[2.28.1] Αυτά λοιπόν ας είναι όπως είναι και όπως έγιναν από την αρχή. Αλλά για τις πηγές του Νείλου κανένας, ούτε από τους Αιγυπτίους ούτε από τους Λιβύους ούτε από τους Έλληνες με τους οποίους συζήτησα, δεν μου δήλωσε ότι τις γνωρίζει, παρεκτός ο γραμματικός του ιερού θησαυρού της Αθηνάς στην πόλη Σάιδα της Αιγύπτου. [2.28.2] Αυτός όμως μου φάνηκε ότι μάλλον αστειευόταν όταν μου έλεγε ότι έχει ακριβή γνώση· μου είπε πάντως τα εξής: ότι είναι δυο βουνά που καταλήγουν σε μυτερές κορυφές και που βρίσκονται ανάμεσα στην πόλη Συήνη της Θηβαΐδας και στην Ελεφαντίνη, και τα ονόματά τους είναι του ενός Κρώφι και του άλλου Μώφι· [2.28.3] ανάμεσα λοιπόν απ᾽ αυτά τα βουνά τρέχουν οι πηγές του Νείλου, που είναι απύθμενες, και το μισό νερό κυλάει στην Αίγυπτο, κατά τον βορινό άνεμο, και το άλλο μισό στην Αιθιοπία, κατά τον νότο. [2.28.4] Ότι οι πηγές είναι απύθμενες, είπε ο γραμματικός, το έβαλε σε δοκιμή ο βασιλιάς της Αιγύπτου Ψαμμήτιχος: έριξε μέσα εκεί ένα πλεκτό σχοινί πολλές χιλιάδες οργιές μακρύ, και το σχοινί δεν έφτασε στον πάτο. [2.28.5] Με τα λεγόμενά του ωστόσο ο γραμματικός, αν βέβαια έλεγε αλήθεια ότι έγιναν αυτά τα πράγματα, φανέρωνε ότι εκεί πέρα υπάρχουν δίνες ισχυρές και παλίρροιες, καθώς το νερό αντιχτυπάει πάνω στα βουνά, και η βολίδα που ρίχνεται δεν μπορεί να φτάσει στον πάτο.
[2.29.1] Από άλλον κανέναν δεν μπόρεσα να μάθω τίποτε. Τα άλλα όμως όσα πληροφορήθηκα ερευνώντας όσο μπορούσα πιο μακριά και ώς την πόλη Ελεφαντίνη τα είδα με τα μάτια μου, ενώ από εκεί και πέρα τα αφηγούμαι εξ ακοής: είναι τα ακόλουθα. [2.29.2] Καθώς πηγαίνουμε από την πόλη Ελεφαντίνη και επάνω, το έδαφος είναι ανηφορικό· εκεί λοιπόν, για να προχωρήσει το πλοίο, πρέπει να το δέσουμε κι από τις δυο μεριές, σαν το βόδι· και αν σπάσει το σκοινί, το ρεύμα με τη δύναμή του παίρνει το πλοίο μακριά. [2.29.3] Η περιοχή αυτή είναι τεσσάρων ημερών ταξίδι, και εκεί ο Νείλος είναι ελικοειδής σαν τον Μαίανδρο· δώδεκα σχοίνους πρέπει να διαπλεύσει κανείς μ᾽ αυτόν τον τρόπο. Ύστερα φτάνουμε σε τόπο ομαλό όπου ο Νείλος κυλάει γύρω από ένα νησί, Ταχομψώ τ᾽ όνομά του. [2.29.4] Από την Ελεφαντίνη και πάνω κατοικούν Αιθίοπες, καθώς και στο μισό νησί, και στο άλλο μισό Αιγύπτιοι. Ενωμένη με το νησί είναι μεγάλη λίμνη, και τα γύρω της τα κατέχουν Αιθίοπες νομάδες· άμα τη διασχίσει κανείς, φτάνει στο ρεύμα του Νείλου που βγαίνει στη λίμνη. [2.29.5] Εκεί αποβιβάζεται και πορεύεται πεζός δίπλα στον ποταμό σαράντα ημέρες: γιατί στον Νείλο υπάρχουν σκόπελοι μυτεροί και πολλοί ύφαλοι, και εξαιτίας τους ταξίδι με πλοίο είναι αδύνατο να γίνει. [2.29.6] Άμα περάσουν αυτές οι σαράντα ημέρες και διασχίσει κανείς αυτή την περιοχή, μπαίνει σε άλλο πλοίο, ταξιδεύει δώδεκα ημέρες, και τότε φτάνει σε μεγάλη πόλη που το όνομά της είναι Μερόη· λέγεται ότι η πόλη αυτή είναι η μητρόπολη των άλλων Αιθιόπων. [2.29.7] Από τους Θεούς οι κάτοικοί της λατρεύουν μόνο τον Δία και τον Διόνυσο, τους τιμούν εξαιρετικά και διαθέτουν και μαντείο του Διός· κάνουν εκστρατείες όταν τους προστάζει ο θεός αυτός με τους χρησμούς του, και πηγαίνουν όπου τους προστάζει.
[2.30.1] Ξεκινώντας απ᾽ αυτή την πόλη στον ποταμό, θέλει κανείς άλλο τόσο διάστημα όσο έκανε για να έρθει από την Ελεφαντίνη στη μητρόπολη των Αιθιόπων, και τότε φθάνει στους αυτομόλους. Το όνομα τούτων των αυτομόλων είναι Ασμάχ, και στα ελληνικά η λέξη τούτη σημαίνει αυτούς που στέκουν στο αριστερό χέρι του βασιλιά. [2.30.2] Οι Αιγύπτιοι αυτοί πολεμιστές, διακόσιες σαράντα χιλιάδες νοματαίοι, αυτομόλησαν κάποτε στους Αιθίοπες για την εξής αιτία. Όταν βασιλιάς ήταν ο Ψαμμήτιχος, ιδρύθηκαν φρουρές: στην πόλη Ελεφαντίνη προς τη μεριά της Αιθιοπίας, στις Πηλούσιες Δάφνες προς τη μεριά της Αραβίας και της Συρίας, και στη Μαρέα προς τη μεριά της Λιβύης. [2.30.3] Ακόμη μάλιστα και επί των ημερών μου οι Πέρσες έχουν τις φρουρές τους εκεί όπου βρίσκονταν και την εποχή του Ψαμμήτιχου· γιατί οι Πέρσες έχουν φρουρές και στην Ελεφαντίνη και στις Δάφνες. Αυτοί λοιπόν οι Αιγύπτιοι έμειναν τρία χρόνια στη φρουρά, και κανένας δεν πήγε να τους αντικαταστήσει· τότε κι αυτοί, αφού έκαναν συμβούλιο και το συμφώνησαν το πράγμα, λιποτάκτησαν από τον Ψαμμήτιχο και ξεκίνησαν για την Αιθιοπία. [2.30.4] Το έμαθε ο Ψαμμήτιχος και τους πήρε το κατόπι· και όταν τους έφτασε, τους παρακαλούσε και τους έλεγε ένα σωρό και δεν τους άφηνε να παρατήσουν τους πατρώους Θεούς, τα παιδιά και τις γυναίκες τους· λένε ωστόσο ότι κάποιος από αυτούς έδειξε το πράμα του και είπε ότι όπου βρίσκεται αυτό, θα υπάρχουν για λόγου τους παιδιά και γυναίκες. [2.30.5] Μόλις λοιπόν οι Αιγύπτιοι έφτασαν στην Αιθιοπία, παραδόθηκαν στον βασιλιά της κι αυτός τους αντάμειψε με τον εξής τρόπο: υπήρχαν μερικοί Αιθίοπες που είχαν έρθει σε σύγκρουση μαζί του, κι αυτός διέταξε τους Αιγυπτίους να τους διώξουν από τη γη τους και να εγκατασταθούν αυτοί εκεί. Αφότου οι Αιγύπτιοι ανακατεύτηκαν με τους Αιθίοπες, τούτοι έμαθαν τα ήθη τους και έγιναν πιο ήρεμοι.