Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Νικίας (6.1-6.7)


[6.1] Ὁρῶν δὲ τῶν ἐν λόγῳ δυνατῶν ἢ τῷ φρονεῖν διαφερόντων ἀποχρώμενον εἰς ἔνια ταῖς ἐμπειρίαις τὸν δῆμον, ὑφορώμενον δ᾽ ἀεὶ καὶ φυλαττόμενον τὴν δεινότητα καὶ κολούοντα τὸ φρόνημα καὶ τὴν δόξαν —ὡς δῆλον ἦν τῇ Περικλέους καταδίκῃ καὶ τῷ Δάμωνος ἐξοστρακισμῷ καὶ τῇ πρὸς Ἀντιφῶντα τὸν Ῥαμνούσιον ἀπιστίᾳ τῶν πολλῶν, καὶ μάλιστα δὴ τοῖς περὶ Πάχητα τὸν ἑλόντα Λέσβον, ὃς εὐθύνας διδοὺς τῆς στρατηγίας ἐν αὐτῷ τῷ δικαστηρίῳ σπασάμενος ξίφος ἀνεῖλεν ἑαυτόν—, [6.2] τὰς μὲν ἐργώδεις πάνυ καὶ μακρὰς ἐπειρᾶτο διακρούεσθαι στρατηγίας, ὅπου δ᾽ αὐτὸς στρατεύοιτο, τῆς ἀσφαλείας ἐχόμενος καὶ τὰ πλεῖστα κατορθῶν ὡς εἰκός, εἰς οὐδεμίαν αὑτοῦ σοφίαν ἢ δύναμιν ἢ ἀρετὴν ἀνέφερε τὰς πράξεις, ἀλλὰ παρεχώρει τῇ τύχῃ καὶ κατέφευγεν εἰς τὸ θεῖον, τῷ φθόνῳ τῆς δόξης ὑφιέμενος. [6.3] ἐπεμαρτύρει δὲ καὶ τὰ πράγματα· πολλῶν γὰρ τότε προσκρουσμάτων τῇ πόλει καὶ μεγάλων γενομένων οὐδενὸς ἁπλῶς ἐκεῖνος μετέσχεν, ἀλλὰ περὶ Θρᾴκην μὲν ἡττήθησαν ὑπὸ Χαλκιδέων Καλλιάδου τε καὶ Ξενοφῶντος στρατηγούντων, τὸ δ᾽ Αἰτωλικὸν πταῖσμα συνέβη Δημοσθένους ἄρχοντος, ἐν δὲ Δηλίῳ χιλίους αὑτῶν ἀπέβαλον Ἱπποκράτους ἡγουμένου, τοῦ δὲ λοιμοῦ τὴν πλείστην αἰτίαν ἔλαβε Περικλῆς, διὰ τὸν πόλεμον εἰς τὸ ἄστυ κατακλείσας τὸν ἀπὸ τῆς χώρας ὄχλον, ἐκ τῆς μεταβολῆς τῶν τόπων καὶ διαίτης ἀήθους γενομένου. [6.4] Νικίας δὲ τούτων ἁπάντων ἀναίτιος ἔμεινε, καὶ στρατηγῶν εἷλε μὲν Κύθηρα, νῆσον εὖ κατὰ τῆς Λακωνικῆς πεφυκυῖαν καὶ Λακεδαιμονίους ἔχουσαν οἰκήτορας, ἔλαβε δὲ καὶ πολλὰ τῶν ἐπὶ Θρᾴκης ἀφεστώτων καὶ προσηγάγετο, κατακλείσας δὲ Μεγαρεῖς εἰς τὴν πόλιν εὐθὺς μὲν ἔσχε Μίνῳαν τὴν νῆσον, ὀλίγῳ δ᾽ ὕστερον ἐκ ταύτης ὁρμώμενος Νισαίας ἐκράτησεν, εἰς δὲ τὴν Κορινθίαν ἀποβὰς ἐνίκησε μάχῃ καὶ διέφθειρε Κορινθίων πολλοὺς καὶ Λυκόφρονα τὸν στρατηγόν. [6.5] ἔνθα δ᾽ αὐτῷ συνέβη τῶν οἰκείων δύο νεκροὺς ἀπολιπεῖν, διαλαθόντας περὶ τὴν ἀναίρεσιν. ὡς οὖν τοῦτ᾽ ἔγνω τάχιστα, τὸν στόλον ἐπιστήσας ἔπεμψε κήρυκα πρὸς τοὺς πολεμίους περὶ ἀναιρέσεως. [6.6] καίτοι κατὰ νόμον τινὰ καὶ συνήθειαν ἐδόκουν οἱ νεκρῶν ὑποσπόνδων λαβόντες ἀναίρεσιν ἀπολέγεσθαι τὴν νίκην, καὶ τρόπαιον ἱστάναι τοὺς τούτου τυχόντας οὐκ ἔνθεσμον ἦν· νικᾶν γὰρ τοὺς κρατοῦντας, μὴ κρατεῖν δὲ τοὺς αἰτοῦντας ὡς λαβεῖν μὴ δυναμένους. [6.7] ἀλλ᾽ ὅμως ἐκεῖνος ὑπέμεινε μᾶλλον προέσθαι τὸ νίκημα καὶ τὴν δόξαν ἢ καταλιπεῖν ἀτάφους δύο τῶν πολιτῶν. πορθήσας δὲ τὴν παραλίαν τῆς Λακωνικῆς καὶ τοὺς ἀντιστάντας Λακεδαιμονίων τρεψάμενος, εἷλε Θυρέαν Αἰγινητῶν ἐχόντων, καὶ τοὺς αἱρεθέντας ἀπήγαγε ζῶντας εἰς Ἀθήνας.


[6.1] Έβλεπε όμως ότι ο λαός χρησιμοποιούσε σε ορισμένες περιπτώσεις την εμπειρία των ικανών στον λόγο ή αυτών που υπερείχαν στη φρόνηση, αλλά παράλληλα φυλαγόταν συνεχώς από αυτήν την ευγλωττία τους και προσπαθούσε να ταπεινώσει το φρόνημα και τη δόξα τους. —Αυτό έγινε φανερό με την καταδίκη του Περικλή, τον οστρακισμό του Δάμωνα και από την έλλειψη εμπιστοσύνης του λαού προς τον Αντιφώντα από τη Ραμνούντα, και κυρίως με τα γεγονότα γύρω από τον Πάχητα, που κυρίεψε τη Λέσβο, ο οποίος, την ώρα που έκανε απολογισμό των ευθυνών του ως στρατηγού, τράβηξε το σπαθί του και αυτοκτόνησε μέσα στο ίδιο το δικαστήριο—. [6.2] Γι᾽ αυτό ο Νικίας προσπαθούσε να αποφεύγει τις πολύ δύσκολες και πολύ μακρινές αποστολές· όπου όμως εξεστράτευε με δική του πρωτοβουλία, εξασφαλίζοντας τη σιγουριά της επιτυχίας, τις περισσότερες φορές, όπως ήταν φυσικό, έφερνε σε πέρας την αποστολή του. Σε καμιάν όμως δική του γνώση ή δύναμη ή αρετή δεν απέδιδε τις επιτυχίες του, αλλά έλεγε ότι τις χρωστάει στην εύνοια της τύχης και κατέφευγε στα θεία, αρνούμενος τη δόξα προκειμένου να αποφύγει τον φθόνο. [6.3] Αλλά και τα ίδια τα γεγονότα αποδείκνυαν αυτά. Ενώ δηλαδή είχαν συμβεί τότε πολλά και ιδιαίτερα δυσάρεστα πράγματα στην πόλη, εκείνος δεν ήταν υπεύθυνος για κανένα γενικά από αυτά. Συγκεκριμένα, στην περιοχή της Θράκης ηττήθηκαν οι Αθηναίοι από τους Χαλκιδικιώτες όταν στρατηγοί ήταν οι Καλλιάδης και Ξενοφών· η αποτυχία στην Αιτωλία συνέβη όταν στρατηγός ήταν ο Δημοσθένης· στο Δήλιο, εξάλλου, έχασαν οι Αθηναίοι χίλιους άνδρες, τους υπό την ηγεσία του Ιπποκράτη· όσο για τον λοιμό, τη μεγαλύτερη ευθύνη φορτώθηκε ο Περικλής, επειδή εξαιτίας του πολέμου έφερε τον όχλο από την ύπαιθρο και τον έκλεισε μέσα στο άστυ· έτσι, πίστευαν ότι αυτός είχε προκληθεί από την αλλαγή του τόπου και τον καινούργιο τρόπο ζωής. [6.4] Ο Νικίας όμως δεν έφερε καμιάν ευθύνη για όλα αυτά. Απεναντίας, ως στρατηγός κατέλαβε τα Κύθηρα, ένα νησί σε καλή φυσική θέση απέναντι από τη Λακωνική και με κατοίκους Λακεδαιμονίους· κατέλαβε πολλά μέρη στην περιοχή της Θράκης που είχαν αποστατήσει και τα επανέφερε στην Αθηναϊκή Ηγεμονία· έκλεισε τους Μεγαρίτες μέσα στην πόλη και κατέλαβε αμέσως τη νήσο Μινώνα και λίγο αργότερα με ορμητήριο αυτήν έγινε κύριος της Νίσαιας· τέλος, έκανε απόβαση στην Κορινθία, νίκησε σε μάχη και εξόντωσε πολλούς Κορινθίους και τον στρατηγό τους Λυκόφρονα. [6.5] Εκεί συνέβη να εγκαταλείψει δυο δικούς του νεκρούς στρατιώτες, που του ξέφυγαν κατά την περισυλλογή. Αμέσως λοιπόν μόλις το διαπίστωσε, έδωσε διαταγή στον στόλο να σταματήσει και έστειλε κήρυκα στους εχθρούς για να τους σηκώσει, [6.6] αν και, σύμφωνα με κάποιο νόμο του πολέμου και συνήθεια, όσοι έπαιρναν άδεια περισυλλογής των νεκρών με συμφωνία θεωρούνταν ότι δεν είχαν αξιώσεις για τη νίκη· και όσοι έπαιρναν τέτοιαν άδεια δεν είχαν το δικαίωμα να στήνουν τρόπαιο νίκης· γιατί νικητές ήταν όποιοι υπερίσχυαν, ενώ ηττημένοι όσοι ζητούσαν άδεια να πάρουν πίσω τους νεκρούς, αφού δεν μπορούσαν να τους πάρουν μόνοι τους. [6.7] Εκείνος, ωστόσο, είχε το σθένος να παραιτηθεί από τη νίκη και να χάσει τη δόξα παρά να εγκαταλείψει άταφους δυο συμπολίτες του. Στη συνέχεια λεηλάτησε τα παράλια της Λακωνικής και, αφού έτρεψε σε φυγή όσους από τους Λακεδαιμονίους πρόβαλαν αντίσταση, κατέλαβε τη Θυρέα, που την κατείχαν οι Αιγινήτες, και όσους συνέλαβε τους έφερε ζωντανούς στην Αθήνα.