Δ. Ν. ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ, Πρόλογος

Εννέα εισηγήσεις συστήνουν στον προκείμενο τόμο το δίδυμο θέμα «Η γλώσσα της λογοτεχνίας και η γλώσσα της μετάφρασης», το οποίο συζητήθηκε σε περσινή ημερίδα που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη από το Δ' Τμήμα (Γλώσσας και Λογοτεχνίας) του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας. Η οριστική τώρα καταγραφή των εισηγήσεων σε μορφή Πρακτικών βεβαιώνει νομίζω τη φρόνιμη αισιοδοξία ότι ο νεοτερικός κλάδος της Μεταφρασεολογίας ασκείται στον τόπο μας με υπεύθυνη επάρκεια και υποψία για το εύρος και το βάθος των μεταφραστικών προβλημάτων.

Η μετάφραση αποτελεί εξ ορισμού ριψοκίνδυνη γλωσσική περιπέτεια˙ στον βαθμό τουλάχιστον που επιχειρεί να αναδείξει, μέσω της τριβής δύο γλωσσών, τον αμοιβαίο, συχνά λανθάνοντα, δυναμισμό τους. Εντοπισμένη μάλιστα η μετάφραση στον ευαίσθητο και ευάλωτο χώρο της λογοτεχνίας, όπου η γλώσσα δοκιμάζει την εκφραστική αντοχή της και ομολογεί εμπράκτως τα όριά της, προκαλεί όχι μόνο συμβατικές και ήδη ταξινομημένες απορίες, αλλά και την αταξινόμητη εκείνη αμηχανία που ταλαντεύεται ανάμεσα στη μεταφραστική όρεξη και στη μεταφραστική ανορεξία.

Ζητούμενο στην προκειμένη περίπτωση παραμένει να φανεί αν ο διαγλωσσικός ορίζοντας είναι κλειστός ή ανοιχτός˙ αν κάτω από τη γλωσσική Βαβυλωνία διακρίνονται δίαυλοι εκφραστικής συγγένειας, οι οποίοι παραπέμπουν στην ανθρωπολογική ομογένεια. Με άλλα λόγια: αν οι γλωσσικές διαφορές, που έχουν στο μεταξύ πολιτικά και πολιτισμικά ιδεολογικοποιηθεί, ευνοούν τελικώς τη βαθύτερη ανθρώπινη επικοινωνία, μετατρέποντας μονόγλωσσα λογοτεχνικά κείμενα σε πολύγλωσσα διακείμενα.

Οι περιεχόμενες στον τόμο εισηγήσες φαίνεται να συμφωνούν, καθεμιά με τον τρόπο της, στην αισιόδοξη αυτή απόφαση˙ η οποία ωστόσο για να γίνει από πρόθεση πράξη, απαιτεί αδιάκοπο πνευματικό μόχθο και βεβαίως μεταφραστικό ταλέντο. Που πάει να πει: ταξίδι στο ανοιχτό πέλαγος με χειροποίητη σχεδία.