Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας
Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7
ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ
Ἱστορίαι (3.40.1-3.42.6)
[3.40.1] «Οὔκουν δεῖ προθεῖναι ἐλπίδα οὔτε λόγῳ πιστὴν οὔτε χρήμασιν ὠνητήν, ὡς ξυγγνώμην ἁμαρτεῖν ἀνθρωπίνως λήψονται. ἄκοντες μὲν γὰρ οὐκ ἔβλαψαν, εἰδότες δὲ ἐπεβούλευσαν· ξύγγνωμον δ᾽ ἐστὶ τὸ ἀκούσιον. [3.40.2] ἐγὼ μὲν οὖν καὶ τότε πρῶτον καὶ νῦν διαμάχομαι μὴ μεταγνῶναι ὑμᾶς τὰ προδεδογμένα, μηδὲ τρισὶ τοῖς ἀξυμφορωτάτοις τῇ ἀρχῇ, οἴκτῳ καὶ ἡδονῇ λόγων καὶ ἐπιεικείᾳ, ἁμαρτάνειν. [3.40.3] ἔλεός τε γὰρ πρὸς τοὺς ὁμοίους δίκαιος ἀντιδίδοσθαι, καὶ μὴ πρὸς τοὺς οὔτ᾽ ἀντοικτιοῦντας ἐξ ἀνάγκης τε καθεστῶτας αἰεὶ πολεμίους· οἵ τε τέρποντες λόγῳ ῥήτορες ἕξουσι καὶ ἐν ἄλλοις ἐλάσσοσιν ἀγῶνα, καὶ μὴ ἐν ᾧ ἡ μὲν πόλις βραχέα ἡσθεῖσα μεγάλα ζημιώσεται, αὐτοὶ δὲ ἐκ τοῦ εὖ εἰπεῖν τὸ παθεῖν εὖ ἀντιλήψονται· καὶ ἡ ἐπιείκεια πρὸς τοὺς μέλλοντας ἐπιτηδείους καὶ τὸ λοιπὸν ἔσεσθαι μᾶλλον δίδοται ἢ πρὸς τοὺς ὁμοίους τε καὶ οὐδὲν ἧσσον πολεμίους ὑπολειπομένους. [3.40.4] ἕν τε ξυνελὼν λέγω· πειθόμενοι μὲν ἐμοὶ τά τε δίκαια ἐς Μυτιληναίους καὶ τὰ ξύμφορα ἅμα ποιήσετε, ἄλλως δὲ γνόντες τοῖς μὲν οὐ χαριεῖσθε, ὑμᾶς δὲ αὐτοὺς μᾶλλον δικαιώσεσθε. εἰ γὰρ οὗτοι ὀρθῶς ἀπέστησαν, ὑμεῖς ἂν οὐ χρεὼν ἄρχοιτε. εἰ δὲ δὴ καὶ οὐ προσῆκον ὅμως ἀξιοῦτε τοῦτο δρᾶν, παρὰ τὸ εἰκός τοι καὶ τούσδε ξυμφόρως δεῖ κολάζεσθαι, ἢ παύεσθαι τῆς ἀρχῆς καὶ ἐκ τοῦ ἀκινδύνου ἀνδραγαθίζεσθαι. [3.40.5] τῇ τε αὐτῇ ζημίᾳ ἀξιώσατε ἀμύνασθαι καὶ μὴ ἀναλγητότεροι οἱ διαφεύγοντες τῶν ἐπιβουλευσάντων φανῆναι, ἐνθυμηθέντες ἃ εἰκὸς ἦν αὐτοὺς ποιῆσαι κρατήσαντας ὑμῶν, ἄλλως τε καὶ προϋπάρξαντας ἀδικίας. [3.40.6] μάλιστα δὲ οἱ μὴ ξὺν προφάσει τινὰ κακῶς ποιοῦντες ἐπεξέρχονται καὶ διολλύναι, τὸν κίνδυνον ὑφορώμενοι τοῦ ὑπολειπομένου ἐχθροῦ· ὁ γὰρ μὴ ξὺν ἀνάγκῃ τι παθὼν χαλεπώτερος διαφυγὼν τοῦ ἀπὸ τῆς ἴσης ἐχθροῦ. |
[3.40.1] »Δεν πρέπει, λοιπόν, να τους αφήσομε να ελπίζουν ότι, με ρητορικά σχήματα ή με χρήματα, και με την αιτιολογία ότι τα σφάλματα είναι ανθρώπινα, θα μπορέσουν ν᾽ αποφύγουν την τιμωρία. Δεν μας έβλαψαν χωρίς να το θέλουν! Μας επιβουλεύτηκαν ξέροντας πολύ καλά τί κάνουν. Μόνο το ακούσιο μπορεί να συγχωρηθεί. [3.40.2] Εγώ εξακολουθώ τον αγώνα που άρχισα στην πρώτη συζήτηση και αγωνίζομαι τώρα για να μην ανακαλέσετε την απόφασή σας, αν δεν θέλετε να ενδώσετε στους τρεις κυριότερους εχθρούς κάθε εξουσίας: τον οίκτο, την γοητεία των ωραίων λόγων και την επιείκεια. [3.40.3] Σωστό είναι να αισθανόμαστε έλεος για εκείνους που έχουν τα ίδια αισθήματα για μας, και όχι για εκείνους που δεν θα δείξουν ποτέ έλεος για μας επειδή είναι, απ᾽ την ανάγκη των πραγμάτων, πάντα εχθροί μας. Όσο για τους ρήτορες που σας γοητεύουν με την ευφράδειά τους, θα τους δοθούν πολλές άλλες ευκαιρίες σε άλλα, μικρότερης σημασίας ζητήματα, και όχι σε περίσταση σαν τη σημερινή που κινδυνεύει η πολιτεία να πληρώσει ακριβά την σύντομη τέρψη την οποία θα μας έχουν προσφέρει και για την οποία θα δεχτούν συγχαρητήρια. Όσο για την επιείκεια, πρέπει να την δείχνομε σ᾽ εκείνους που στο μέλλον θα είναι φίλοι μας και όχι σ᾽ εκείνους που δεν θ᾽ αλλάξουν απέναντί μας και θα μείνουν πάντα εχθροί μας. [3.40.4] Για να τα συνοψίσω όλα, σας λέω, με μια λέξη, ότι αν ακολουθήστε την συμβουλή μου, θα πάρετε απόφαση δίκαιη για την τιμωρία των Μυτιληναίων και σωστή για τα συμφέροντά σας. Διαφορετικά, και την δική τους ευγνωμοσύνη δεν θα κερδίσετε και την δική σας πολιτεία θα καταδικάσετε, γιατί αν εκείνοι είχαν δίκιο να επαναστατήσουν, τότε σεις ασκείτε με τρόπο άδικο την εξουσία σας. Αν, όμως, θέλετε να κρατήστε την ηγεμονία σας, έστω και με ανάρμοστες μεθόδους, τότε πρέπει, για το συμφέρον σας, να τους τιμωρήστε, ακόμα κι αν τούτο είναι άδικο. Αλλιώς παραιτηθείτε από την ηγεμονία σας και φροντίστε το καλό σας όνομα, χωρίς να διατρέχετε κινδύνους… [3.40.5] Πάρτε την απόφαση να τους τιμωρήστε όπως πρέπει και μην φανείτε, σεις που διαφύγατε τον κίνδυνο, λιγότερο άπονοι από εκείνους που τον δημιούργησαν. Σκεφθείτε πώς θα σας είχαν ασφαλώς μεταχειριστεί εκείνοι αν σας είχαν νικήσει, αφού μάλιστα εκείνοι πρώτοι μεταχειρίστηκαν την βία. [3.40.6] Όσοι, χωρίς αιτία, αρχίζουν εχθροπραξίες, προσπαθούν να καταστρέψουν ολότελα τον αντίπαλό τους και τούτο επειδή φοβούνται τον κίνδυνο που θ᾽ αντιπροσώπευαν γι᾽ αυτούς αν δεν τους αφάνιζαν ώς τον τελευταίο, γιατί εκείνος που, χωρίς αιτία, υφίσταται μια επίθεση, γίνεται χειρότερος εχθρός, αν σωθεί, από εκείνον που ήταν πάντα εχθρός. [3.40.7] Μην γίνετε, λοιπόν, προδότες του εαυτού σας και θυμηθείτε, όσο μπορείτε καλύτερα, την στιγμή που σας χτύπησαν. Σκεφθείτε ότι τότε θα είχατε δώσει το παν για να μπορέσετε να τους συντρίψετε κι ανταποδώστε τώρα τα ίδια, χωρίς να σκεφθείτε την τωρινή τους δυστυχία και χωρίς να λησμονείτε τον κίνδυνο που σας απείλησε τότε. Πρέπει, όχι μόνο να τους τιμωρήστε σκληρά, αλλά και να γίνουν παράδειγμα για τους άλλους συμμάχους, ώστε να ξέρουν ότι ποινή της αποστασίας θα είναι ο θάνατος. Αν αυτό το νιώσουν καλά, τότε θα βρίσκεστε σπανιότερα στην ανάγκη να παραμελείτε τον πόλεμο εναντίον των εχθρών σας για ν᾽ αγωνίζεστε εναντίον των συμμάχων σας». |