Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

Ἱστορίαι (2.155.1-2.157.1)

[2.155.1] Τοῦ δὲ χρηστηρίου τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ πολλὰ ἐπεμνήσθην ἤδη, καὶ δὴ λόγον περὶ αὐτοῦ ὡς ἀξίου ἐόντος ποιήσομαι· τὸ γὰρ χρηστήριον τοῦτο [τὸ ἐν Αἰγύπτῳ] ἔστι μὲν Λητοῦς ἱρόν, ἐν πόλι δὲ μεγάλῃ ἱδρυμένον κατὰ τὸ Σεβεννυτικὸν καλεόμενον στόμα τοῦ Νείλου, ἀναπλέοντι ἀπὸ θαλάσσης ἄνω. [2.155.2] οὔνομα δὲ τῇ πόλι ταύτῃ ὅκου τὸ χρηστήριόν ἐστι Βουτώ, ὡς καὶ πρότερον ὠνόμασταί μοι. ἱρὸν δὲ ἔστι ἐν τῇ Βουτοῖ ταύτῃ Ἀπόλλωνος καὶ Ἀρτέμιδος. καὶ ὅ γε νηὸς τῆς Λητοῦς, ἐν τῷ δὴ τὸ χρηστήριον ἔνι, αὐτός τε τυγχάνει ἐὼν μέγας καὶ τὰ προπύλαια ἔχει ἐς ὕψος δέκα ὀργυιέων. [2.155.3] τὸ δέ μοι τῶν φανερῶν ἦν θῶμα μέγιστον παρεχόμενον φράσω. ἔστι ἐν τῷ τεμένεϊ τούτῳ Λητοῦς νηὸς ἐξ ἑνὸς λίθου πεποιημένος ἔς τε ὕψος καὶ ἐς μῆκος, καὶ τοῖχος ἕκαστος τούτοισι ἴσος· τεσσεράκοντα πήχεων τούτων ἕκαστόν ἐστι. τὸ δὲ καταστέγασμα τῆς ὀροφῆς ἄλλος ἐπίκειται λίθος ἔχων τὴν παρωροφίδα τετράπηχυν. [2.156.1] οὕτω μέν νυν ὁ νηὸς τῶν φανερῶν μοι τῶν περὶ τοῦτο τὸ ἱρόν ἐστι θωμαστότατον, τῶν δὲ δευτέρων νῆσος ἡ Χέμμις καλευμένη. [2.156.2] ἔστι μὲν ἐν λίμνῃ βαθέῃ καὶ πλατέῃ κειμένη παρὰ τὸ ἐν Βουτοῖ ἱρόν, λέγεται δὲ ὑπ᾽ Αἰγυπτίων εἶναι αὕτη ἡ νῆσος πλωτή. αὐτὸς μὲν ἔγωγε οὔτε πλέουσαν οὔτε κινηθεῖσαν εἶδον, τέθηπα δὲ ἀκούων εἰ νῆσος ἀληθέως ἐστὶ πλωτή. [2.156.3] ἐν δὴ ὦν ταύτῃ νηός τε Ἀπόλλωνος μέγας ἔνι καὶ βωμοὶ τριφάσιοι ἐνιδρύαται, ἐμπεφύκασι δ᾽ ἐν αὐτῇ φοίνικές τε συχνοὶ καὶ ἄλλα δένδρεα καὶ καρποφόρα καὶ ἄφορα πολλά. [2.156.4] λόγον δὲ τόνδε ἐπιλέγοντες οἱ Αἰγύπτιοί φασι εἶναι αὐτὴν πλωτήν, ὡς ἐν τῇ νήσῳ ταύτῃ οὐκ ἐούσῃ πρότερον πλωτῇ Λητὼ ἐοῦσα τῶν ὀκτὼ θεῶν τῶν πρώτων γενομένων, οἰκέουσα δὲ ἐν Βουτοῖ πόλι, ἵνα δή οἱ τὸ χρηστήριον τοῦτο ἔστι, Ἀπόλλωνα παρὰ Ἴσιος παρακαταθήκην δεξαμένη διέσωσε κατακρύψασα ἐν τῇ νῦν πλωτῇ λεγομένῃ νήσῳ, ὅτε τὸ πᾶν διζήμενος ὁ Τυφῶν ἐπῆλθε, θέλων ἐξευρεῖν τοῦ Ὀσίριος τὸν παῖδα. [2.156.5] Ἀπόλλωνα δὲ καὶ Ἄρτεμιν Διονύσου καὶ Ἴσιος λέγουσι εἶναι παῖδας, Λητοῦν δὲ τροφὸν αὐτοῖσι καὶ σώτειραν γενέσθαι. Αἰγυπτιστὶ δὲ Ἀπόλλων μὲν Ὧρος, Δημήτηρ δὲ Ἶσις, Ἄρτεμις δὲ Βούβαστις. [2.156.6] ἐκ τούτου δὲ τοῦ λόγου καὶ οὐδενὸς ἄλλου Αἰσχύλος ὁ Εὐφορίωνος ἥρπασε τὸ ἐγὼ φράσω, μοῦνος δὴ ποιητέων τῶν προγενομένων· ἐποίησε γὰρ Ἄρτεμιν εἶναι θυγατέρα Δήμητρος. τὴν δὲ νῆσον διὰ τοῦτο γενέσθαι πλωτήν. ταῦτα μὲν οὕτω λέγουσι. [2.157.1] Ψαμμήτιχος δὲ ἐβασίλευσε Αἰγύπτου τέσσερα καὶ πεντήκοντα ἔτεα, τῶν τὰ ἑνὸς δέοντα τριήκοντα Ἄζωτον τῆς Συρίης μεγάλην πόλιν προσκατήμενος ἐπολιόρκεε, ἐς ὃ ἐξεῖλε· αὕτη δὲ ἡ Ἄζωτος ἁπασέων πολίων ἐπὶ πλεῖστον χρόνον πολιορκεομένη ἀντέσχε τῶν ἡμεῖς ἴδμεν.

[2.155.1] Το μαντείο της Αιγύπτου το έχω ήδη αναφέρει πολλές φορές, αλλά θα πω περισσότερα γι᾽ αυτό επειδή αξίζει τον κόπο· το μαντείο αυτό λοιπόν, στην Αίγυπτο, είναι ιερό της Λητώς, χτισμένο σε μεγάλη πόλη, στο λεγόμενο Σεβεννυτικό στόμιο του Νείλου γι᾽ αυτόν που αναπλέει τον ποταμό από τη θάλασσα. [2.155.2] Το όνομα της πόλης αυτής, όπου βρίσκεται το μαντείο, είναι Βουτού και το έχω αναφέρει το όνομα αυτό και στα προηγούμενα. Σ᾽ αυτή τη Βουτού υπάρχει το ιερό του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Ο ναός της Λητώς, όπου βρίσκεται το μαντείο, είναι και ο ίδιος μεγάλος, αλλά και τα προπύλαιά του είναι ψηλά δέκα οργιές. [2.155.3] Θα μιλήσω ωστόσο γα εκείνο που εμένα μου προξένησε τον μεγαλύτερο θαυμασμό ανάμεσα στα πράγματα που μπορεί να δει κανείς εκεί: μέσα σ᾽ αυτό το ιερό υπάρχει ναός της Λητώς καμωμένος από έναν μόνο ογκόλιθο στο ύψος και στο μήκος, και ο κάθε τοίχος είναι ίσος με αυτές τις διαστάσεις, που είναι η καθεμιά τους σαράντα πήχες. Στη στέγη πάνω από την οροφή είναι βαλμένος άλλος ογκόλιθος που έχει πρόστεγο τέσσερις πήχες.
[2.156.1] Ώστε λοιπόν απ᾽ όσα μπόρεσα να δω σ᾽ αυτό το ιερό, το θαυμαστότερο απ᾽ όλα είναι ο ναός, ενώ από τα δευτερότερα είναι το νησί το ονομαζόμενο Χέμμις. [2.156.2] Είναι μέσα σε λίμνη βαθιά και πλατιά, βρίσκεται κοντά στο ιερό της Βουτούς, και οι Αιγύπτιοι λένε ότι το νησί αυτό είναι πλωτό. Εγώ ο ίδιος βέβαια δεν το είδα ούτε να πλέει ούτε να σαλεύει, και μάλιστα τα χάνω όταν ακούω ότι πραγματικά υπάρχει πλωτό νησί· [2.156.3] πάντως στο νησί υπάρχει μεγάλος ναός του Απόλλωνα, είναι χτισμένος τριπλός βωμός και φυτρώνουν φοίνικες πολλοί και άλλα δέντρα, και καρποφόρα και άγρια. [2.156.4] Οι Αιγύπτιοι ωστόσο, όταν λένε ότι το νησί είναι πλωτό, αναφέρουν από πάνω και τούτη την ιστορία: τότε όπου ο Τυφών γύριζε παντού για να βρει τον γιο του Όσιρη, η Λητώ, που ήταν ανάμεσα στους οκτώ Θεούς που υπήρξαν πρώτοι και που κατοικούσε στην πόλη Βουτού, εκεί δηλαδή όπου βρίσκεται το μαντείο της, παρέλαβε από την Ίσιδα τον Απόλλωνα για να τον φυλάξει και τον έσωσε κρύβοντάς τον σ᾽ αυτό το νησί που δεν ήταν προηγουμένως πλωτό και που τώρα λένε ότι είναι πλωτό. [2.156.5] Οι Αιγύπτιοι λένε ότι ο Απόλλων και η Άρτεμις είναι παιδιά του Διόνυσου και της Ίσιδας, ενώ η Λητώ υπήρξε τροφός τους και τα έσωσε. Στα αιγυπτιακά ο Απόλλων είναι Ώρος, η Δήμητρα είναι Ίσις και η Άρτεμις είναι Βούβαστις. [2.156.6] Απ᾽ αυτόν τον θρύλο και όχι από κανέναν άλλο ο Αισχύλος ο γιος του Ευφορίωνα, μόνος απ᾽ όλους τους παλιότερους ποιητές έκανε την κλεψιά που θα πω, παρουσίασε δηλαδή την Άρτεμη να είναι κόρη της Δήμητρας. Για όλα αυτά το νησί έγινε πλωτό. Και αυτά λένε σχετικά οι Αιγύπτιοι.
[2.157.1] Ο Ψαμμήτιχος λοιπόν βασίλευε στην Αίγυπτο πενήντα τέσσερα χρόνια, από τα οποία τριάντα μείον ένα είχε εγκατασταθεί κοντά στην Άζωτο, μεγάλη πόλη της Συρίας, και την πολιορκούσε ώσπου την εκπόρθησε· και απ᾽ όλες τις πόλεις όσες γνωρίζω, αυτή η Άζωτος άντεξε σε πολιορκία τον περισσότερο καιρό.