[440c] Τί γίνεται όμως, όταν κανείς συναισθάνεται πως έχει άδικο; Δεν οργίζεται τόσο πιο λίγο, όσο ευγενικότερα αισθήματα έχει, ό,τι και να του επιβάλει, είτε πείνα είτε ψύχος είτε κι όποιαν άλλη κακομεταχείριση, εκείνος που αναγνωρίζει πως έχει δίκιο να τον μεταχειρίζεται μ᾽ αυτό τον τρόπο, και ούτε θα θελήσει, αυτό δα που λέγω, να σηκωθεί ο θυμός του εναντίον του;
Αλήθεια.
Εάν όμως πιστεύει κανείς πως αδικείται, δεν αναβράζει τότε μέσα του ο θυμός και αγριεύει και πηγαίνει σύμμαχος με το μέρος εκείνου που του φαίνεται δίκιο, και υπομένοντας πείνα και κρύο και ό,τι άλλο τέτοιο πάσχει, [440d] δεν κατορθώνει να τα κατανικήσει και τότε μόνο τελειώνει τις γενναίες του προσπάθειες, όταν πετύχει ή όταν πεθάνει, ή όταν, καθώς ο σκύλος από το βοσκό, έτσι κι αυτός τραβηχτεί πίσω από το λογικό που είναι μέσα του και μερέψει;
Πραγματικώς μοιάζει μ᾽ αυτό το παράδειγμα που έφερες, αφού μάλιστα παραδεχτήκαμε πως στη δική μας τουλάχιστο πόλη πρέπει οι πολεμιστές να υπακούουν στους άρχοντες σαν τα σκυλιά στους βοσκούς.
Πολύ καλά κατάλαβες αυτό που θέλω να πω. Μα βάζεις ακόμη στο νου σου και κάτι άλλο εκτός απ᾽ αυτό;
[440e] Το ποιό;
Ότι ο θυμοειδής χαρακτήρας μάς φανερώνεται τώρα αντίθετος απ᾽ ό,τι λίγο πριν; Γιατί τότε τον θεωρήσαμε σαν ένα είδος επιθυμητικό κι αυτόν, ενώ κάθε άλλο παρά τέτοιο λέμε τώρα πως είναι, αφού όταν ξεσπάσει καμιά στάση μες στην ψυχή, παίρνει τα όπλα με το μέρος του λογικού.
Αμφιβολία δεν χωρεί.
Μη δεν είναι λοιπόν κι αυτό τίποτ᾽ άλλο παρά ένα κάποιο είδος του λογικού, ώστε να μην είναι τρία τα είδη μες στην ψυχή αλλά δυο μονάχα, το λογικό και το επιθυμητικό; Ή όπως στην πόλη μας μέσα υπήρχαν τρεις [441a] τάξεις που την αποτελούσαν, των εργατικών, των πολεμιστών και των αρχόντων, έτσι και μέσα στην ψυχή υπάρχει κι αυτό το τρίτο είδος, ο θυμοειδής δηλαδή χαρακτήρας, που είναι ο φυσικός επίκουρος του λογικού, αν τουλάχιστο δεν διαφθαρεί από την κακή ανατροφή;
Ανάγκη να υπάρχει κι αυτό το τρίτο.
Ναι βέβαια, αν τουλάχιστο φανεί πως είναι διαφορετικό από το λογικό, καθώς εφάνηκε πως είναι διαφορετικό από το επιθυμητικό.
Μα δεν είναι δύσκολο ν᾽ αποδειχτεί αυτό· γιατί στα παιδιά θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει πως, ευθύς όταν γεννηθούν, είναι γεμάτα από θυμό, όσο όμως για λογικό, μερικοί μου φαίνεται πως ποτέ τους δεν [441b] αποκτούν, και οι περισσότεροι πάλι πολύ αργά.
Πολύ σωστή, μά την αλήθεια, αυτή σου η παρατήρηση. Κι αυτό που λες θα μπορούσε κανείς να το παρατηρήσει και στα ζώα, πως έτσι είναι. Θα μπορούσε ακόμα να το μαρτυρήσει κι εκείνος ο στίχος του Ομήρου, που κάπου και πριν τον αναφέραμε, που λέει:
και χτύπησε το στήθος του κι έτσι είπε της καρδιάς του·
γιατί εγώ παρουσιάζει ο Όμηρος δυο ξεχωριστά πράγματα, που μαλώνει το ένα το άλλο· [441c] εκείνο που με το λογικό έκρινε για το καλύτερο και το χειρότερο, και κείνο που απερίσκεπτα το παίρνει ο θυμός.
Πολύ σωστά το λες.
Έτσι λοιπόν το περάσαμε, αν και με πολύ κόπο, αυτό το πέλαγος, κι έχομε αρκετά οπωσδήποτε συμφωνήσει να παραδεχτούμε πως υπάρχουν οι ίδιες και στον ίδιο αριθμό αυτές οι δυνάμεις μες στην ψυχή του καθενός ανθρώπου, όπως και μέσα στην πόλη.
Έτσι είναι.
Δεν είναι λοιπόν τώρα ανάγκη, όπως και με ό,τι ήταν η πόλη σοφή, έτσι και με το ίδιο πράγμα να είναι σοφός και ο ιδιώτης;
Πώς όχι;