[1153b] [13] Ότι, τώρα, και η λύπη είναι κάτι κακό και πρέπει να αποφεύγεται, σ᾽ αυτό είναι σύμφωνοι όλοι· γιατί άλλοτε η λύπη είναι κάτι κακό με γενικό και απόλυτο νόημα και άλλοτε είναι κακό με το νόημα ότι αποτελεί για μας ένα εμπόδιο. Το αντίθετο, τώρα, προς αυτό που πρέπει κανείς να αποφεύγει (ως κάτι που είναι κακό και πρέπει να αποφεύγεται) είναι καλό. Αναγκαστικά λοιπόν η ηδονή είναι κάτι καλό. Γιατί ο τρόπος με τον οποίο προσπαθούσε να λύσει το πρόβλημα ο Σπεύσιππος, ότι δηλαδή το καλό είναι το αντίθετο της ηδονής και της λύπης, ακριβώς όπως το μεγαλύτερο είναι το αντίθετο του μικρότερου και του ίσου, δεν λύνει το πρόβλημα, γιατί ο Σπεύσιππος δεν θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι η ηδονή είναι, στην ουσία, ένα είδος κακού. Το ότι κάποιες ηδονές είναι ευτελείς και κακές, δεν μας εμποδίζει καθόλου να πούμε ότι κάποιο είδος ηδονής είναι το ύψιστο αγαθό — ακριβώς όπως και κάποιο είδος γνώσης μπορεί να είναι εξαιρετικά καλό, μολονότι ορισμένα είδη γνώσης είναι ασήμαντα και κακά. Ίσα ίσα είναι ίσως υποχρεωτικό να δεχθούμε ότι: Αν υπάρχουν ανεμπόδιστες ενέργειες για κάθε έξη, τότε, είτε η ευδαιμονία είναι το αποτέλεσμα της ενέργειας του συνόλου των έξεών μας είτε της ενέργειας κάποιας από αυτές (φτάνει να είναι ανεμπόδιστη), η ενέργεια αυτή πρέπει να είναι ό,τι πιο άξιο επιλογής και προτίμησης. Αυτή όμως η ενέργεια είναι η ηδονή. Το ύψιστο, επομένως, αγαθό θα είναι κάποιο είδος ηδονής, έστω και αν οι περισσότερες ηδονές είναι κακές — μπορεί και κακές γενικά και απόλυτα. Αυτός είναι και ο λόγος που οι άνθρωποι πιστεύουν ότι η ευδαίμων ζωή είναι μια ευχάριστη ζωή, κάνοντας στην ουσία την ηδονή συστατικό στοιχείο της ευδαιμονίας — εντελώς δικαιολογημένα, αφού καμιά ενέργεια δεν μπορεί να είναι τέλεια, αν εμποδίζεται, και η ευδαιμονία ανήκει στα πράγματα που είναι τέλεια. Αυτός είναι ο λόγος που ο ευδαίμων άνθρωπος χρειάζεται επίσης τα σωματικά αγαθά και τα εξωτερικά αγαθά, τα αγαθά δηλαδή της τύχης, αν είναι να μην έχει κανένα εμπόδιο από την έλλειψή τους. Όσο γι᾽ αυτούς που ισχυρίζονται ότι ακόμη και ο άνθρωπος που βασανίζεται στον τροχό ή ο άνθρωπος που τον βρήκαν μεγάλες δυστυχίες είναι ευδαίμων, αν είναι αγαθός, απλώς λένε, θεληματικά ή αθέλητα, ανοησίες. Επειδή, πάντως, η ευδαιμονία χρειάζεται, κοντά σε άλλα, και την τύχη, κάποιοι θεωρούν ότι η καλή τύχη (ευ-τυχία) και η ευδαιμονία είναι το ίδιο πράγμα· αυτό όμως δεν είναι σωστό, γιατί ακόμη και η καλή τύχη, αν είναι σε βαθμό υπερβολής, γίνεται εμπόδιο — και ίσως δεν είναι πια τότε σωστό να τη λέμε «καλή τύχη»· γιατί ο προσδιορισμός τής «καλής τύχης» γίνεται σε σχέση προς τη συμβολή της στην ευδαιμονία. Το γεγονός, επίσης, ότι όλα τα ζώα και όλοι οι άνθρωποι κυνηγούν την ηδονή, είναι ένα είδος απόδειξης ότι αυτή είναι κατά κάποιον τρόπο το ύψιστο αγαθό: Η φήμη ποτέ δε χάνεται, ποτέ, όταν κόσμος πολύς (στο στόμα του την πάρει) ... Επειδή όμως δεν είναι, ούτε θεωρείται πως είναι ίδια για όλους η φύση ή η άριστη έξη, δεν κυνηγούν όλοι την ίδια ηδονή — την ηδονή, πάντως, την κυνηγούν όλοι. Και ίσως στην πραγματικότητα κυνηγούν όχι την ηδονή που νομίζουν ότι κυνηγούν, ούτε αυτήν που θα έλεγαν ότι κυνηγούν, αλλά μία και την ίδια ηδονή. Γιατί όλα τα όντα έχουν από τη φύση κάτι το θεϊκό μέσα τους. Επειδή όμως οι άνθρωποι στρέφονται συχνότατα προς τις σωματικές ηδονές και έχουν όλοι τους συμμετοχή σ᾽ αυτές, οι ηδονές αυτές κληρονόμησαν όλα τα δικαιώματα πάνω σ᾽ αυτή τη λέξη· καθώς λοιπόν μόνο αυτές οι ηδονές τούς είναι γνωστές και οικείες, [1154a] θεωρούν πως δεν υπάρχουν άλλες. Είναι επίσης φανερό ότι, αν ηδονή, δηλαδή η ενέργεια, δεν είναι κάτι καλό, δεν υπάρχει περίπτωση ο ευδαίμων άνθρωπος να ζήσει μια ευχάριστη ζωή. Για ποιόν, αλήθεια, σκοπό θα τη χρειαζόταν, αν η ηδονή δεν είναι κάτι καλό και αν ο ευδαίμων άνθρωπος μπορεί να ζήσει και μια δυσάρεστη ζωή; Γιατί αν η ηδονή δεν είναι ούτε κακό ούτε καλό, τότε και η λύπη δεν είναι ούτε κακό ούτε καλό. Γιατί λοιπόν ο ευδαίμων άνθρωπος πρέπει να αποφεύγει τη λύπη; Και αν οι ενέργειες του ενάρετου ανθρώπου δεν είναι πιο ευχάριστες από τις ενέργειες οποιουδήποτε άλλου ανθρώπου, τότε και η ζωή του δεν θα είναι πιο ευχάριστη από τη ζωή οποιουδήποτε άλλου ανθρώπου. |