Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <^>

ΙΙ. -ικός, -ιακός (-υκός)

§ 392. Απ' όλα τα επιθήματα επιθέτων της ελληνικής δίπλα στο -ιος, το -ικός είναι αναμφίβολα το συνηθέστερο και το πιο εύπλαστο. Και όμως μόλις στους ιστορικούς χρόνους απέκτησε αυτή την εξέχουσα σπουδαιότητα, ξεκινώντας δειλά. Ο Όμηρος πέρα από τα εθνικά (Ἀχαιϊκός, Πελασγικός, Τρωϊκός), όπου το -ικός έμεινε ζωντανό σε όλες τις περιόδους της ελληνικής, γνωρίζει μόνο το παρθενική, που είναι το μοναδικό απομεινάρι ενός ινδοευρωπαϊκού θηλυκού σχηματισμού (πρβ. λατ. fl ā minica 'σύζυγος του fl ā men['ιερέας']'), και το ὀρφανικός 'ορφανός', που πιθανόν άντλησε το επίθημά του από το παρθενική και από παρόμοιους σχηματισμούς. Αλλά και κατά τα άλλα τα παραδείγματα πριν από τον Αισχύλο είναι ελάχιστα: π.χ. παιδικός 'που αφορά το παιδί' (Βακχυλ.), δηλαδή και πάλι μια έκφραση από τη σφαίρα της οικογένειας, όπως τα παρθενική και ὀρφανικός· μουσικ ά̄ 'τέχνη των Μουσών' (Πίνδ.). Στην περαιτέρω εξάπλωσή του συνέβαλαν μάλλον περιπτώσεις όπως φυσικός (κλασ.) από το φύσις και μαντικός (κλασ.) από το μάντις, όπου το παλιό επίθημα -κο- προσκολλήθηκε μάλλον στο θέμα σε i. Στην κλασική περίοδο η χρήση του -ικός αυξάνεται ραγδαία· π.χ. ο Ευριπίδης ξεπερνά εδώ το Σοφοκλή και ο Θουκυδίδης τον Ηρόδοτο κατά τρεις φορές. Κυρίως οι Ίωνες σοφιστές οικειοποιήθηκαν το επίθημα ως ένα εύχρηστο μέσο διατύπωσης εννοιολογικών σχέσεων, και από κει πέρασε στη μορφωμένη αθηναϊκή κοινωνία, που βρισκόταν υπό την ισχυρότατη επίδραση των σοφιστών, και στην επιστημονική ορολογία (Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Ιπποκράτης, Οικονομικός του Ξενοφώντα κτλ.). Κατά συνέπεια οι Αθηναίοι κωμωδιογράφοι δεν είναι δέσμιοι του -ικός, εκτός αν θέλουν να παρωδήσουν τον τρόπο ομιλίας των μορφωμένων (Αριστοφ. Ιππείς 1378 κεξξ.).