Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (2.98.1-2.101.6)

[2.98.1] Σιτάλκης μὲν οὖν χώρας τοσαύτης βασιλεύων παρεσκευάζετο τὸν στρατόν. καὶ ἐπειδὴ αὐτῷ ἑτοῖμα ἦν, ἄρας ἐπορεύετο ἐπὶ τὴν Μακεδονίαν πρῶτον μὲν διὰ τῆς αὑτοῦ ἀρχῆς, ἔπειτα διὰ Κερκίνης ἐρήμου ὄρους, ὅ ἐστι μεθόριον Σιντῶν καὶ Παιόνων· ἐπορεύετο δὲ δι᾽ αὐτοῦ τῇ ὁδῷ ἣν πρότερον αὐτὸς ἐποιήσατο τεμὼν τὴν ὕλην, ὅτε ἐπὶ Παίονας ἐστράτευσεν. [2.98.2] τὸ δὲ ὄρος ἐξ Ὀδρυσῶν διιόντες ἐν δεξιᾷ μὲν εἶχον Παίονας, ἐν ἀριστερᾷ δὲ Σιντοὺς καὶ Μαιδούς. διελθόντες δὲ αὐτὸ ἀφίκοντο ἐς Δόβηρον τὴν Παιονικήν. [2.98.3] πορευομένῳ δὲ αὐτῷ ἀπεγίγνετο μὲν οὐδὲν τοῦ στρατοῦ εἰ μή τι νόσῳ, προσεγίγνετο δέ· πολλοὶ γὰρ τῶν αὐτονόμων Θρᾳκῶν ἀπαράκλητοι ἐφ᾽ ἁρπαγὴν ἠκολούθουν, ὥστε τὸ πᾶν πλῆθος λέγεται οὐκ ἔλασσον πέντε καὶ δέκα μυριάδων γενέσθαι· [2.98.4] καὶ τούτου τὸ μὲν πλέον πεζὸν ἦν, τριτημόριον δὲ μάλιστα ἱππικόν. τοῦ δ᾽ ἱππικοῦ τὸ πλεῖστον αὐτοὶ Ὀδρύσαι παρείχοντο καὶ μετ᾽ αὐτοὺς Γέται. τοῦ δὲ πεζοῦ οἱ μαχαιροφόροι μαχιμώτατοι μὲν ἦσαν οἱ ἐκ τῆς Ῥοδόπης αὐτόνομοι καταβάντες, ὁ δὲ ἄλλος ὅμιλος ξύμμεικτος πλήθει φοβερώτατος ἠκολούθει.
[2.99.1] ξυνηθροίζοντο οὖν ἐν τῇ Δοβήρῳ καὶ παρεσκευάζοντο, ὅπως κατὰ κορυφὴν ἐσβαλοῦσιν ἐς τὴν κάτω Μακεδονίαν, ἧς ὁ Περδίκκας ἦρχεν. [2.99.2] τῶν γὰρ Μακεδόνων εἰσὶ καὶ Λυγκησταὶ καὶ Ἐλιμιῶται καὶ ἄλλα ἔθνη ἐπάνωθεν, ἃ ξύμμαχα μέν ἐστι τούτοις καὶ ὑπήκοα, βασιλείας δ᾽ ἔχει καθ᾽ αὑτά. [2.99.3] τὴν δὲ παρὰ θάλασσαν νῦν Μακεδονίαν Ἀλέξανδρος ὁ Περδίκκου πατὴρ καὶ οἱ πρόγονοι αὐτοῦ, Τημενίδαι τὸ ἀρχαῖον ὄντες ἐξ Ἄργους, πρῶτοι ἐκτήσαντο καὶ ἐβασίλευσαν ἀναστήσαντες μάχῃ ἐκ μὲν Πιερίας Πίερας, οἳ ὕστερον ὑπὸ τὸ Πάγγαιον πέραν Στρυμόνος ᾤκησαν Φάγρητα καὶ ἄλλα χωρία (καὶ ἔτι καὶ νῦν Πιερικὸς κόλπος καλεῖται ἡ ὑπὸ τῷ Παγγαίῳ πρὸς θάλασσαν γῆ), ἐκ δὲ τῆς Βοττίας καλουμένης Βοττιαίους, οἳ νῦν ὅμοροι Χαλκιδέων οἰκοῦσιν· [2.99.4] τῆς δὲ Παιονίας παρὰ τὸν Ἀξιὸν ποταμὸν στενήν τινα καθήκουσαν ἄνωθεν μέχρι Πέλλης καὶ θαλάσσης ἐκτήσαντο, καὶ πέραν Ἀξιοῦ μέχρι Στρυμόνος τὴν Μυγδονίαν καλουμένην Ἠδῶνας ἐξελάσαντες νέμονται. [2.99.5] ἀνέστησαν δὲ καὶ ἐκ τῆς νῦν Ἐορδίας καλουμένης Ἐορδούς, ὧν οἱ μὲν πολλοὶ ἐφθάρησαν, βραχὺ δέ τι αὐτῶν περὶ Φύσκαν κατῴκηται, καὶ ἐξ Ἀλμωπίας Ἄλμωπας. [2.99.6] ἐκράτησαν δὲ καὶ τῶν ἄλλων ἐθνῶν οἱ Μακεδόνες οὗτοι, ἃ καὶ νῦν ἔτι ἔχουσι, τόν τε Ἀνθεμοῦντα καὶ Γρηστωνίαν καὶ Βισαλτίαν καὶ Μακεδόνων αὐτῶν πολλήν. τὸ δὲ ξύμπαν Μακεδονία καλεῖται, καὶ Περδίκκας Ἀλεξάνδρου βασιλεὺς αὐτῶν ἦν ὅτε Σιτάλκης ἐπῄει.
[2.100.1] Καὶ οἱ μὲν Μακεδόνες οὗτοι ἐπιόντος πολλοῦ στρατοῦ ἀδύνατοι ὄντες ἀμύνεσθαι ἔς τε τὰ καρτερὰ καὶ τὰ τείχη, ὅσα ἦν ἐν τῇ χώρᾳ, ἐσεκομίσθησαν. [2.100.2] ἦν δὲ οὐ πολλά, ἀλλὰ ὕστερον Ἀρχέλαος ὁ Περδίκκου υἱὸς βασιλεὺς γενόμενος τὰ νῦν ὄντα ἐν τῇ χώρᾳ ᾠκοδόμησε καὶ ὁδοὺς εὐθείας ἔτεμε καὶ τἆλλα διεκόσμησε τά [τε] κατὰ τὸν πόλεμον ἵπποις καὶ ὅπλοις καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ κρείσσονι ἢ ξύμπαντες οἱ ἄλλοι βασιλῆς ὀκτὼ οἱ πρὸ αὐτοῦ γενόμενοι. [2.100.3] ὁ δὲ στρατὸς τῶν Θρᾳκῶν ἐκ τῆς Δοβήρου ἐσέβαλε πρῶτον μὲν ἐς τὴν Φιλίππου πρότερον οὖσαν ἀρχήν, καὶ εἷλεν Εἰδομενὴν μὲν κατὰ κράτος, Γορτυνίαν δὲ καὶ Ἀταλάντην καὶ ἄλλα ἄττα χωρία ὁμολογίᾳ διὰ τὴν Ἀμύντου φιλίαν προσχωροῦντα τοῦ Φιλίππου υἱέος παρόντος· Εὐρωπὸν δὲ ἐπολιόρκησαν μέν, ἑλεῖν δὲ οὐκ ἐδύναντο. [2.100.4] ἔπειτα δὲ καὶ ἐς τὴν ἄλλην Μακεδονίαν προυχώρει τὴν ἐν ἀριστερᾷ Πέλλης καὶ Κύρρου. ἔσω δὲ τούτων ἐς τὴν Βοττιαίαν καὶ Πιερίαν οὐκ ἀφίκοντο, ἀλλὰ τήν τε Μυγδονίαν καὶ Γρηστωνίαν καὶ Ἀνθεμοῦντα ἐδῄουν. [2.100.5] οἱ δὲ Μακεδόνες πεζῷ μὲν οὐδὲ διενοοῦντο ἀμύνεσθαι, ἵππους δὲ προσμεταπεμψάμενοι ἀπὸ τῶν ἄνω ξυμμάχων, ὅπῃ δοκοίη, ὀλίγοι πρὸς πολλοὺς ἐσέβαλλον ἐς τὸ στράτευμα τῶν Θρᾳκῶν. καὶ ᾗ μὲν προσπέσοιεν, οὐδεὶς ὑπέμενεν ἄνδρας ἱππέας τε ἀγαθοὺς καὶ τεθωρακισμένους, ὑπὸ δὲ πλήθους περικλῃόμενοι αὑτοὺς πολλαπλασίῳ τῷ ὁμίλῳ ἐς κίνδυνον καθίστασαν, ὥστε τέλος ἡσυχίαν ἦγον, οὐ νομίζοντες ἱκανοὶ εἶναι πρὸς τὸ πλέον κινδυνεύειν. [2.101.1] ὁ δὲ Σιτάλκης πρός τε τὸν Περδίκκαν λόγους ἐποιεῖτο ὧν ἕνεκα ἐστράτευσε, καὶ ἐπειδὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐ παρῆσαν ταῖς ναυσίν, ἀπιστοῦντες αὐτὸν μὴ ἥξειν, δῶρα δὲ καὶ πρέσβεις ἔπεμψαν αὐτῷ, ἔς τε τοὺς Χαλκιδέας καὶ Βοττιαίους μέρος τι τοῦ στρατοῦ πέμπει, καὶ τειχήρεις ποιήσας ἐδῄου τὴν γῆν. [2.101.2] καθημένου δ᾽ αὐτοῦ περὶ τοὺς χώρους τούτους οἱ πρὸς νότον οἰκοῦντες Θεσσαλοὶ καὶ Μάγνητες καὶ οἱ ἄλλοι ὑπήκοοι Θεσσαλῶν καὶ οἱ μέχρι Θερμοπυλῶν Ἕλληνες ἐφοβήθησαν μὴ καὶ ἐπὶ σφᾶς ὁ στρατὸς χωρήσῃ, καὶ ἐν παρασκευῇ ἦσαν. [2.101.3] ἐφοβήθησαν δὲ καὶ οἱ πέραν Στρυμόνος πρὸς βορέαν Θρᾷκες, ὅσοι πεδία εἶχον, Παναῖοι καὶ Ὀδόμαντοι καὶ Δρῶοι καὶ Δερσαῖοι· αὐτόνομοι δ᾽ εἰσὶ πάντες. [2.101.4] παρέσχε δὲ λόγον καὶ ἐπὶ τοὺς τῶν Ἀθηναίων πολεμίους Ἕλληνας, μὴ ὑπ᾽ αὐτῶν ἀγόμενοι κατὰ τὸ ξυμμαχικὸν καὶ ἐπὶ σφᾶς χωρήσωσιν. [2.101.5] ὁ δὲ τήν τε Χαλκιδικὴν καὶ Βοττικὴν καὶ Μακεδονίαν ἅμα ἐπέχων ἔφθειρε, καὶ ἐπειδὴ αὐτῷ οὐδὲν ἐπράσσετο ὧν ἕνεκα ἐσέβαλε καὶ ἡ στρατιὰ σῖτόν τε οὐκ εἶχεν αὐτῷ καὶ ὑπὸ χειμῶνος ἐταλαιπώρει, ἀναπείθεται ὑπὸ Σεύθου τοῦ Σπαραδόκου, ἀδελφιδοῦ ὄντος καὶ μέγιστον μεθ᾽ ἑαυτὸν δυναμένου, ὥστ᾽ ἐν τάχει ἀπελθεῖν. τὸν δὲ Σεύθην κρύφα Περδίκκας ὑποσχόμενος ἀδελφὴν ἑαυτοῦ δώσειν καὶ χρήματα ἐπ᾽ αὐτῇ προσποιεῖται. [2.101.6] καὶ ὁ μὲν πεισθεὶς καὶ μείνας τριάκοντα τὰς πάσας ἡμέρας, τούτων δὲ ὀκτὼ ἐν Χαλκιδεῦσιν, ἀνεχώρησε τῷ στρατῷ κατὰ τάχος ἐπ᾽ οἴκου· Περδίκκας δὲ ὕστερον Στρατονίκην τὴν ἑαυτοῦ ἀδελφὴν δίδωσι Σεύθῃ, ὥσπερ ὑπέσχετο. τὰ μὲν οὖν κατὰ τὴν Σιτάλκου στρατείαν οὕτως ἐγένετο.

[2.98.1] Σε τέτοια χώρα, λοιπόν, βασίλευε ο Σιτάλκης, κι ετοίμαζε τον στρατό του. Όταν τελείωσαν οι προετοιμασίες του, ξεκίνησε για την Μακεδονία. Διέσχισε στην αρχή δικά του εδάφη και ύστερα προχώρησε στο ακατοίκητο βουνό Κερκίνη που χωρίζει τους Σιντούς από τους Παίονες. Όσο ήταν στα δικά του εδάφη, βάδιζε από τον ίδιο δρόμο που είχε ανοίξει ο ίδιος, κόβοντας δέντρα στα δάση, όταν είχε εκστρατεύσει εναντίον των Παιόνων. [2.98.2] Βγαίνοντας από την χώρα των Οδρυσών πορεύτηκαν στο βουνό, έχοντας δεξιά τους Παίονες και αριστερά τους Σιντούς και τους Μαιδούς. Αφού πέρασαν το βουνό, έφτασαν στην Δόβηρο την Παιονική. [2.98.3] Στην πορεία του ο στρατός του όχι μόνο δεν έχασε ούτε ένα στρατιώτη —εκτός από μερικές αρρώστιες— αλλά αυξήθηκε, γιατί πολλοί από τους αυτόνομους Θράκες ακολουθούσαν, άκλητοι, τον στρατό για λεηλασία. Έτσι, ολόκληρη η δύναμη του στρατού του έφτασε, καθώς λέγεται, τις εκατόν πενήντα χιλιάδες. [2.98.4] Το μεγαλύτερο μέρος ήταν πεζικό και το ένα τρίτο ήταν ιππικό, όπου οι περισσότεροι ήσαν Οδρύσες και ύστερα απ᾽ αυτούς Γέτες. Από το πεζικό οι καλύτεροι πολεμιστές ήσαν οι μαχαιροφόροι, που είχαν κατέβει από την Ροδόπη. Το υπόλοιπο του στρατού ήταν συρφετός, που προκαλούσε όμως δέος, γιατί ήταν πολυάριθμος.
[2.99.1] Ο στρατός συγκεντρωνόταν στην Δόβηρο κι ετοιμαζόταν να κατέβει από τα υψώματα στην κάτω Μακεδονία, όπου βασίλευε ο Περδίκκας. [2.99.2] Υπάρχουν, στην άνω Μακεδονία, Λυγκησταί και Ελιμιώται κι άλλες φυλές που είναι υπήκοοι και σύμμαχοι των κάτω Μακεδόνων, αλλά έχουν η καθεμιά τον βασιλέα της. [2.99.3] Την σημερινή παραλιακή Μακεδονία την κατέκτησαν κι έγιναν βασιλείς οι Τημενίδαι, πρόγονοι του Αλεξάνδρου, πατέρα του Περδίκκα, που η αρχαία τους καταγωγή ήταν από το Άργος. Πολέμησαν και διώξαν από την Πιερία τους Πιερίους, που πήγαν και κατοίκησαν πέρα από τον Στρυμόνα, την Φάγρητα και άλλα μέρη στους πρόποδες του Παγγαίου. Και σήμερα ακόμα, η παραλιακή περιοχή στους πρόποδες του Παγγαίου ονομάζεται Πιερική κοιλάδα. Έδιωξαν από την Βοττία και τους Βοττιαίους που σήμερα συνορεύουν με τους Χαλκιδείς. [2.99.4] Κατέκτησαν ύστερα την Πέλλα, έως την θάλασσα. Κατέκτησαν και την ονομαζομένη Μυγδονία (που είναι πέρα από τον Αξιό και φτάνει στον Στρυμόνα) αφού έδιωξαν τους Ήδωνες. [2.99.5] Έδιωξαν τους Άλμωπες από την Αλμωπία και τους Εορδούς από την Εορδία. Από αυτούς οι περισσότεροι σκοτώθηκαν και οι λίγοι που απόμειναν εγκαταστάθηκαν γύρω από την Φύσκα. [2.99.6] Οι Μακεδόνες αυτοί νίκησαν και άλλες φυλές και τους πήραν μέρη που εξουσιάζουν έως σήμερα, όπως τον Ανθεμούντα, την Γρηστωνία, την Βισαλτία και μεγάλο μέρος της καθαυτό Μακεδονίας. Όλη αυτή η χώρα ονομάζεται Μακεδονία και βασιλεύς ήταν ο Περδίκκας του Αλεξάνδρου όταν ο Σιτάλκης έκανε εισβολή.
[2.100.1] Οι Μακεδόνες, οι οποίοι δεν είχαν αρκετή δύναμη για ν᾽ αντισταθούν σε τόσο μεγάλο στρατό, αποτραβήχτηκαν στα δυσπρόσιτα μέρη και στις τειχισμένες πολιτείες τους. [2.100.2] Δεν ήσαν πολλές τότε, αλλά αργότερα ο Αρχέλαος του Περδίκκα, όταν έγινε βασιλεύς, έχτισε τα όσα σήμερα υπάρχουν φρούρια και χάραξε ίσιους δρόμους. Οργάνωσε και την πολεμική μηχανή του κράτους, δηλαδή ιππικό, όπλα και άλλα εφόδια, καλύτερα από τους οκτώ προκατόχους του. [2.100.3] Από την Δόβηρο, ο θρακικός στρατός έκανε πρώτα εισβολή στην περιοχή που εξουσίαζε πριν ο Φίλιππος. Έκαναν έφοδο εναντίον της Ειδομένης και την κυρίεψαν. Η Γορτυνία, η Αταλάντη και μερικές άλλες μικρές πολιτείες συνθηκολόγησαν από φιλία προς τον γιο του Φιλίππου Αμύντα, που ακολουθούσε το στρατό. Πολιόρκησαν τον Ευρωπό, αλλά δεν μπόρεσαν να τον κυριέψουν. [2.100.4] Από εκεί προχώρησαν και στην υπόλοιπη Μακεδονία, αριστερά από την Πέλλα και τον Κύρρο. Δεν προχώρησαν, όμως, έως την Βοττιαία και την Πιερία, αλλά λεηλάτησαν την Μυγδονία, την Γρηστωνία και τον Ανθεμούντα. [2.100.5] Οι Μακεδόνες ούτε διανοήθηκαν ν᾽ αντισταθούν με το πεζικό, αλλά παράγγειλαν στους συμμάχους τους της άνω Μακεδονίας να τους στείλουν ενισχύσεις σε ιππικό και, όταν παρουσιαζόταν ευκαιρία, έκαναν επιθέσεις, λίγοι αυτοί, εναντίον πολλών, εισβάλλοντας στις τάξεις του θρακικού στρατού. Όταν οι άξιοι αυτοί καβαλάρηδες, προστατευμένοι με θώρακα, έκαναν επιθέσεις, κανείς δεν μπορούσε να τους αντισταθεί, αλλά κινδύνευαν να κυκλωθούν από εχθρό πολύ ανώτερο σε αριθμό και γι᾽ αυτό σταμάτησαν τις επιθέσεις τους, γιατί έβλεπαν ότι δεν μπορούσαν ν᾽ αναμετρηθούν με εχθρό τόσο πολυπληθέστερο απ᾽ αυτούς.
[2.101.1] Ο Σιτάλκης άρχισε τότε διαπραγματεύσεις με τον Περδίκκα για τα ζητήματα που είχαν προκαλέσει την εκστρατεία και, όταν οι Αθηναίοι δεν έστειλαν στόλο, επειδή δεν πίστευαν ότι θα εκστρατεύσει, αλλά περιορίστηκαν να του στείλουν δώρα και πρέσβεις, έστειλε ένα μέρος του στρατού του στους Χαλκιδείς και τους Βοττιαίους, τούς ανάγκασε να κλειστούν στα τείχη τους και ρήμαξε την γη τους. [2.101.2] Ενώ οι Θράκες έκαναν επιχειρήσεις στα μέρη αυτά, οι Θεσσαλοί, οι Μάγνητες και άλλοι υπήκοοι των Θεσσαλών, καθώς και οι έως τις Θερμοπύλες Έλληνες φοβήθηκαν μήπως ο στρατός του προχωρήσει και εναντίον τους και άρχισαν να ετοιμάζονται. [2.101.3] Τον ίδιο φόβο είχαν και όσοι Θράκες ζούσαν σε πεδιάδες προς τα βόρεια, πέρα από τον Στρυμόνα, δηλαδή οι Παναίοι, οι Οδόμαντοι, οι Δρώοι και οι Δερσαίοι που είναι, όλοι, ανεξάρτητοι. [2.101.4] Αλλά και μεταξύ των άλλων Ελλήνων, όσων ήσαν εχθροί των Αθηναίων, δημιουργήθηκε ο φόβος μην τους παρακινήσουν οι Αθηναίοι (αφού ήσαν σύμμαχοί τους) και επιτεθούν και εναντίον τους. [2.101.5] Ο Σιτάλκης, όμως, που κρατούσε ταυτόχρονα την Χαλκιδική, την Βοττική και την Μακεδονία εξακολουθούσε να τις λεηλατεί. Αλλά επειδή δεν μπορούσε να επιτύχει κανέναν από τους σκοπούς για τους οποίους είχε εκστρατεύσει και ο στρατός του δεν είχε αρκετό ανεφοδιασμό και κακοπάθαινε από τα κρύα του χειμώνα, τον έπεισε ο ανεψιός του, Σεύθης του Σπαραδόκου, που τον επηρέαζε πολύ, να γυρίσει γρήγορα στην πατρίδα του. Τον Σεύθη τον είχε προσεταιριστεί μυστικά ο Περδίκκας, με την υπόσχεση να του δώσει την αδελφή του με προίκα. [2.101.6] Ο Σιτάλκης πείστηκε και γύρισε γρήγορα στην πατρίδα του. Είχε μείνει στο εχθρικό έδαφος τριάντα μέρες, από τις οποίες οκτώ στην Χαλκιδική. Αργότερα ο Περδίκκας κράτησε την υπόσχεσή του κι έδωσε την αδελφή του, Στρατονίκη, στον Σεύθη. Αυτή ήταν η εκστρατεία του Σιτάλκη.