[508d] Όταν όμως, θαρρώ, πέφτει επάνω των κατάλαμπρος ο ήλιος, τα βλέπουν ολοκάθαρα και φαίνονται πως αυτά, τα ίδια τα μάτια, έχουν μέσα τους την όραση.
Πραγματικώς.
Το ίδιο λοιπόν να φανταστείς πως γίνεται και με την ψυχή· όταν στηρίξει το βλέμμα επάνω σε κάτι που ολόλαμπρη πέφτει επάνω του η αλήθεια και το ον, τότε ολοκάθαρα το αντιλήφθηκε και το γνώρισε και φαίνεται πως έχει νου· όταν όμως το στρέφει σε πράματα που είναι ανακατωμένα με το σκοτάδι, που γίνονται και χάνονται, τότε πια δε βλέπει καθαρά, σχηματίζει δοξασίες που αλλάζουν και πάνε άνω κάτω και μοιάζει τότε μ᾽ έναν που δεν έχει νου.
Πραγματικώς μοιάζει.
[508e] Αυτό λοιπόν που χορηγεί στα νοητά αντικείμενα την αλήθεια και στην ψυχή τη δύναμη να τα γνωρίζει, αυτό να λες πως είναι η ιδέα του αγαθού κι αυτό έχε στον νου σου πως είναι η αιτία της επιστήμης και της αλήθειας, όταν γίνεται αντικείμενο της γνώσης· και ενώ είναι τόσο ωραία και καλά και τα δυο τους, κι η αλήθεια και η γνώση, μπορείς να είσαι βέβαιος, χωρίς φόβο ν᾽ απατηθείς, πως αυτό είναι διαφορετικό και πολύ ακόμα, πολύ πιο ωραιότερό τους· [509a] και όπως εκεί το σωστό είναι να νομίζομε το φως και την όψη πως ηλιοφέρνουν, όχι όμως και πως είναι ήλιος, έτσι κι εδώ το σωστό είναι να νομίζομε πως και τα δυο τους αυτά έχουν ομοιότητα και αναλογία με το αγαθό, δεν είναι όμως σωστό να νομίζομε όποιο από τα δυο τους πως είναι το αγαθό, αλλά πολύ μεγαλύτερη αξία πρέπει να δίνομε στην ιδέα του αγαθού.
Αφάνταστη λοιπόν θα είναι η ομορφιά του, αφού, καθώς λες, δίνει την επιστήμη και την αλήθεια, τις ξεπερνά όμως τόσο πολύ στην ομορφιά· γιατί βέβαια δεν εννοείς με αυτό που λες την ηδονή.
Δάγκασε τη γλώσσα σου! αλλά πρόσεξε να δεις πώς θα σου παραστήσω ακόμα καλύτερα την εικόνα του.
[509b] Πώς;
Ο ήλιος, πιστεύω να παραδέχεσαι, πως όχι μόνο δίνει στα ορατά αντικείμενα τη δύναμη να βλέπουνται, αλλά και τη γέννηση και την αύξηση και την τροφή, χωρίς να είναι αυτός η γέννηση.
Βέβαια.
Κατά τον ίδιο τρόπο λοιπόν πρέπει να λέμε πως και τα αντικείμενα της νόησης στο αγαθό χρωστούν όχι μόνο το ότι γνωρίζονται, αλλά πως από κείνο έχουν και το είναι και την ουσία τους, χωρίς να είναι ουσία το αγαθό, αλλά πολύ παραπέρα και ψηλότερα από την ουσία κατά τα πρωτεία και τη δύναμη.
[509c] Και ο Γλαύκων με πολύ αστείο τρόπον: Ω Απόλλων, φώναξε, τί δαιμόνια υπερβολή!
Είσαι εσύ, του είπα εγώ, η αφορμή, που με ανάγκασες να πω την ιδέα μου απάνω σ᾽ αυτό.
Και μη σταματήσεις έως εδώ, αλλά τέλειωσε, αν όχι άλλο, αυτή τουλάχιστο την ομοιότητα του αγαθού με τον ήλιο, αν παράλειψες τίποτα.

Το νοητόν και το ορατόν ως αντικείμενα γνώσης
Πραγματικώς παράλειψα και πολλά μάλιστα.
Να μην παραλείψεις ούτε το παραμικρότερο.
Πάντα θα μείνει και πολύ, θαρρώ· όμως, όσα μπορώ για την ώρα θα προσπαθήσω να μην τα παραλείψω.
Έτσι μάλιστα.
[509d] Φαντάσου λοιπόν πως το αγαθό και ο ήλιος είναι, καθώς λέμε, δυο βασιλιάδες, ο ένας του νοητού κόσμου και ο άλλος του ορατού, για να μην πω του ουρανού και νομίσεις πως θέλω να παίξω με τη λέξη. Έχεις λοιπόν στο νου σου αυτά τα δυο είδη, το νοητό και το ορατό;
Τα έχω.
Φαντάσου τώρα μια γραμμή κομμένη σε δυο άνισα τμήματα και διαίρεσε πάλι το καθένα απ᾽ αυτά τα δυο τμήματα, του ορατού και νοητού, κατά την ίδια αναλογία· κι έτσι θα έχεις, σχετικά με τη σαφήνεια και ασάφεια μεταξύ τους, στο [509e] ορατό τμήμα, στην πρώτη υποδιαίρεσή του, εικόνες· και λέγω εικόνες [510a] πρώτα τις σκιές, έπειτα τα αντικαθρεφτίσματα επάνω στην επιφάνεια του νερού ή επάνω σε πυκνά, γυαλιστερά, διάφανα και παρόμοια σώματα, αν με εννοείς.
Αλλά σ᾽ εννοώ.
Στην άλλη του υποδιαίρεση βάλε τα ίδια τα αντικείμενα, που αυτά είναι οι εικόνες των, όλα δηλαδή που βλέπομε γύρω μας ζώα, φυτά και όλα μ᾽ ένα λόγο που παράγει η φύση ή κατασκευάζουν οι άνθρωποι.
Τα έβαλα.
Αν θα ήθελες τώρα να εφαρμόσεις αυτή τη διαίρεση επάνω στην αλήθεια και στο αντίθετό της, δε θα παραδεχόσουν πως έχει την ίδια σχέση η γνώση με τη δοξασία, όποια και η εικόνα με το αντικείμενο;
[510b] Εγώ βέβαια, και πολύ μάλιστα.
Πρόσεξε τώρα πώς πρέπει να διαιρεθεί και το νοητό τμήμα.
Πώς;
Σε δυο πάλι υποδιαιρέσεις· η πρώτη είναι εκείνη όπου η ψυχή, παίρνοντας σαν εικόνες τα πραγματικά αντικείμενα από το ορατό τμήμα, αναγκάζεται να αναζητά την αλήθεια στηριγμένη επάνω σε υποθέσεις και έτσι δεν πηγαίνει προς την αρχή αλλά προς το τέλος· στη δεύτερη υποδιαίρεση, που διευθύνεται προς μιαν ανυπόθετη αρχή, προχωρεί έξω από κάθε υπόθεση και χωρίς τις εικόνες εκείνες της άλλης, αλλά ακολουθώντας τις ίδιες τις καθαρές ιδέες και αυτές μόνο χρησιμοποιώντας στην αναζήτηση της αλήθειας.
Δεν τα εννόησα και πολύ καλά αυτά που είπες.