[1.140.1] «Εξακολουθώ, Αθηναίοι, να έχω πάντα την ίδια γνώμη, ότι δεν πρέπει να υποχωρήσομε στις απαιτήσεις των Λακεδαιμονίων, και τούτο αν και ξέρω ότι οι άνθρωποι μ᾽ άλλον ενθουσιασμό αποφασίζουν να πολεμήσουν και μ᾽ άλλα αισθήματα αντικρίζουν τον πόλεμο όταν έρθει, γιατί τα αισθήματά τους επηρεάζονται απ᾽ την τροπή των γεγονότων. Βλέπω ότι και σήμερα πρέπει να σας δώσω τις ίδιες συμβουλές και να σας πω ανάλογα πράγματα κι έχω την δίκαιη αξίωση, όσοι από σας πεισθούν στα λόγια μου, να υποστηρίξουν τις αποφάσεις που θα πάρομε, έστω κι αν έχομε μερικές αποτυχίες, αλλά και να μην υπερηφανευθούν, στην αντίθετη περίπτωση, για την προβλεπτικότητά τους. Γιατί είναι ενδεχόμενο τα γεγονότα να πάρουν μια τροπή εξίσου απρόβλεπτη, όσο είναι και η διάθεση των ανθρώπων. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος για τον οποίο, όταν μας συμβεί κάτι το απρόβλεπτο, συνηθίζομε να κατηγορούμε την τύχη. [1.140.2] Οι εχθρικές διαθέσεις των Λακεδαιμονίων απέναντί μας ήσαν και άλλοτε φανερές, αλλά τώρα έγιναν φανερότερες παρά ποτέ. Ενώ στις συνθήκες ορίζεται ότι οι διαφορές μας πρέπει να υποβάλλονται σε διαιτησία και ότι ο καθένας από τους δύο θα κρατεί τα όσα έχει, ούτε ζήτησαν ποτέ διαιτησία ούτε την δέχτηκαν όταν τους την προσφέραμε. Για να λύσουν τις διαφορές μας, προτιμούν τον πόλεμο από τις διαπραγματεύσεις κι έρχονται τώρα, εδώ, να μας διατάξουν και όχι να παραπονεθούν. [1.140.3] Μας ζητούν να λύσομε την πολιορκία της Ποτίδαιας, ν᾽ αποδώσομε στην Αίγινα την ανεξαρτησία της και να καταργήσομε το Μεγαρικό ψήφισμα. Και οι τελευταίοι ήρθαν να μας ζητήσουν ν᾽ αποδώσομε την ανεξαρτησία τους στους Έλληνες. [1.140.4] Κανείς από σας μην νομίσει ότι θα πολεμήσομε για ασήμαντη αφορμή αν δεν ανακαλέσομε το Μεγαρικό ψήφισμα για το οποίο οι Λακεδαιμόνιοι λένε, τάχα, ότι αν καταργηθεί, δεν θα γίνει πόλεμος. Ούτε πρέπει να έχετε την ενδόμυχη σκέψη ότι αρχίζετε τον πόλεμο για ασήμαντη αιτία. [1.140.5] Το ασήμαντο αυτό είναι δοκιμασία του φρονήματός σας και της αποφασιστικότητάς σας γενικά. Αν υποχωρήσετε θα προβάλουν, αμέσως, άλλη μεγαλύτερη απαίτηση, γιατί θα νομίζουν ότι και τώρα ενδώσατε από φόβο. Αλλ᾽ αν δείξετε σταθερότητα, θα τους δώσετε να καταλάβουν ότι πρέπει να μας φέρονται σαν ίσοι προς ίσους.
[1.141.1] »Αυτή είναι η σκέψη που πρέπει να σας οδηγήσει στο ν᾽ αποφασίσετε ή να υποχωρήσετε προτού πάθετε καμιά ζημιά ή (και τούτο πιστεύω ότι είναι το ορθότερο) ν᾽ αντισταθείτε σε ασήμαντες ή σοβαρές διεκδικήσεις και να μην ζείτε με φόβο μήπως χάσομε τα όσα έχομε. Όταν άνθρωποι προς τους οποίους είμαστε ίσοι, έρχονται χωρίς καμιά διαιτησία και προβάλλουν απαιτήσεις, είτε αυτές είναι μικρές είτε είναι μεγάλες, τούτο σημαίνει ότι μας ζητούν υποταγή. [1.141.2] Ακούστε τώρα τα του πολέμου και τις δυνάμεις που διαθέτει ο καθένας μας, για να πεισθείτε ότι δεν θα είμαστε οι πιο αδύνατοι. [1.141.3] Οι Πελοποννήσιοι καλλιεργούν οι ίδιοι τη γη τους και δεν έχουν ούτε ιδιωτικές ούτε δημόσιες περιουσίες. [1.141.4] Έπειτα, δεν έχουν καμιά πείρα για μακρούς πολέμους και υπερπόντιες εκστρατείες, και τούτο επειδή η φτώχεια τούς αναγκάζει να περιορίζονται σε σύντομους πολέμους ο ένας εναντίον του άλλου. Τέτοιοι άνθρωποι ούτε στόλο μπορούν να επανδρώσουν ούτε στρατό να στέλνουν συχνά σε εκστρατείες, αφού πρέπει να εγκαταλείπουν τα κτήματά τους και να ξοδεύουν ο καθένας από τα εισοδήματά του, ενώ ταυτόχρονα τους εμποδίζομε κάθε κίνηση στη θάλασσα. [1.141.5] Αλλά τον πόλεμο τον συντηρούν τα μεγάλα αποθέματα και όχι οι αναγκαστικές εισφορές. Και οι άνθρωποι που δουλεύουν οι ίδιοι τη γη τους προτιμούν, στον πόλεμο, να εκθέτουν τη ζωή τους παρά να δίνουν χρήματα, γιατί ελπίζουν ότι την ζωή τους ίσως και να την σώσουν, ενώ φοβούνται ότι το χρηματικό τους απόθεμα θα εξατμισθεί προτού ο πόλεμος τελειώσει, ιδίως αν, όπως είναι πιθανό, ο πόλεμος παραταθεί πέρα από όσο υπολογίζουν. [1.141.6] Είναι αλήθεια ότι σε μια μόνη μάχη, οι Πελοποννήσιοι και οι σύμμαχοί τους μπορούν να αντισταθούν σ᾽ όλους τους άλλους Έλληνες μαζί, αλλά είναι ανίκανοι να διεξάγουν πόλεμο εναντίον εχθρού που έχει διαφορετικά οργανωμένη την στρατιωτική του δύναμη, και τούτο επειδή δεν έχουν ένα μοναδικό στρατηγείο που ν᾽ αποφασίζει άμεση και έντονη δράση, αλλά έχουν όλοι ίση ψήφο και δεν ανήκουν καν στην ίδια φυλή, πράγμα που σημαίνει ότι ο καθένας τους θα επιδιώκει να ικανοποιήσει το δικό του συμφέρον. Και όλα αυτά σημαίνουν ότι δεν θα μπορούν να επιτυχαίνουν τίποτε το αποτελεσματικό. [1.141.7] Άλλοι απ᾽ αυτούς ενδιαφέρονται να βλάψουν όσο μπορούν περισσότερο έναν εχθρό τους, ενώ άλλοι προσπαθούν να αποφύγουν όσο μπορούν τις ζημίες. Συνέρχονται σε πολύ αραιά διαστήματα και διαθέτουν λίγο χρόνο για να εξετάσουν τα κοινά τους συμφέροντα. Τον περισσότερο καιρό φροντίζουν ο καθένας τα δικά του συμφέροντα. Κανείς τους δεν σκέπτεται ότι η δική του αμέλεια μπορεί να βλάψει το κοινό συμφέρον και ο καθένας τους ελπίζει ότι κάποιος άλλος σύμμαχος θα ενεργήσει στη θέση του. Έτσι, η σκέψη αυτή, την οποία κάνει ο καθένας χωριστά, γίνεται αιτία της φθοράς όλων, χωρίς να το καταλάβουν.