ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Albert Debrunner
O Σχηματισμός των λέξεων στην Αρχαία Ελληνική
α) Θέμα, επίθημα, κατάληξη
§ 2. Οι επιμέρους παραστάσεις της πολυμελούς πρότασης, οι λέξεις, περιέχουν καταρχήν το θέμα, δηλαδή την έκφραση του περιεχομένου της παράστασης ή της έννοιας που παραμένει ανεξάρτητο από τη σύνδεση με τις άλλες επιμέρους παραστάσεις της πρότασης. Προστίθεται, όμως, τις περισσότερες φορές και μια κατάληξη, δηλαδή ένα στοιχείο καθορισμού που αλλάζει ανάλογα με τη σχέση του με τα υπόλοιπα μέρη της πρότασης.
Ένα θέμα, όμως, (ή και μια λέξη χωρίς κατάληξη) δεν είναι ανάγκη ν' αποτελεί αδιαίρετο σύνολο, αλλά από τη σύγκριση με άλλα θέματα συγγενικής σημασίας προκύπτει συχνά ένα κοινό βασικό στοιχείο, η ρίζα, και ένα τροποποιητικό ή συμπληρωματικό στοιχείο, το επίθημα, που με τη σειρά του παρουσιάζεται ενωμένο με άλλες ρίζες. Ενδέχεται επίσης η λέξη ή το θέμα να περιέχει περισσότερες λέξεις ή θέματα που εμφανίζονται και αυτόνομα. Στην πρώτη περίπτωση μιλάμε για παράγωγη λέξη, ενώ στη δεύτερη για σύνθετη λέξη (ή σύνθετο θέμα).
§ 3. Το ακόλουθο παράδειγμα διασαφηνίζει τη διαφορά μεταξύ κατάληξης και επιθήματος [7]: οι λέξεις ἀξιώματ-ος, ἀξιώματ-ι, ἀξιώματ-α, ἀξιωμάτ-ων περιέχουν τις πτωτικές καταλήξεις -ος, -ι,-α, -ων, όπως εμφανίζονται λ.χ. και στη λέξη ἅπαντ-ος κτλ., ενώ η σύγκριση των λέξεων ἀξιω-ματ- και ἀξίω-σις από τη μια και ὁρα-ματ-, καθαρ-ματ-, ἀναθη-ματ- από την άλλη, μας επιτρέπουν ν' αναγνωρίσουμε στο εσωτερικό τους το επίθημα -ματ-.
7 Δεν θα εξετάσουμε εδώ αν στο μακρινό παρελθόν όλες ή μερικές καταλήξεις προήλθαν από επιθήματα με τη μεταφορά των σχηματιστικών στοιχείων που αποτελούσαν αρχικά το θέμα σε νέες συντακτικές σχέσεις (προσωπικές, πτωτικές κτλ.).
