ ἐνθυμήθητι τὸ γκιουζὲλ ἐβλὰτ τῆς Χίου…..

- Βάϊ! βάϊ! βάϊ! ἀνέκραξεν ὁ δαγκαλάκης ὡς ἐξ ὕπνου ἐγερθεὶς καὶ, λησμονήσας τὸ πρὸς τὸ ὑψηλὸν ὑποκείμενόν μου ὀφειλόμενον σέβας, μὲ ἐνηγκαλίσθη καταφιλῶν τὴν κεφαλὴν καὶ τὰς χεῖράς μου, αἰτῶν συγχώρησιν διὰ τὰς παλαιὰς αὑτοῦ ἁμαρτίας…..

Ἐπιστρέψας εἰς Κασαμπὰν ὁ πρῴην ἀγάς μου, μοὶ ἔπεμψεν ἐγκόλπιον ἐπίχρυσον, φέρον τὴν εἰκόνα τῆς θείας μου (ὅπερ δὲν ἠδυνήθη νὰ πωλήσῃ) καὶ μοὶ ἐμήνυσε διὰ τοῦ κομίσαντος αὐτὸ ταχυδρόμου τὰ ἐξῆς:

«Μπέη ἐφέντυμ, μποῦ ντουνιὰ τζάρκυ φελέκτυρ, (ὁ κόσμος οὗτος εἶναι τροχός): Σὺ ἦσό ποτε σκλάβος δικός μου, καὶ σήμερον ἐγὼ εἶμαι σκλάβος δικός σου. Ἐὰν ὑπῆρξα κακὸς ἀφέντης, εἶμαι πολὺ καλὸς δοῦλος: πρόσταττέ με».

Οὐδὲν οὐδέποτε παρ' αὐτοῦ ἐγὼ ᾔτησα· ὁμολογῶ ὅμως παρρησίᾳ, ὅτι, ἀναφερόμενος εἰς τὸ αὐτό: «ὁ κόσμος εἶναι "τροχὸς"», ἐκ καρδίας εἰς τὸ μετέπειτα ἐπιθύμησα, ὅπως καὶ ὁ υἱὸς αὑτοῦ γείνῃ σκλάβος ἐμοῦ ἐν Κασαμπᾶ, καθ' ὃν τρόπον ἐγὼ ἐγενόμην σκλάβος αὑτοῦ ἐν Χίῳ… «Ἡ ἐκδίκησις εἶναι ἡ τέρψις τῶν θεῶν».

Πολλάκις ὀργιζόμεναι κατὰ τοῦ παιδὸς αἱ γυναῖκες τοῦ χαρεμίου, ἐπεκάλουν αὐτὸν γκιαβοὺρ, ἔτι δὲ καὶ γκιόκ-γκιοζλοῦ κιαφὴρ, κυανόφθαλμον κιαφήρην. Αἱ ἐπωνυμίαι αὗται, ἡ μαρτυρία τοῦ Σελὴμ, αἱ συχναὶ ἐπισκέψεις καὶ διδασκαλίαι τῆς Φλωροῦς, συμπαθῶς πως ὑπὲρ τῶν χριστιανῶν αὐτὸν διέθετον. Τούτου ἕνεκα, πολλάκις οἱ ριντζάδες αὑτοῦ ὑπὲρ γκιαβούριδων ἐγίνοντο. Χάριν τοῦ παιδὸς, ὁ σατράπης ἀπέλυεν ἐνίοτε τοὺς «ὡς πρόβατα ἐπὶ σφαγὴν ἀγομένους» χριστιανοὺς, τοὺς πάντας Ἕλληνας! Ἀλλὰ φοβηθεὶς μὴ εἰς γκιαβουρισμὸν κλίνῃ ὁ μπέης, διέταξε τὴν κατήχησιν αὐτοῦ εἰς τὰ δόγματα τῆς ἀληθοῦς θρησκείας.

Γραῦς πεντηκοντοῦτις, ὀνόματι Χαλημὲ, οἰκονόμος τοῦ χαρεμίου καὶ θρησκομανὴς, ἀνεδέχθη τὸ βάρος τῆς θεαρέστου ταύτης διδασκαλίας, ἀρξαμένη ἀπὸ τοῦ ψιττακισμοῦ τοῦ τουρκικοῦ ἀλφαβήτου, ὅπερ ἔμαθον ἐγὼ ἀπὸ τοῦ ἐλὴφ μέχρι τοῦ τελικοῦ γὲ, ἄνευ ἀντιστάσεως. Εὐφραίνετο δὲ ὁ πατὴρ ἀκούων με ψελλίζοντα τὰ 34 γράμματα ταῦτα, καὶ ἑκάστοτε μοὶ ἔδιδε ρουμπιέδας. Ἀλλ' ἐξανέστην κατὰ τῆς Χαλιμὲς, ὅτε ἤρχησεν ἡ κατήχησις:

- Ἔλα, μπέη μου (ἤμην δὲ δικαιωματικῶς μπέης, ὡς υἱὸς πασιᾶ)· ἔλα γιαβρὺμ, ὕψωσον τὸν δείκτην τῆς δεξιᾶς σου πρὸς τὰ ἄνω.

- Ἰδού!

- Εἰπέ: Λὰ ἰλάχε ἴλλα 'λλαχ!

- Λὰ, ἰρλαλὲ ἰρλαλὰ, λαρὰ, λαρὰ, λαρά….

Καὶ ἐγέλων σπασμωδικῶς. Ἐπιμενούσης δὲ τῆς διδασκάλου μου, ὠργίσθην σφοδρῶς, ἕνεκα τῶν σπουδαίων ἐπιπλήξεων αὐτῆς, καὶ δράξας μαστραπὰν πλήρη ὕδατος, ἔρριψα κατὰ κεφαλῆς τοῦ γραϊδίου περιέχον τε καὶ περιεχόμενον, καί κατέφυγον εἰς τὰς ἀγκάλας τῆς Γκιουλσήμ.

Ἡ ἀγαθὴ καὶ ἠπία ἐκείνη κόρη, καλέσασα τὴν δέσποινάν μου Ζεϊνὲπ, μ' ἐπέπληξεν ἐνώπιον αὐτῆς καὶ μὲ κατεπράϋνε. Βοηθείᾳ τῶν δύω τούτων ἀδελφῶν μου, καὶ ἵνα ἀρεστὸς γείνω τῇ Ζεϊνὲπ, ἔμαθον τὸ σαλαβὰτ (τὸ μωαμεθανικὸν Πιστεύω) καὶ, κρατῶν ἀπὸ τῆς χειρὸς τὴν Ζεϊνὲπ, ἢ μᾶλλον κρατούμενος ὑπ' αὐτῆς, παρουσιάσθην εἰς τὸ σελαμλίκι, τὸν ἀνδρῶνα, ὑπερήφανος ὡς ὁ Ἀρτάβαζος, φαιδρὸς τὴν ὄψιν καὶ ἀποτόμως ἀντιμετωπίσας τὸν πατέρα, ἀνέκραξα ὑψῶν τὸν δεξιὸν δείκτην:

«Λὰ ἰλάχε ἴλλα 'λλάχ! Μωχαμμεντὲ ρεσούλουλλαχ!»

(Οὐδεὶς ὑπάρχει Θεὸς πλὴν τοῦ Θεοῦ· ὁ δὲ Μωάμεθ ἐστὶ προφήτης τοῦ Θεοῦ).

Αἱ τότε διανοητικαί μου δυνάμεις δὲν μοὶ ἐπέτρεπον νὰ παρατηρήσω, ὡς εἰς τὸ μετέπειτα παρετήρησα, ὅτι οἱ ἐξαιρέτως μονοθεϊσταὶ μουσουλμάνοι, οἱ πεντάκις τῆς ἡμέρας ἐξ ὕψους μηναρέδων κηρύττοντες, ὅτι οὐδένα ἔχουσι θεὸν ἄλλον πλὴν τοῦ Θεοῦ, ἔχουσιν ὅμως καὶ οὗτοι θεάς: Θεὰς ἐπιγείους, ὡς πάντες οἱ λοιποὶ ἄνθρωποι…..

ΤΑΣ ΜΗΤΕΡΑΣ!!!

Ὦ ἀληθῶς θεῖαι γυναῖκες, μόναι ἐκ τῶν ἀνθρώπων δωρεὰν ἀγαπῶσαι ἡμᾶς καὶ δι' ἡμᾶς! Ψυχὴν τίθεσθε ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ ἡ ἀσθενεστάτη τρέπεται εἰς σιδηρᾶν, ἅμα τοῦ ἑαυτῆς τέκνου κινδυνεύοντος. Δόξα καὶ τιμὴ πρὸς ὑμᾶς διὰ παντὸς, ὦ καύχημα τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Νεννὲ ὀνομάζουσιν ὑμᾶς οἱ Τοῦρκοι, καὶ ἕνεκα τοῦ τρυφεροῦ τούτου ὀνόματος πολλὰ ἐκ τῶν ἐλαττωμάτων αὐτῶν παρορῶ.

Συγχωρήσατε καὶ ὑμεῖς, φίλοι ἀναγνῶσται τὴν ἀνωτέρω παρέκβασίν μου, διότι βεβαίως ἀγαπᾶτε τὰς μητέρας ὑμῶν.

Ἄφερυμ ὀγλούμ! ἀνέκραξεν ὁ πασιὰς ἀκούσας καὶ ἰδών με ἤδη μουσουλμάνον γενόμενον: διότι πᾶς ὁ τὸ θρησκευτικὸν ἐκεῖνο σύμβολον ἐκστομίσας γκιαβούρης, ἀμετατρέπτως γίνεται μωαμεθανός· ἢ, ἐὰν κατόπιν ἀρνηθῇ, ξίφει τελειοῦται, ὡς πολλοὶ, πλεῖστοι τούτου ἕνεκεν ἀπωλέσθησαν. Κατασπασθεὶς τὴν Ζεϊνὲπ καὶ ἐμὲ, ἀπέστειλεν ἡμᾶς εἰς τὸ χαρέμιον ὁ πασιὰς, ἐφωδιασμένους μετὰ πολλῶν ρουμπιέδων. Τότε καὶ αἱ γυναῖκες πᾶσαι, πλὴν τῆς ντζαντῆς Χαλιμὲς, πολλὰ ἐδώρησαν ἡμῖν ἀγλαὰ δῶρα.

Ἔκτοτε, ἡ θρησκευτική μου ἐκπαίδευσις προέβη γοργοῖς βήμασιν: ἔμαθον προσευχὰς ἀραβιστὶ πολλάς. Ἀπομιμούμενος δὲ τὰς ἀδελφὰς καὶ πρὸ πάσης ἄλλης γυναικὸς τοῦ χαρεμίου, τὴν παιδοκόμον μου Χατζὲν, τὸ θῦμά μου ἐκεῖνο, προσηυχόμην καὶ ἐγὼ ἐνίοτε, ἀφ' οὗ πρότερον, ἀπονιφθεὶς καὶ ἀναβὰς ἐφ' ὑψηλοῦ δώματος τοῦ χαρεμίου, ἔψαλλον μεγαλοφώνως τὸ ἐζὰν, ἤτοι: πρόσκλησις εἰς προσευχήν:

Ἀλλαχὺ ἐκμπὲρ (μέγιστος ὁ θεὸς, ψαλλόμενον τετράκις). Ἐσχιέντου ἔννε λὰ ἰλάχε ἴλλα 'λλὰχ (ὁμολογῶ, ὅτι οὐδεὶς ὑπάρχει θεὸς πλήν τοῦ Θεοῦ· δίς). Ἐσχιέντου ἔννε Μωχαμμεντὲ ρεσούλουλλάχ· (ὁμολογῶ, ὅτι ὁ Μωάμεθ εἶναι προφήτης τοῦ Θεοῦ· δίς). Ἇιγε ἀλὲλ-σαλὰτ (δράμετε εἰς προσευχὴν· δίς). Ἇιγε ἀλὲλ φελὰχ (προσέλθετε εἰς τὸν ναὸν τῆς σωτηρίας· δίς). Βαλλαχὺ ἐκμπὲρ (Καὶ μέγιστος ὁ Θεὸς· δίς). Λὰ ἰλάχε ἴλλα 'λλαχ (εἷς ὑπάρχει Θεός· δίς).

Καὶ ἴδε ἀληθῶς μουσουλμάνος, ἐν ᾧ δόλος οὐκ ἔστι, παρὰ πάντων καλούμενος Ἀλὴ-Χουρσχήδ μπεη. Ἀλλὰ προχωροῦντος τοῦ χρόνου, ὁ πατὴρ τοσούτῳ ἠγάπησεν αὐτὸν, ὥστε ἐν πλήρει χαρεμίῳ ἐκήρυξεν, ὅτι ὁ παῖς οὗτος ἦτο ὁ μόνος κληρονόμος καὶ διάδοχος αὑτοῦ. Συνῄνεσε δὲ εἰς τοῦτο καὶ ὁ ἀδελφὸς αὑτοῦ Γιακούπ μπεης.

Ἡμέρα ἦτο Παρασκευή. Ἡ Ζεϊνὲπ διηγήθη πρὸς τὸν «πασιὰ μπαμπὰν τὰ διὰ τὸ μέλλον σχέδιά μου»: «Θὰ γείνω ἄξιος τοῦ πατρὸς ἡμῶν, θὰ τιμήσω τὸ ὄνομα αὑτοῦ· θὰ καρατομήσω τὴν Χαλιμέν· θὰ προικίσω πλουσιοπαρόχως τὰ τρεῖς ἀδελφάς μου, θὰ σφάξω χιλιάδας γκιαούριδων, κτλ., κτλ. ……»

Μαγευθεὶς ὁ πασιὰς ἐκ τῶν παιδικῶν μου θωπειῶν καὶ χαρίτων, μοὶ εἶπεν:

- Ντιλλὲ μπεντὲν νὲ ντιλλέρσαν (αἴτησον παρ' ἐμοῦ ὅ,τι ἐπιθυμεῖς).

Ἐπειδὴ δ' ἐγὼ ἐκ συστολῆς ἐσιώπων, ἡ Ζεϊνὲπ, ὑφειμένῃ τῇ φωνῇ, μοὶ λέγει:

- Αἴτησον τὸ χρυσοῦν κοτζὶ (μικρά τις ἅμαξα).

- Αἰτῶ νὰ μὲ δώσῃς: …… γυναῖκα τὴν Ζεϊνέπ!

Ἀνέκραξα ἐγὼ ἐρυθριῶν.

Γενικὸς κατέλαβε τοὺς πάντας γέλως. Σύννους δ' ὁ πασιὰς γενόμενος ἀπεκρίθη:

- Πῶς! τὴν ἀδελφήν σου αἰτεῖς γυναῖκα; τοῦτο δὲν γίνεται. Ἄφες νὰ μεγαλώσῃς καὶ ἐγὼ σοὶ δίδω πολλὰς καὶ ὡραίας γυναῖκας.

- Γιόκ! ὄχι! ἢ τὴν Ζεϊνὲπ μοὶ δίδεις, ἢ ποτὲ δὲν νυφεύομαι, β' Ἀλλάχ! μπ' Ἰλλάχ!

Τότε ὁ πασιὰς εἶπεν:

- Τὶ λέγεις Ζεϊνέπ;

- Πασιὰ μπαμπά μου, καὶ ἐγὼ τὸν θέλω· ἀλλὰ δὸς πρὸς τὸ παρὸν τὸ χρυσοῦν κοτζὶ καὶ …. ὕστερον βλέπομεν.

Ἡ Ζεϊνὲπ ἦτο ἤδη δεκαετὴς καὶ συνάμα θῆλυς….. Ἐδέχθημεν λοιπὸν τὸ κοτζί· ἀλλ' ἅμα ἐμείναμεν μόνοι, λαβοῦσα ἡ λατρευτή μου ὕφος σοβαρᾶς ἀνθρώπου, μοὶ κατέδειξε τὸ ἄτοπον τῆς αἰτήσεώς μου· ἔκτοτε, οὐδέποτε ἔγεινα προξενήτης αὐτὸς ἐμαυτοῦ. Ἀλλ' ὁπόσους ὑπέστην σαρκασμούς! Τὰ σκληρὰ γύναια τοῦ χαρεμίου ὡς ἐκ συνθήματος μὲ κατεδίωκον, ἀδελφαί τε καὶ καλλιπάρειαι κόραι ἄλλαι, προσφέρουσαι ἑαυτὰς εἰς γάμον μετ' ἐμοῦ. Τὸ μπανὰ ἄλλ (νυμφεύθητι ἐμὲ) ἀδιαλείπτως ἔπληττε τὴν ἀκοήν μου πανταχόθεν. Δυσανασχετήσας ἐπὶ τέλους, σύρω τὸ χαντζάρι μου καὶ τὰς πάσας καταδιώκω μέχρι τοῦ προδώμου, ἔνθα, κλείσασαι τὴν κιγκλίδα ἐσώθησαν.

Ἐκεῖ, δεικνύων τὸ ὅπλον μου διὰ τῶν ἀραιωμάτων τῆς σιδηρᾶς κιγκλίδος, ὡς ὁ λέων τοὺς ὁδόντας ἐκ τοῦ κλωβοῦ, καὶ ἐκχεόμενος εἰς ὕβρεις (ὧν ἡ ἐλαχίστη, παρ' ἄλλου προφερομένη, ἐπέφερε ποινὴν θανάτου), καὶ εἰς ἀπειλὰς φόνου, ἔκλαυσα πικρῶς, μὴ δυνάμενος νὰ ἐκδικηθῶ. Τότε καταφθάσασα ἡ δέσποινά μου Ζεϊνὲπ μὲ παρηγόρησεν.

Ὅσῳ ἐχαλαροῦτο ἡ πρὸς τὰς λοιπὰς ἀδελφὰς στοργή μου, τοσούτῳ ἰσχυροποιεῖτο ἡ πρὸς τὴν Ζεϊνὲπ τρυφερότης μου. Κατέστη δ' ἐπὶ τέλους ὑψηλόν τι αἴσθημα, ὑπέρτερον ἀγάπης καὶ στοργῆς: κατέστη λατρεία, φανατισμός!

Στενάζουσα ἡ τάλαινα Φλωροῦ ἤρχετο συχνάκις εἰς τὸ χαρέμιον, ἐν ἀγνοίᾳ τοῦ πασιᾶ, καὶ εὕρισκε πάντοτε εὐκαιρίαν νὰ μοὶ ἐνθυμίζῃ, ὅτι ἤμην τέκνον χριστιανῶν. Ἐγὼ δὲ, εἰς ἀμοιβὴν, ἐφίλουν μὲν, ἐκάλουν δ' αὐτὴν γκιαβούρ. Αἴ! μήπως καὶ δεκαεπταετῆ τέκνα δὲν ἀγνωμονοῦσιν ἔτι καὶ νῦν πρὸς τοὺς ἀληθῶς ἀγαπῶντας αὐτὰ φίλους;……