Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας
Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7
ΑΡΡΙΑΝΟΣ
Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (3.10.1-3.11.7)
[3.10.1] Ταῦτα καὶ τοιαῦτα ἄλλα οὐ πολλὰ παρακαλέσας τε καὶ ἀντιπαρακληθεὶς πρὸς τῶν ἡγεμόνων θαρρεῖν ἐπὶ σφίσι, δειπνοποιεῖσθαί τε καὶ ἀναπαύεσθαι ἐκέλευσε τὸν στρατόν. Παρμενίων δὲ λέγουσιν ὅτι ἀφικόμενος παρ᾽ αὐτὸν ἐπὶ τὴν σκηνήν, νύκτωρ παρῄνει ἐπιθέσθαι τοῖς Πέρσαις· ἀπροσδοκήτοις τε γὰρ καὶ ἀνατεταραγμένοις καὶ ἅμα ἐν νυκτὶ φοβερωτέροις ἐπιθήσεσθαι. [3.10.2] ὁ δὲ ἐκείνῳ μὲν ἀποκρίνεται, ὅτι καὶ ἄλλοι κατήκουον τῶν λόγων, αἰσχρὸν εἶναι κλέψαι τὴν νίκην, ἀλλὰ φανερῶς καὶ ἄνευ σοφίσματος χρῆναι νικῆσαι Ἀλέξανδρον. καὶ τὸ μεγαλήγορον αὐτοῦ τοῦτο οὐχ ὑπέρογκον μᾶλλόν τι ἢ εὐθαρσὲς ἐν τοῖς κινδύνοις ἐφαίνετο· δοκεῖν δ᾽ ἔμοιγε, καὶ λογισμῷ ἀκριβεῖ ἐχρήσατο ἐν τῷ τοιῷδε· [3.10.3] ἐν νυκτὶ γὰρ τοῖς τε ἀποχρώντως καὶ τοῖς ἐνδεῶς πρὸς τὰς μάχας παρεσκευασμένοις πολλὰ ἐκ τοῦ παραλόγου ξυμβάντα τοὺς μὲν ἔσφηλε, τοὺς κρείσσονας, τοῖς χείροσι δὲ παρὰ τὰ ἐξ ἀμφοῖν ἐλπισθέντα τὴν νίκην παρέδωκεν. αὐτῷ τε κινδυνεύοντι τὸ πολὺ ἐν ταῖς μάχαις σφαλερὰ ἡ νὺξ κατεφαίνετο, καὶ ἅμα ἡσσηθέντι τε αὖθις Δαρείῳ τὴν ξυγχώρησιν τοῦ χείρονι ὄντι χειρόνων ἡγεῖσθαι ἡ λαθραία τε καὶ νυκτερινὴ ἐκ σφῶν ἐπίθεσις ἀφῃρεῖτο, [3.10.4] εἴ τέ τι ἐκ τοῦ παραλόγου πταῖσμα σφίσι ξυμπέσοι, τοῖς μὲν πολεμίοις τὰ κύκλῳ φίλια καὶ αὐτοὶ τῆς χώρας ἔμπειροι, σφεῖς δὲ ἄπειροι ἐν πολεμίοις τοῖς πᾶσιν, ὧν οὐ μικρὰ μοῖρα οἱ αἰχμάλωτοι ἦσαν, ξυνεπιθησόμενοι ἐν νυκτὶ μὴ ὅτι πταίσασιν, ἀλλὰ καὶ εἰ μὴ παρὰ πολὺ νικῶντες φαίνοιντο. τούτων τε τῶν λογισμῶν ἕνεκα ἐπαινῶ Ἀλέξανδρον καὶ τοῦ ἐς τὸ φανερὸν ὑπερόγκου οὐ μεῖον. |
[3.10.1] Με αυτές και με άλλες παρόμοιες άλλα σύντομες προτροπές ο Αλέξανδρος, αφού ενθάρρυνε και συγχρόνως παρακινήθηκε και ο ίδιος από τους αρχηγούς του στρατού να βασίζεται σε αυτούς, διέταξε τον στρατό να δειπνήσει και να αναπαυθεί. Λένε ότι ο Παρμενίων πήγε και τον βρήκε στη σκηνή του και τον προέτρεψε να επιτεθεί στους Πέρσες τη νύχτα· γιατί θα επιχειρούσε επίθεση τη στιγμή που δεν θα τον περίμεναν, θα βρίσκονταν σε σύγχυση και θα ήταν μέσα στη νύχτα πολύ φοβισμένοι. [3.10.2] Εκείνος όμως του αποκρίθηκε —ενώ και άλλοι άκουαν τους λόγους του— ότι είναι ντροπή να κλέψει τη νίκη, αλλά έπρεπε ο Αλέξανδρος φανερά και χωρίς πανουργία να την κερδίσει. Και φάνηκε ότι οι μεγάλοι αυτοί λόγοι του Αλεξάνδρου προέρχονταν μάλλον από το θάρρος του κατά την ώρα του κινδύνου παρά από αλαζονεία. Νομίζω μάλιστα ότι σε αυτήν την περίσταση σκέφτηκε πολύ σωστά. [3.10.3] Γιατί μέσα στη νύχτα συμβαίνουν πολλά και αναπάντεχα πράγματα και σε κείνους που έχουν αρκετά καλά προετοιμαστεί για τη μάχη και σε κείνους που δεν έχουν, με αποτέλεσμα να χάνουν οι δυνατότεροι και να νικούν οι ασθενέστεροι, αντίθετα από ό,τι περίμεναν και οι δυο τους. Μολονότι συνήθιζε ο Αλέξανδρος να ριψοκινδυνεύει στις μάχες, η νύχτα τού φαινόταν επικίνδυνη· επιπλέον αν έχανε και πάλι τη μάχη ο Δαρείος, η μυστική και νυχτερινή τους επίθεση θα του επέτρεπε να μην παραδεχθεί την κατωτερότητά του και την κατωτερότητα του στρατού του· [3.10.4] αν πάλι συνέβαινε καμιά απροσδόκητη ατυχία στους Μακεδόνες, οι εχθροί θα είχαν τριγύρω τους φιλική χώρα που θα την γνώριζαν καλά, ενώ αυτοί θα βρίσκονταν σε άγνωστη χώρα γεμάτη από εχθρούς, από τους οποίους ένα μεγάλο μέρος ήταν οι αιχμάλωτοι, που θα επιχειρούσαν επίθεση εναντίον τους μαζί με τους άλλους, όχι μόνον αν πάθαιναν κάποια ατυχία, αλλά και αν ακόμη δεν κέρδιζαν σαφή και ολοκληρωτική νίκη. Κάνοντας αυτούς τους συλλογισμούς επαινώ τον Αλέξανδρο, και όχι λιγότερο για την φανερή υπεροψία του. |