Επιχειρηματολογία: α. Ο Ερατοσθένης και οι μέτοικοι
[26] Και από τη μια μεριά, πανάθλιε άνθρωπε, πρόβαλλες αντιρρήσεις για να μας σώσεις, ενώ από την άλλη μας φυλάκιζες, για να μας θανατώσεις; Και όταν η πλειοψηφία σας είχε στη διάθεσή της τη σωτηρία μας, λες ότι πρόβαλες αντιρρήσεις σ᾽ αυτούς που ήθελαν να μας εξοντώσουν, ενώ, αντίθετα, όταν ήταν στο δικό σου χέρι και μόνο να σώσεις ή όχι τον Πολέμαρχο, τότε τον οδήγησες στη φυλακή; Και ενώ έχεις την αξίωση να σε θεωρήσουμε τίμιο άνθρωπο, επειδή, όπως λες, παρ᾽ όλες τις αντιδράσεις σου, δεν έφερες καμιά ωφέλεια, για το ότι συνέλαβες και θανάτωσες τον αδελφό μου, δεν πρέπει να δώσεις κάποια ικανοποίηση και σ᾽ εμένα και σ᾽ αυτούς εδώ; [27] Εξάλλου, ακόμα και αν πραγματικά λέγει την αλήθεια σχετικά με τις αντιδράσεις του, δεν είναι λογικό να δώσουμε πίστη στον ισχυρισμό του ότι εκτελούσε εντολές. Γιατί, απλούστατα, στην περίπτωση των μετοίκων δε ζητούσαν καμιά διαβεβαίωση. Άλλωστε, σε ποιόν ήταν λιγότερο πιθανό να δοθεί μια τέτοια εντολή, παρά σ᾽ εκείνον που έτυχε να έχει αντιρρήσεις και μάλιστα να εκφράσει κιόλας τη γνώμη του; Ποιός ήταν λιγότερο πιθανό να εκτελέσει τις εντολές παρά εκείνος που πρόβαλε αντιρρήσεις σε όσα οι Τριάντα σχεδίαζαν να κάνουν; [28] Ακόμα, οι υπόλοιποι Αθηναίοι, έχουν, μου φαίνεται, και κάποιους λόγους να ρίχνουν στους Τριάντα τις ευθύνες για όσα έγιναν. Όταν όμως οι ίδιοι οι Τριάντα ρίχνουν τις ευθύνες στον εαυτό τους, με ποιά λογική θα δεχτείτε το επιχείρημά τους; [29] Γιατί, αν στην πόλη λειτουργούσε κάποια εξουσία ισχυρότερη, που να του έδινε εντολή να θανατώνει ανθρώπους καταπατώντας το δίκαιο, δικαιολογημένα ίσως να τον συγχωρούσατε. Στην προκειμένη όμως περίπτωση, ποιόν επιτέλους θα τιμωρήσετε, αν θα έχουν το δικαίωμα οι Τριάντα να ισχυρίζονται ότι εκτελούσαν αυτά που τους είχαν προστάξει οι Τριάντα;
[30] Πρέπει ακόμα να προσθέσω ότι δε συνέλαβε τον Πολέμαρχο στο σπίτι του, αλλά στο δρόμο, όπου είχε τη δυνατότητα και εκείνον να σώσει και με την απόφασή τους να είναι εντάξει. Εσείς οργίζεστε με όλους όσοι ήρθαν στα σπίτια σας ερευνώντας για σας ή για κάποιον από τους δικούς σας. [31] Και φυσικά, αν είναι αναγκαίο να συγχωρήσετε όσους εξόντωσαν άλλους, για να σώσουν τον εαυτό τους, ίσως σε τέτοιες περιπτώσεις θα είχατε κάποια δικαιολογία, αφού ήταν γι᾽ αυτούς επικίνδυνο να τους έστελναν κάπου οι Τριάντα και να μην πήγαιναν ή να έβρισκαν τους καταζητούμενους και να έλεγαν ότι δεν τους βρήκαν. Ο Ερατοσθένης όμως είχε τη δυνατότητα να πει ότι δε συνάντησε τον Πολέμαρχο, ή ακόμα ότι δεν τον είδε. Αυτό δεν ήταν δυνατό να εξακριβωθεί ούτε με έρευνα ούτε με ανάκριση· έτσι, ούτε οι εχθροί του, και να ήθελαν ακόμα, δεν μπορούσαν να τον ελέγξουν. [32] Και είχες χρέος, Ερατοσθένη, αν πραγματικά ήσουν ακέραιος άνθρωπος, να γίνεις πληροφοριοδότης για χάρη αυτών που ήταν να θανατωθούν άδικα και όχι να συλλαμβάνεις αυτούς που θα εξοντώνονταν άδικα. Οι πράξεις σου όμως αποκαλύπτουν έναν άνθρωπο που δε στεναχωριόταν, αλλά αντίθετα χαιρόταν με όσα γίνονταν. [33] Επομένως, οι δικαστές πρέπει να στηρίξουν την ψήφο τους στα έργα και όχι στα λόγια σου· να χρησιμοποιήσουν ως αποδείξεις για τα όσα τότε έλεγες τα όσα ξέρουν ότι έκανες, αφού δεν είναι δυνατό να παρουσιαστούν μάρτυρες για κείνα. Γιατί εμείς δεν είχαμε δικαίωμα όχι μόνο να είμαστε παρόντες στις συζητήσεις σας, αλλά ούτε καν να βρισκόμαστε στο σπίτι μας. Έτσι, εσείς έχετε τη δυνατότητα, μολονότι έχετε διαπράξει κάθε κακό εναντίον της πόλης, να διεκδικήσετε για τον εαυτό σας κάθε καλό. [34] Παρ᾽ όλα αυτά, δεν επιμένω στην άρνησή μου· δέχομαι, αν θέλεις, ότι πρόβαλες αντιρρήσεις. Απορώ, πάντως, τί αλήθεια θα έκανες, αν συμφωνούσες μαζί τους, αφού τώρα που έχεις αντιδράσει, όπως λες, οδήγησες τον Πολέμαρχο στο θάνατο.