[2.15.1] Αν τώρα θέλουμε, μπορούμε να συμφωνήσουμε με τη γνώμη που έχουν για την Αίγυπτο οι Ίωνες, οι οποίοι διατείνονται ότι Αίγυπτος είναι μόνο το Δέλτα, και το παραθαλάσσιο μέρος της, λένε, εκτείνεται από τη λεγόμενη σκοπιά του Περσέα ώς τα παστωτήρια του Πηλουσίου, σαράντα σχοίνοι απόσταση δηλαδή, ενώ στα μεσόγεια, λένε, η Αίγυπτος φτάνει από τη θάλασσα ώς την πόλη Κερκάσωρο, όπου χωρίζεται ο Νείλος και κυλάει προς το Πηλούσιο και προς την Κάνωβο· όσο για τα υπόλοιπα μέρη της Αιγύπτου, λένε, είναι άλλα της Λιβύης και άλλα της Αραβίας. Αν ακολουθήσουμε αυτόν τον υπολογισμό, θα αποδείξουμε ότι στο παρελθόν οι Αιγύπτιοι δεν είχαν τόπο. [2.15.2] Γιατί πραγματικά το Δέλτα τους, όπως λένε και οι ίδιοι οι Αιγύπτιοι και όπως μου φαίνεται κι εμένα, είναι προσχωσιγενές, και σαν να λέμε, δεν έχει πολύ καιρό όπου εμφανίστηκε. Αν λοιπόν οι Αιγύπτιοι δεν είχαν τόπο κανέναν, τότε γιατί να χάνουν τον κόπο τους με τη σκέψη ότι ήταν οι πρώτοι άνθρωποι που δημιουργήθηκαν; Και δεν είχαν καμιά ανάγκη να κάνουν το πείραμα με τα παιδιά για να δουν ποιά γλώσσα θα μιλήσουν πρώτη. [2.15.3] Δεν πιστεύω ωστόσο ότι οι Αιγύπτιοι δημιουργήθηκαν μαζί με το Δέλτα, όπως το λένε οι Ίωνες, αλλά ότι υπήρχαν ανέκαθεν αφότου δημιουργήθηκε το ανθρώπινο είδος, και καθώς μεγάλωνε η χώρα τους, πολλοί απ᾽ αυτούς έμεναν πίσω, αλλά και πολλοί άλλοι κατέβαιναν προς τα κάτω. Παλιότερα άλλωστε Αίγυπτο ονόμαζαν τη Θήβα, που έχει περίμετρο έξι χιλιάδες εκατόν είκοσι σταδίους.
[2.16.1] Αν λοιπόν είναι σωστά τα όσα εμείς γνωρίζουμε γι᾽ αυτά τα πράγματα, τότε οι Ίωνες δεν σκέπτονται λογικά όσον αφορά την Αίγυπτο· αν όμως είναι ορθή η γνώμη των Ιώνων, τότε θα αποδείξω ότι οι Έλληνες και ειδικότερα οι Ίωνες δεν ξέρουν να μετράνε, αφού υποστηρίζουν ότι η γη ολόκληρη είναι χωρισμένη σε τρία μέρη, την Ευρώπη, την Ασία και τη Λιβύη. [2.16.2] Γιατί θα πρέπει να προσθέσουν και ένα τέταρτο μέρος, το Δέλτα της Αιγύπτου, αν αυτό δεν είναι ούτε στην Ασία ούτε στη Λιβύη· γιατί σύμφωνα με αυτόν τον υπολογισμό, δεν είναι βέβαια ο Νείλος σύνορο Ασίας και Λιβύης, αλλά χωρίζεται στην απάνω γωνία αυτού του Δέλτα, και άρα το μέρος αυτό πέφτει ανάμεσα στην Ασία και στη Λιβύη.
[2.17.1] Ας αφήσουμε λοιπόν κατά μέρος τη γνώμη των Ιώνων· όσο για μας, έχουμε να πούμε τα ακόλουθα για όλα αυτά: Αίγυπτος είναι όλη η περιοχή που κατοικείται από τους Αιγυπτίους, όπως η Κιλικία από τους Κίλικες και η Ασσυρία από τους Ασσυρίους, και καθαυτού σύνορο Ασίας και Λιβύης δεν γνωρίζουμε κανένα παρεκτός τα όρια των Αιγυπτίων. [2.17.2] Αν όμως ακολουθήσουμε τα όσα πιστεύουν οι Έλληνες, θα θεωρήσουμε ότι ολόκληρη η Αίγυπτος, όπως αρχίζει από τους Καταρράκτες και από την πόλη Ελεφαντίνη, χωρίζεται στα δύο και έχει και των δύο τα ονόματα, αφού το ένα μέρος της βρίσκεται στη Λιβύη και το άλλο στην Ασία. [2.17.3] Γιατί ο Νείλος, ξεκινώντας από τους Καταρράκτες, καθώς κυλάει προς τη θάλασσα, κόβει την Αίγυπτο στη μέση. Και ώς την πόλη Κερκάσωρο ο Νείλος κυλάει μονοκόμματος, αλλά από την πόλη αυτή και κάτω χωρίζεται σε τρία κανάλια. [2.17.4] Το ένα κανάλι, αυτό που λέγεται Πηλούσιο στόμιο, πηγαίνει ανατολικά, το άλλο πηγαίνει δυτικά, και είναι αυτό που λέγεται Κανωβικό στόμιο. Όσο για το κανάλι του Νείλου που πηγαίνει ίσα, είναι ως εξής: καθώς έρχεται από πάνω και φτάνει στην κορυφή του Δέλτα, ο Νείλος σχίζει το Δέλτα μες στη μέση και βγαίνει στη θάλασσα, και η ποσότητα του νερού που προσφέρει, δεν είναι ούτε η μικρότερη ούτε η λιγότερο ονομαστή· το στόμιο αυτό λέγεται Σεβεννυτικό. [2.17.5] Υπάρχουν και άλλα διχαλωτά στόμια που ξεκόβουν από το Σεβεννυτικό και οδηγούν στη θάλασσα· τα ονόματα αυτών των στομίων είναι τούτα: το ένα από αυτά είναι το Σαϊτικό και το άλλο είναι το Μενδήσιο. [2.17.6] Όσο για τα στόμια Βολβίτινο και Βουκολικό, δεν είναι φυσικά στόμια αλλά τεχνητά.
[2.18.1] Τη γνώμη μου ότι η Αίγυπτος είναι τόση όση την παρουσίασα με τα γραφόμενά μου, την επιβεβαιώνει και ο χρησμός που έδωσε ο Άμμων· τον χρησμό αυτόν εγώ τον πληροφορήθηκα αφού είχα σχηματίσει τη γνώμη μου για την Αίγυπτο. [2.18.2] Οι κάτοικοι λοιπόν των περιοχών της Αιγύπτου των παραμεθορίων προς τη Λιβύη, από τις πόλεις Μαρέα και Άπη, πιστεύοντας ότι είναι Λίβυοι και όχι Αιγύπτιοι και βρίσκοντας ότι τους πέφτουν βαριές οι θρησκευτικές συνήθειες, επειδή ήθελαν να μην εμποδίζονται να τρώνε αγελάδες, έστειλαν και είπαν στον Άμμωνα ότι ανάμεσα σε αυτούς και στους Αιγυπτίους δεν υπάρχει τίποτε κοινό: κατοικούν έξω από το Δέλτα, με τους Αιγύπτιους σε τίποτε δεν μονιάζουν, και θέλουν να τους επιτρέπεται να τρώνε απ᾽ όλα. [2.18.3] Ο Θεός όμως δεν τους άφησε να κάνουν τέτοια πράγματα, μόνο τους είπε ότι Αίγυπτος είναι ο τόπος που τον πλημμυρίζει και τον αρδεύει ο Νείλος και Αιγύπτιοι είναι όσοι κατοικούν από την πόλη Ελεφαντίνη και κάτω και πίνουν νερό απ᾽ αυτόν τον ποταμό. Τέτοιας λογής ήταν ο χρησμός που τους δόθηκε.
[2.19.1] Όταν λοιπόν φουσκώσει ο Νείλος, πλημμυρίζει όχι μόνο το Δέλτα αλλά και διάφορα σημεία της περιοχής που λέγεται ότι είναι λιβυκή, καθώς και της αραβικής, σε απόσταση δύο ημερών πάνω–κάτω από τη μια κι από την άλλη μεριά. Αλλά για τη φύση του ποταμού δεν κατόρθωσα να μάθω τίποτε, ούτε από τους ιερείς ούτε από κανέναν άλλο. [2.19.2] Κι όμως εγώ πολύ το ήθελα να πάρω απ᾽ αυτούς πληροφορίες για τούτα τα πράγματα, γιατί δηλαδή ο Νείλος κατεβαίνει φουσκωμένος επί εκατό ημέρες, αρχίζοντας από το θερινό ηλιοστάσιο και όταν πλησιάζει αυτόν τον αριθμό των ημερών, υποχωρεί, η στάθμη του κατεβαίνει, και μένει χαμηλός όλον τον χειμώνα, ώς το θερινό ηλιοστάσιο και πάλι. [2.19.3] Για όλα αυτά από κανέναν Αιγύπτιο δεν κατόρθωσα να πάρω πληροφορίες όταν τους ρωτούσα ποιά δύναμη έχει ο Νείλος και είναι καμωμένος αντίθετα από τους άλλους ποταμούς· τα παραπάνω λοιπόν ήθελα να μάθω και ρωτούσα, καθώς και γιατί ο Νείλος είναι ο μόνος απ᾽ όλους τους ποταμούς που από τη μεριά του δεν φυσούν άνεμοι.