Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

Ὀλυνθιακὸς γ΄ (3) (33-36)

[33] Ἐὰν οὖν ἀλλὰ νῦν γ᾽ ἔτι ἀπαλλαγέντες τούτων τῶν ἐθῶν ἐθελήσητε στρατεύεσθαί τε καὶ πράττειν ἀξίως ὑμῶν αὐτῶν, καὶ ταῖς περιουσίαις ταῖς οἴκοι ταύταις ἀφορμαῖς ἐπὶ τὰ ἔξω τῶν ἀγαθῶν χρῆσθαι, ἴσως ἄν, ἴσως, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τέλειόν τι καὶ μέγα κτήσαισθ᾽ ἀγαθὸν καὶ τῶν τοιούτων λημμάτων ἀπαλλαγείητε, ἃ τοῖς [ἀσθενοῦσι] παρὰ τῶν ἰατρῶν σιτίοις [διδομένοις] ἔοικε. καὶ γὰρ ἐκεῖν᾽ οὔτ᾽ ἰσχὺν ἐντίθησιν οὔτ᾽ ἀποθνῄσκειν ἐᾷ· καὶ ταῦθ᾽ ἃ νέμεσθε νῦν ὑμεῖς, οὔτε τοσαῦτ᾽ ἐστὶν ὥστ᾽ ὠφέλειαν ἔχειν τινὰ διαρκῆ, οὔτ᾽ ἀπογνόντας ἄλλο τι πράττειν ἐᾷ, ἀλλ᾽ ἔστι ταῦτα τὴν ἑκάστου ῥᾳθυμίαν ὑμῶν ἐπαυξάνοντα. [34] οὐκοῦν σὺ μισθοφορὰν λέγεις; φήσει τις. καὶ παραχρῆμά γε τὴν αὐτὴν σύνταξιν ἁπάντων, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἵνα τῶν κοινῶν ἕκαστος τὸ μέρος λαμβάνων, ὅτου δέοιθ᾽ ἡ πόλις, τοῦθ᾽ ὑπάρχοι. ἔξεστιν ἄγειν ἡσυχίαν· οἴκοι μένων βελτίων, τοῦ δι᾽ ἔνδειαν ἀνάγκῃ τι ποιεῖν αἰσχρὸν ἀπηλλαγμένος. συμβαίνει τι τοιοῦτον οἷον καὶ τὰ νῦν· στρατιώτης αὐτὸς ὑπάρχων ἀπὸ τῶν αὐτῶν τούτων λημμάτων, ὥσπερ ἐστὶ δίκαιον ὑπὲρ τῆς πατρίδος. ἔστι τις ἔξω τῆς ἡλικίας ὑμῶν· ὅσ᾽ οὗτος ἀτάκτως νῦν λαμβάνων οὐκ ὠφελεῖ, ταῦτ᾽ ἐν ἴσῃ τάξει λαμβάνων πάντ᾽ ἐφορῶν καὶ διοικῶν ἃ χρὴ πράττεσθαι. [35] ὅλως δ᾽ οὔτ᾽ ἀφελὼν οὔτε προσθείς, πλὴν μικρῶν, τὴν ἀταξίαν ἀνελὼν εἰς τάξιν ἤγαγον τὴν πόλιν, τὴν αὐτὴν τοῦ λαβεῖν, τοῦ στρατεύεσθαι, τοῦ δικάζειν, τοῦ ποιεῖν τοῦθ᾽ ὅ τι καθ᾽ ἡλικίαν ἕκαστος ἔχοι καὶ ὅτου καιρὸς εἴη, τάξιν ποιήσας. οὐκ ἔστιν ὅπου μηδὲν ἐγὼ ποιοῦσι τὰ τῶν ποιούντων εἶπον ὡς δεῖ νέμειν, οὐδ᾽ αὐτοὺς μὲν ἀργεῖν καὶ σχολάζειν καὶ ἀπορεῖν, ὅτι δ᾽ οἱ τοῦ δεῖνος νικῶσι ξένοι, ταῦτα πυνθάνεσθαι· ταῦτα γὰρ νυνὶ γίγνεται. [36] καὶ οὐχὶ μέμφομαι τὸν ποιοῦντά τι τῶν δεόντων ὑπὲρ ὑμῶν, ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς ὑπὲρ ὑμῶν αὐτῶν ἀξιῶ πράττειν ταῦτ᾽ ἐφ᾽ οἷς ἑτέρους τιμᾶτε, καὶ μὴ παραχωρεῖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῆς τάξεως, ἣν ὑμῖν οἱ πρόγονοι τῆς ἀρετῆς μετὰ πολλῶν καὶ καλῶν κινδύνων κτησάμενοι κατέλιπον.
Σχεδὸν εἴρηχ᾽ ἃ νομίζω συμφέρειν· ὑμεῖς δ᾽ ἕλοισθ᾽ ὅ τι καὶ τῇ πόλει καὶ ἅπασι συνοίσειν ὑμῖν μέλλει.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ (§§ 33-36)
[33] Εάν λοιπόν, έστω και τώρα ακόμη, απαλλαγείτε από αυτές τις συνήθειες και θελήσετε να εκστρατεύσετε και να δράσετε ανάλογα με την αξία σας και αν χρησιμοποιήσετε τα εδώ περισσεύματα ως εφόδια προς απόκτηση των έξω της πόλεως αγαθών, ίσως τότε, Αθηναίοι, επαναλαμβάνω ίσως, αποκτήσετε ένα αποτελεσματικό και σημαντικό όφελος και ίσως απαλλαγείτε από τέτοια επιδόματα, που μοιάζουν με τις διαιτητικές τροφές που δίνουν οι γιατροί στους αρρώστους· εκείνες δηλαδή ούτε δύναμη προσφέρουν ούτε αφήνουν τον άρρωστο να πεθάνει. Έτσι, όσα χρήματα τώρα εσείς μοιράζεστε, ούτε τόσο πολλά είναι, ώστε να σας προσφέρουν κάποια διαρκή ωφέλεια, ούτε σας αφήνουν να απελπιστείτε και να προβείτε σε κάποιαν άλλη ενέργεια αλλ᾽ απλώς επαυξάνουν την αδράνεια του καθένα σας. [34] Προτείνεις λοιπόν μισθοδοσία; θα έλεγε κανείς. Ναι, και συγχρόνως ένα ενιαίο σύστημα το ίδιο για όλους, Αθηναίοι, ώστε παίρνοντας ο καθένας από το κράτος το μερίδιο που του αναλογεί, να είναι εξασφαλισμένο ό,τι χρειαστεί η πόλη. Μπορούμε να ζούμε ειρηνικά; Τότε μένοντας στο σπίτι του ο καθένας θα αισθάνεται πιο άνετα, απαλλαγμένος από το να κάνει αναγκαστικά από τη φτώχεια κάτι εξευτελιστικό. Αν πάλι συμβαίνει κάτι παρόμοιο με τα σημερινά γεγονότα, τότε θα υπηρετεί ο ίδιος ως στρατιώτης μισθοδοτούμενος από τα ίδια αυτά κρατικά έσοδα, όπως είναι δίκαιο χάριν της πατρίδας. Αν κάποιος από μας είναι υπερήλικας, τότε όσα αυτός παίρνει τώρα άσκοπα, χωρίς να προφέρει καμιάν ωφέλεια, ας τα παίρνει ως μισθό με κανονική υπηρεσία, όπως όλοι, επιβλέποντας και ρυθμίζοντας όσα πρέπει να γίνουν. [35] Γενικά, χωρίς ούτε να αφαιρέσω ούτε να προσθέσω παρά μόνο λίγα, καταργώντας την αταξία, έφερα την πόλη σε τάξη με το να καθιερώσω ένα και το αυτό σύστημα για τις αμοιβές, τη στράτευση, τις δικαστικές υποθέσεις, και γενικά για ό,τι μπορεί ο καθένας να κάνει ανάλογα με την ηλικία του και με ό,τι απαιτεί η περίσταση. Πουθενά στο λόγο μου δεν είπα ότι πρέπει να μοιράσετε τα χρήματα αυτών που προσφέρουν κάποιαν υπηρεσία σ᾽ αυτούς που δεν κάνουν τίποτε, ούτε να μείνετε αδρανείς, χωρίς δουλειά, χωρίς χρήματα και να ζητάτε να μαθαίνετε ότι νικούν οι μισθοφόροι του τάδε (στρατηγού)· γιατί αυτά συμβαίνουν σήμερα. [36] Και δεν μέμφομαι αυτόν που κάνει για σας κάτι απ᾽ όσα πρέπει να γίνουν, αλλά απαιτώ από σας να κάνετε και για τον εαυτό σας αυτά για τα οποία τιμάτε τους άλλους, και να μην παραχωρείτε την τιμητική θέση της αρετής που την απόκτησαν οι πρόγονοί σας με πολλούς και ωραίους αγώνες και την κληροδότησαν σε σας.
Σχεδόν έχω πει όσα νομίζω πως σας συμφέρουν· εσείς τώρα διαλέξτε (: μακάρι να διαλέξετε) ό,τι είναι πιθανό να ωφελήσει και την πόλη και όλους εσάς.

Επίλογος — Έκκληση στους Αθηναίους να εφαρμόσουν δραστήρια νέες λύσεις.
[33] Εάν λοιπόν ακόμη και τώρα εγκαταλείψετε τις συνήθειες αυτές και θελήσετε να στρατευθείτε και να ενεργήσετε με τρόπο αντάξιό σας και αν χρησιμοποιήσετε τα περισσεύματα που έχετε στην πατρίδα σας ως μέσο για να διαφυλάξετε τα έξω από τη χώρα, ίσως τότε, ίσως, άνδρες Αθηναίοι, αποκτήσετε ένα τέλειο και μεγάλο αγαθό και απαλλαγείτε από κέρδη σαν κι αυτά που μοιάζουν με τις τροφές που δίνουν οι γιατροί στους αρρώστους. Γιατί πραγματικά αυτές ούτε δυνάμεις δίνουν ούτε σε αφήνουν να πεθάνεις. Έτσι και αυτά που τώρα μοιράζεστε μεταξύ σας, ούτε αρκετά είναι, ώστε να σας δώσουν μια διαρκή ωφέλεια, ούτε σας αφήνουν να απελπιστείτε και να πράξετε κάτι άλλο· υπάρχουν μόνο και επαυξάνουν τη νωθρότητα του καθενός σας. [34] Προτείνεις λοιπόν μισθοδοσία για το στρατό; θα πει κανείς. Ναι, και αμέσως μάλιστα προτείνω τον ίδιο κανονισμό για όλους, άνδρες Αθηναίοι, ώστε καθένας να παίρνει το μερίδιό του από τα κοινά χρήματα και να είναι έτοιμος για ό, τι χρειαστεί η πόλη; Μπορούμε να έχουμε ειρήνη; Μένοντας κανείς στο σπίτι του θα είναι καλύτερα, απαλλαγμένος από το να κάνει αναγκαστικά κάτι ταπεινωτικό εξαιτίας της φτώχειας του. Συμβαίνει κάτι όπως τώρα; Όντας ο ίδιος στρατιώτης θα πληρώνεται από τα ίδια αυτά χρήματα, όπως είναι δίκαιο για χάρη της πατρίδας. Είναι κανείς μας πάνω από τη στρατεύσιμη ηλικία; Όσα τώρα παίρνει άτακτα χωρίς να είναι χρήσιμος, ας τα παίρνει για κάποια κανονική υπηρεσία, όπου θα επιβλέπει και θα κατευθύνει όσα πρέπει να γίνονται. [35] Γενικά, χωρίς να αφαιρέσω ούτε να προσθέσω παρά μικροπράγματα, έδιωξα την αταξία και έφερα την πόλη σε μία τάξη με βάση έναν κανόνα, τον ίδιο, που να καθορίζει τη μισθοδοσία, τη στράτευση, την υπηρεσία στα δικαστήρια και το να κάνει ό, τι καθένας μπορεί ανάλογα με την ηλικία του και με τις περιστάσεις. Σε καμιά περίπτωση δεν είπα πως πρέπει να μοιράζονται σε εκείνους που δεν κάνουν τίποτε τα χρήματα αυτών που κάνουν κάποιο έργο, ούτε εσείς πρέπει να μένετε αργοί, αδρανείς και αναποφάσιστοι και να ζητάτε να πληροφορηθείτε αν νίκησαν οι μισθοφόροι του τάδε στρατηγού. [36] Γιατί αυτό συμβαίνει τώρα. Και δεν κατηγορώ βέβαια όποιον κάνει για εσάς κάτι που είναι ανάγκη να γίνει, αλλά θεωρώ σωστό να κάνετε κι εσείς για τον εαυτό σας αυτά για τα οποία τιμάτε άλλους και να μην υποχωρείτε, άνδρες Αθηναίοι, από τη θέση της αρετής που απέκτησαν οι πρόγονοί σας με πολλούς και ωραίους κινδύνους και που την άφησαν σ᾽ εσάς.
Έχω πει σχεδόν όλα όσα νομίζω πως συμφέρουν. Εσείς μακάρι να εκλέξετε αυτό που θα είναι ωφέλιμο και για την πόλη και για όλους εσάς.