Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (3.39.1-3.39.8)

[3.39.1] «Ὧν ἐγὼ πειρώμενος ἀποτρέπειν ὑμᾶς ἀποφαίνω Μυτιληναίους μάλιστα δὴ μίαν πόλιν ἠδικηκότας ὑμᾶς. [3.39.2] ἐγὼ γάρ, οἵτινες μὲν μὴ δυνατοὶ φέρειν τὴν ὑμετέραν ἀρχὴν ἢ οἵτινες ὑπὸ τῶν πολεμίων ἀναγκασθέντες ἀπέστησαν, ξυγγνώμην ἔχω· νῆσον δὲ οἵτινες ἔχοντες μετὰ τειχῶν καὶ κατὰ θάλασσαν μόνον φοβούμενοι τοὺς ἡμετέρους πολεμίους, ἐν ᾧ καὶ αὐτοὶ τριήρων παρασκευῇ οὐκ ἄφαρκτοι ἦσαν πρὸς αὐτούς, αὐτόνομοί τε οἰκοῦντες καὶ τιμώμενοι ἐς τὰ πρῶτα ὑπὸ ἡμῶν τοιαῦτα εἰργάσαντο, τί ἄλλο οὗτοι ἢ ἐπεβούλευσάν τε καὶ ἐπανέστησαν μᾶλλον ἢ ἀπέστησαν (ἀπόστασις μέν γε τῶν βίαιόν τι πασχόντων ἐστίν), ἐζήτησάν τε μετὰ τῶν πολεμιωτάτων ἡμᾶς στάντες διαφθεῖραι; καίτοι δεινότερόν ἐστιν ἢ εἰ καθ᾽ αὑτοὺς δύναμιν κτώμενοι ἀντεπολέμησαν. [3.39.3] παράδειγμα δὲ αὐτοῖς οὔτε αἱ τῶν πέλας ξυμφοραὶ ἐγένοντο, ὅσοι ἀποστάντες ἤδη ἡμῶν ἐχειρώθησαν, οὔτε ἡ παροῦσα εὐδαιμονία παρέσχεν ὄκνον μὴ ἐλθεῖν ἐς τὰ δεινά· γενόμενοι δὲ πρὸς τὸ μέλλον θρασεῖς καὶ ἐλπίσαντες μακρότερα μὲν τῆς δυνάμεως, ἐλάσσω δὲ τῆς βουλήσεως, πόλεμον ἤραντο, ἰσχὺν ἀξιώσαντες τοῦ δικαίου προθεῖναι· ἐν ᾧ γὰρ ᾠήθησαν περιέσεσθαι, ἐπέθεντο ἡμῖν οὐκ ἀδικούμενοι. [3.39.4] εἴωθε δὲ τῶν πόλεων αἷς ἂν μάλιστα καὶ δι᾽ ἐλαχίστου ἀπροσδόκητος εὐπραγία ἔλθῃ, ἐς ὕβριν τρέπειν· τὰ δὲ πολλὰ κατὰ λόγον τοῖς ἀνθρώποις εὐτυχοῦντα ἀσφαλέστερα ἢ παρὰ δόξαν, καὶ κακοπραγίαν ὡς εἰπεῖν ῥᾷον ἀπωθοῦνται ἢ εὐδαιμονίαν διασῴζονται. [3.39.5] χρῆν δὲ Μυτιληναίους καὶ πάλαι μηδὲν διαφερόντως τῶν ἄλλων ὑφ᾽ ἡμῶν τετιμῆσθαι, καὶ οὐκ ἂν ἐς τόδε ἐξύβρισαν· πέφυκε γὰρ καὶ ἄλλως ἄνθρωπος τὸ μὲν θεραπεῦον ὑπερφρονεῖν, τὸ δὲ μὴ ὑπεῖκον θαυμάζειν. [3.39.6] κολασθέντων δὲ καὶ νῦν ἀξίως τῆς ἀδικίας, καὶ μὴ τοῖς μὲν ὀλίγοις ἡ αἰτία προστεθῇ, τὸν δὲ δῆμον ἀπολύσητε. πάντες γὰρ ὑμῖν γε ὁμοίως ἐπέθεντο, οἷς γ᾽ ἐξῆν ὡς ἡμᾶς τραπομένοις νῦν πάλιν ἐν τῇ πόλει εἶναι· ἀλλὰ τὸν μετὰ τῶν ὀλίγων κίνδυνον ἡγησάμενοι βεβαιότερον ξυναπέστησαν. [3.39.7] τῶν τε ξυμμάχων σκέψασθε εἰ τοῖς τε ἀναγκασθεῖσιν ὑπὸ τῶν πολεμίων καὶ τοῖς ἑκοῦσιν ἀποστᾶσι τὰς αὐτὰς ζημίας προσθήσετε, τίνα οἴεσθε ὅντινα οὐ βραχείᾳ προφάσει ἀποστήσεσθαι, ὅταν ἢ κατορθώσαντι ἐλευθέρωσις ᾖ ἢ σφαλέντι μηδὲν παθεῖν ἀνήκεστον; [3.39.8] ἡμῖν δὲ πρὸς ἑκάστην πόλιν ἀποκεκινδυνεύσεται τά τε χρήματα καὶ αἱ ψυχαί, καὶ τυχόντες μὲν πόλιν ἐφθαρμένην παραλαβόντες τῆς ἔπειτα προσόδου, δι᾽ ἣν ἰσχύομεν, τὸ λοιπὸν στερήσεσθε, σφαλέντες δὲ πολεμίους πρὸς τοῖς ὑπάρχουσιν ἕξομεν, καὶ ὃν χρόνον τοῖς νῦν καθεστηκόσι δεῖ ἐχθροῖς ἀνθίστασθαι, τοῖς οἰκείοις ξυμμάχοις πολεμήσομεν.

[3.39.1] »Από αυτά, λοιπόν, θα προσπαθήσω να σας αποτρέψω, για να υποστηρίξω ότι καμιά άλλη πολιτεία δεν σας έβλαψε όσο οι Μυτιληναίοι. [3.39.2] Μπορώ να συγχωρήσω εκείνους από τους συμμάχους σας που επαναστάτησαν, είτε επειδή δεν μπορούσαν να υποφέρουν την διοίκησή σας είτε επειδή εξαναγκάστηκαν απ᾽ τους εχθρούς μας. Αλλά για ανθρώπους που, οχυρωμένοι στο νησί τους, δεν είχαν τίποτε να φοβηθούν απ᾽ τους εχθρούς μας παρά μόνο από την θάλασσα —όπου και μόνοι τους είχαν αρκετά καράβια για να προστατεύονται— που ήσαν ανεξάρτητοι και τιμημένοι από μας όπως κανείς άλλος, που μας έκαναν ό,τι μας έκαναν, τί άλλο μπορεί κανείς να πει εκτός από το ότι συνωμότησαν κι αποστάτησαν —δεν λέω επαναστάτησαν, γιατί μόνο όσοι καταπιέζονται επαναστατούν— κι επιχείρησαν να ενωθούν με τους χειρότερους εχθρούς μας για να μας καταστρέψουν; Και τούτο είναι πολύ χειρότερο από το αν μας είχαν πολεμήσει μόνοι για ν᾽ αυξήσουν την δύναμή τους. [3.39.3] Ούτε τα όσα έπαθαν όσοι επαναστάτησαν εναντίον μας και στερήθηκαν την ελευθερία τους τούς χρησίμεψαν για παράδειγμα ούτε η δική τους ευτυχία τους συγκράτησε απ᾽ το να ριχτούν πρόθυμα σ᾽ επικίνδυνη περιπέτεια. Γεμάτοι από θάρρος για το μέλλον, έχοντας μεγαλύτερες ελπίδες απ᾽ ό,τι τους επιτρέπουν οι δυνάμεις τους, αλλά όχι οι ορέξεις τους, άρχισαν τον πόλεμο τοποθετώντας την βία επάνω από το δίκαιο. Μόλις νόμισαν ότι θα μπορούσαν να νικήσουν, μας χτύπησαν χωρίς να τους έχομε αδικήσει. [3.39.4] Συχνά συμβαίνει, οι πολιτείες που άξαφνα ευημερούν, να γίνονται υπεροπτικές. Είναι πάντα ασφαλέστερη η ευτυχία που έρχεται με μέτρο στους ανθρώπους, παρά η απροσδόκητη ευημερία, και μπορεί κανείς να πει ότι είναι ευκολότερο στους ανθρώπους ν᾽ αντιστέκονται στις δυστυχίες παρά να προστατεύουν την ευτυχία τους. [3.39.5] Έπρεπε απ᾽ την αρχή να μην είχαμε τιμήσει τους Μυτιληναίους και να μην είχαμε κάνει καμιά διάκριση ανάμεσα σ᾽ αυτούς και τους άλλους συμμάχους και τότε δεν θα είχαν φτάσει σε τέτοιο σημείο αλαζονείας. Οι άνθρωποι έχουν και άλλο φυσικό. Να περιφρονούν, γενικά, όσους τους περιποιούνται και να εκτιμούν όσους δεν υποχωρούν. [3.39.6] Ας τιμωρηθούν, λοιπόν, τώρα ανάλογα με το έγκλημά τους. Και μην περιοριστείτε μόνο στους ολιγαρχικούς, αφήνοντας τον λαό ατιμώρητο. Όλοι μαζί, ενωμένοι, επαναστάτησαν εναντίον μας. Αν οι δημοκρατικοί είχαν πάρει το μέρος μας, όπως μπορούσαν, τώρα θα κυβερνούσαν την πολιτεία τους. Θεώρησαν, όμως, ασφαλέστερο να συμμεριστούν τον κίνδυνο με τους ολιγαρχικούς και να επαναστατήσουν μαζί τους. [3.39.7] Σκεφθείτε όμως καλά και τούτο: Αν επιβάλετε την ίδια τιμωρία στους συμμάχους σας που επαναστάτησαν κάτω από την πίεση των εχθρών μας και σ᾽ εκείνους που επαναστάτησαν μόνοι τους, τότε νομίζετε ότι θα βρεθεί ποτέ κανείς σύμμαχός μας ο οποίος, με την παραμικρή πρόφαση, δεν θα επαναστατήσει, αφού, μάλιστα, θα ξέρει ότι αν επιτύχει, θ᾽ αποκτήσει την ελευθερία του και αν αποτύχει δεν θα πάθει τίποτε το ανεπανόρθωτο; [3.39.8] Εμείς, όμως, σε κάθε περίπτωση θα ριψοκινδυνεύομε και τις περιουσίες μας και τις ζωές μας. Και όταν θα πετυχαίνομε, θ᾽ ανακτούμε μια κατεστραμμένη πολιτεία και δεν θα έχομε πια απ᾽ αυτήν εισοδήματα που είναι η βάση της δύναμής μας. Όταν αποτυχαίνομε, θα προσθέτομε και άλλους εχθρούς σε όσους έχομε και θα καταναλίσκομε, πολεμώντας τους συμμάχους μας, τον χρόνο που θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε πολεμώντας εναντίον των εχθρών μας.