[2.46.1] Όσο για τους Αιγυπτίους για τους οποίους είπα προηγουμένως ότι δεν θυσίαζαν γίδες και τράγους, ο λόγος είναι ο εξής: οι Μενδήσιοι θεωρούν ότι ο Παν είναι ένας από τους οκτώ θεούς, και υποστηρίζουν ότι οι οκτώ θεοί δημιουργήθηκαν πριν από τους δώδεκα. [2.46.2] Και το ομοίωμα του Πάνα ζωγράφοι και αγαλματοποιοί το κατασκευάζουν όπως ακριβώς και οι Έλληνες, δηλαδή με πρόσωπο γίδας και πόδια τράγου, και όχι βέβαια επειδή θαρρούν ότι έτσι είναι: το ξέρουν ότι είναι ίδιος με τους άλλους θεούς. Για ποιό λόγο όμως τον παριστάνουν έτσι, θα προτιμούσα να μην το πω. [2.46.3] Σέβονται πάντως οι Μενδήσιοι και τις γίδες και τους τράγους, και περισσότερο τους τράγους, και ανάμεσά τους οι γιδοβοσκοί κατέχουν τιμητική θέση· από τους τράγους μάλιστα τιμούν ιδιαίτερα έναν, που όταν πεθάνει, μεγάλο πένθος κηρύσσεται σε όλον τον Μενδήσιο νομό. [2.46.4] Στα αιγυπτιακά μάλιστα τόσο ο τράγος όσο και ο Παν λέγονται Μένδης. Επί των ημερών μου πάντως έγινε κάτι τερατώδες: τράγος έσμιξε με γυναίκα, και μάλιστα μπροστά στα μάτια του κόσμου.
[2.47.1] Για τον χοίρο οι Αιγύπτιοι πιστεύουν ότι είναι ακάθαρτο ζώο· λόγου χάρη, ο Αιγύπτιος που θα τύχει στο πέρασμά του ν᾽ αγγίξει χοίρο, πηγαίνει αμέσως και βουτάει στο ποτάμι, όπως είναι, με τα ρούχα· έπειτα, οι χοιροβοσκοί, ακόμη και όταν είναι ιθαγενείς Αιγύπτιοι, είναι οι μόνοι άνθρωποι στην Αίγυπτο που δεν μπορούν να μπουν σε κανέναν ναό, και οι άλλοι δεν δέχονται να τους δώσουν τις θυγατέρες τους για συζύγους ούτε παίρνουν οι ίδιοι θυγατέρες χοιροβοσκών· έτσι, οι χοιροβοσκοί παίρνουν και δίνουν τις θυγατέρες τους για συζύγους μεταξύ τους. [2.47.2] Στους Αιγυπτίους δεν επιτρέπεται να θυσιάσουν χοίρους σε άλλους θεούς παρεκτός στη Σελήνη και στον Διόνυσο, πράγμα που γίνεται την ίδια εποχή, κατά την ίδια πανσέληνο, οπότε οι Αιγύπτιοι τρώνε το κρέας των χοίρων που θυσιάζουν. Για το γεγονός ότι στις άλλες εορτές αποστρέφονται τους χοίρους ενώ σε αυτήν τους θυσιάζουν, υπάρχει σχετική εξήγηση που την αναφέρουν οι Αιγύπτιοι και που εγώ τη γνωρίζω, αλλά δεν θα ήταν ευπρεπές από μέρους μου να την παραθέσω. [2.47.3] Πάντως, η θυσία των χοίρων στη Σελήνη γίνεται ως εξής: αφού θυσιάσουν το ζώο, σκεπάζουν την άκρη της ουράς, τη σπλήνα και τη μπόλια, όλα μαζί, με το λίπος που υπάρχει γύρω στην κοιλιά του, και ύστερα τα καίνε στη φωτιά· το υπόλοιπο κρέας το τρώνε κατά την πανσέληνο όπου γίνεται η θυσία, αλλά τις άλλες ημέρες δεν το βάζουν στο στόμα τους. Όσο για τους φτωχούς, που δεν έχουν τα μέσα, πλάθουν χοίρους από ζυμάρι, τους ψήνουν και τους θυσιάζουν.
[2.48.1] Στην εορτή του Διόνυσου τώρα, την παραμονή, ο καθένας σφάζει μπροστά στην πόρτα του έναν χοίρο και ύστερα τον δίνει πίσω στον χοιροβοσκό που του τον πούλησε να τον πάρει μακριά. [2.48.2] Όσο για την υπόλοιπη εορτή του Διόνυσου, σε όλα σχεδόν, παρεκτός στους χορούς, οι Αιγύπτιοι την τελούν όπως και οι Έλληνες· ωστόσο, αντί για τους φαλλούς, αυτοί έχουν βρει και κάνουν άλλα πράγματα, όπως οι μαριονέτες, έναν πήχη ψηλές, που τις περιφέρουν στα χωριά οι γυναίκες και που το γεννητικό τους όργανο κουνιέται και δεν είναι πολύ μικρότερο από το υπόλοιπο σώμα· μπροστά πηγαίνει το σουραύλι και ακολουθούν οι γυναίκες τραγουδώντας τον Διόνυσο. [2.48.3] Για το γεγονός ότι το γεννητικό όργανο είναι τόσο μεγάλο και ότι μόνο αυτό κουνιέται από όλο το σώμα, υπάρχει κάποια ιερή εξήγηση που αναφέρεται σχετικά.
[2.49.1] Έτσι, μου φαίνεται ότι ο Μελάμπους του Αμυθάωνα δεν είχε άγνοια γι᾽ αυτή τη θυσία αλλά τη γνώριζε καλά. Γιατί ο Μελάμπους ήταν εκείνος που έμαθε στους Έλληνες το όνομα του Διόνυσου, τη θυσία και την πομπή του φαλλού· για την ακρίβεια, δεν εξέθεσε αυτός την υπόθεση στο σύνολό της, αλλά οι κατοπινότεροι διδάσκαλοι, που πρόσθεσαν περισσότερα· πάντως όμως, ο Μελάμπους ήταν εκείνος που δίδαξε την περιφορά του φαλλού προς τιμήν του Διόνυσου, και απ᾽ αυτόν έμαθαν οι Έλληνες να κάνουν τα όσα κάνουν. [2.49.2] Σοφός άνθρωπος, καθώς υποστηρίζω ότι ήταν, ο Μελάμπους έγινε κύριος της μαντικής τέχνης, και από την Αίγυπτο έμαθε πολλά και διάφορα, μεταξύ τους και τα σχετικά με τον Διόνυσο και τα μετέδωσε στους Έλληνες με μικρές παραλλαγές· γιατί δεν παραδέχομαι ότι από απλή σύμπτωση μοιάζουν τα όσα γίνονται στην Αίγυπτο προς τιμήν του θεού με τα όσα κάνουν οι Έλληνες, αφού, αν ήταν έτσι, τα τελευταία αυτά θα έμοιαζαν με τις άλλες συνήθειες των Ελλήνων και δεν θα είχαν παρουσιαστεί τόσο πρόσφατα. [2.49.3] Ούτε παραδέχομαι ότι οι Αιγύπτιοι πήραν από τους Έλληνες αυτό το έθιμο ή οποιοδήποτε άλλο. Αλλά έχω τη γνώμη ότι τα σχετικά με τον Διόνυσο ο Μελάμπους τα έμαθε κυρίως από τον Κάδμο τον Τύριο και από τους συντρόφους του που ήρθαν από τη Φοινίκη στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Βοιωτία.
[2.50.1] Άλλωστε, όλων σχεδόν των θεών τα ονόματα έχουν έρθει στην Ελλάδα από την Αίγυπτο. Το γεγονός ότι έγινε έτσι, ότι δηλαδή ήρθαν από τους βαρβάρους, το εξακρίβωσα χάρη στις έρευνές μου· και έχω τη γνώμη ότι ήρθαν κυρίως από την Αίγυπτο. [2.50.2] Γιατί εκτός από του Ποσειδώνα και των Διοσκούρων, πράγμα που το ανέφερα και προηγουμένως, καθώς επίσης της Ήρας, της Εστίας, της Θέμιδας, των Χαρίτων και των Νηρηίδων, τα ονόματα των άλλων θεών των Αιγυπτίων υπάρχουν από πάντα στην Αίγυπτο. Λέω πάντως ό,τι λένε οι ίδιοι οι Αιγύπτιοι. Όσο για τα ονόματα των θεών που οι Αιγύπτιοι λένε ότι δεν τα γνωρίζουν, τα έβγαλαν, έχω τη γνώμη, οι Πελασγοί, με εξαίρεση τον Ποσειδώνα: αυτόν τον θεό οι Αιγύπτιοι τον έμαθαν από τους Λίβυους. [2.50.3] Γιατί μόνο οι Λίβυοι, και κανένας άλλος, κατείχαν εξαρχής το όνομα του Ποσειδώνα και τιμούν ανέκαθεν αυτόν τον θεό. Λατρευτικά έθιμα για τους ήρωες οι Αιγύπτιοι δεν έχουν καθόλου.