Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ

Ἐπιστολὴ πρὸς Φίλιππον (2.14-2.21)


[2.14] Οὐ μὴν ἀλλὰ καίπερ τούτων οὕτως ἐχόντων οὐ παραλειπτέον ἐστὶν τὰ περὶ τῆς πόλεως, ἀλλὰ πειρατέον παρακαλέσαι σε πρὸς τὴν οἰκειότητα καὶ τὴν χρῆσιν αὐτῆς. Οἶμαι γὰρ πολλοὺς εἶναι τοὺς ἀπαγγέλλοντας καὶ λέγοντας οὐ μόνον τὰ δυσχερέστατα τῶν περὶ σοῦ παρ᾽ ἡμῖν εἰρημένων, ἀλλὰ καὶ παρ᾽ αὐτῶν προστιθέντας· οἷς οὐκ εἰκὸς προσέχειν τὸν νοῦν. [2.15] Καὶ γὰρ ἂν ἄτοπον ποιοίης, εἰ τὸν μὲν δῆμον τὸν ἡμέτερον ψέγοις ὅτι ῥᾳδίως πείθεται τοῖς διαβάλλουσιν, αὐτὸς δὲ φαίνοιο πιστεύων τοῖς τὴν τέχνην ταύτην ἔχουσιν, καὶ μὴ γιγνώσκοις ὡς ὅσῳπερ ἂν τὴν πόλιν εὐαγωγοτέραν ὑπὸ τῶν τυχόντων οὖσαν ἀποφαίνωσιν, τοσούτῳ μᾶλλον σοι συμφερόντως ἔχουσαν αὐτὴν ἐπιδεικνύουσιν. Εἰ γὰρ οἱ μηδὲν ἀγαθὸν οἷοί τ᾽ ὄντες ποιῆσαι διαπράττονται τοῖς λόγοις ὅτι ἂν βουληθῶσιν, ἦ πού σέ γε προσήκει τὸν πλεῖστ᾽ ἂν ἔργῳ δυνάμενον εὐεργετῆσαι μηδενὸς ἀποτυχεῖν παρ᾽ ἡμῶν.
[2.16] Ἡγοῦμαι δὲ δεῖν πρὸς μὲν τοὺς πικρῶς τῆς πόλεως ἡμῶν κατηγοροῦντας ἐκείνους ἀντιτάττεσθαι τοὺς πάντα τε ταῦτ᾽ εἶναι λέγοντας καὶ τοὺς μήτε μεῖζον μήτ᾽ ἔλαττον αὐτὴν ἠδικηκέναι φάσκοντας· ἐγὼ δ᾽ οὐδὲν ἂν εἴποιμι τοιοῦτον· αἰσχυνθείην γὰρ ἂν, εἰ τῶν ἄλλων μηδὲ τοὺς θεοὺς ἀναμαρτήτους εἶναι νομιζόντων αὐτὸς τολμῴην λέγειν ὡς οὐδὲν πώποθ᾽ ἡ πόλις ἡμῶν πεπλημμέληκεν. [2.17] Οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἐκεῖν᾽ ἔχω περὶ αὐτῆς εἰπεῖν, ὅτι χρησιμωτέραν οὐκ ἂν εὕροις ταύτης οὔτε τοῖς Ἕλλησιν οὔτε τοῖς σοῖς πράγμασιν· ᾧ μάλιστα προσεκτέον τὸν νοῦν ἐστιν. Οὐ γὰρ μόνον συναγωνιζομένη γίγνοιτ᾽ ἂν αἰτία σοι πολλῶν ἀγαθῶν, ἀλλὰ καὶ φιλικῶς ἔχειν δοκοῦσα μόνον· [2.18] τούς τε γὰρ ὑπὸ σοὶ νῦν ὄντας ῥᾷον ἂν κατέχοις εἰ μηδεμίαν ἔχοιεν ἀποστροφὴν, τῶν τε βαρβάρων οὓς βουληθείης θᾶττον ἂν καταστρέψαιο. Καίτοι πῶς οὐ χρὴ προθύμως ὀρέγεσθαι τῆς τοιαύτης εὐνοίας, δι᾽ ἣν οὐ μόνον τὴν ὑπάρχουσαν ἀρχὴν ἀσφαλῶς καθέξεις, ἀλλὰ καὶ πολλὴν ἑτέραν ἀκινδύνως προσκτήσει; [2.19] Θαυμάζω δ᾽ ὅσοι τῶν τὰς δυνάμεις ἐχόντων τὰ μὲν τῶν ξενιτευομένων στρατόπεδα μισθοῦνται καὶ χρήματα πολλὰ δαπανῶσιν, συνειδότες ὅτι πλείους ἠδίκηκε τῶν πιστευσάντων αὐτοῖς ἢ σέσωκεν, τὴν δὲ πόλιν τὴν τηλικαύτην δύναμιν κεκτημένην μὴ πειρῶνται θεραπεύειν, ἣ καὶ μίαν ἑκάστην τῶν πόλεων καὶ σύμπασαν τὴν Ἑλλάδα πολλάκις ἤδη σέσωκεν. [2.20] Ἐνθυμοῦ δ᾽ ὅτι πολλοῖς καλῶς βεβουλεῦσθαι δοκεῖς ὅτι δικαίως κέχρησαι Θετταλοῖς καὶ συμφερόντως ἐκείνοις, ἀνδράσιν οὐκ εὐμεταχειρίστοις, ἀλλὰ μεγαλοψύχοις καὶ στάσεως μεστοῖς. Χρὴ τοίνυν καὶ περὶ ἡμᾶς πειρᾶσθαι γίγνεσθαί σε τοιοῦτον, ἐπιστάμενον ὅτι τὴν μὲν χώραν Θετταλοὶ, τὴν δὲ δύναμιν ἡμεῖς ὅμορόν σοι τυγχάνομεν ἔχοντες, ἣν ἐκ παντὸς τρόπου ζήτει προσαγαγέσθαι. [2.21] Πολὺ γὰρ κάλλιόν ἐστιν τὰς εὐνοίας τὰς τῶν πόλεων αἱρεῖν ἢ τὰ τείχη. Τὰ μὲν γὰρ τοιαῦτα τῶν ἔργων οὐ μόνον ἔχει φθόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν τοιούτων τὴν αἰτίαν τοῖς στρατοπέδοις ἀνατιθέασιν· ἢν δὲ τὰς οἰκειότητας καὶ τὰς εὐνοίας κτήσασθαι δυνηθῇς, ἅπαντες τὴν σὴν διάνοιαν ἐπαινέσονται.


Ποιά στάση πρέπει να τηρήσει ο Φίλιππος απέναντι στους Αθηναίους και στους λοιπούς Έλληνες.
[2.14] Αλλ’ όμως, παρόλο που τα πράγματα έχουν έτσι, δεν πρέπει να παραλείψω όσα έχουν σχέση με την πόλη μου, αλλά να προσπαθήσω να σε παρακινήσω σε φιλία και σύνδεσμο μαζί της. Ξέρω ότι υπάρχουν πολλοί που σου φέρνουν ειδήσεις και σου λένε όχι μόνο τα πιο δυσάρεστα από όσα λέγονται εδώ για σένα αλλά προσθέτουν και δικά τους· σ’ αυτούς δεν είναι σωστό να δίνεις προσοχή. [2.15] Και θα ήταν παράλογη πράξη να κατηγορείς τον λαό μας ότι εύκολα πιστεύει σ’ αυτούς που σε διαβάλλουν, κι εσύ ο ίδιος να δείχνεις πως έχεις εμπιστοσύνη σ’ εκείνους που ασκούν το έργο αυτό και να μην εννοείς ότι όσο περισσότερο σου παρουσιάζουν την πόλη να παρασύρεται από τυχαίους ανθρώπους, τόσο πιο πολύ τη δείχνουν κατάλληλη να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά σου. Γιατί, εάν αυτοί που δεν είναι ικανοί να κάνουν κανένα καλό κατορθώνουν με τα λόγια ό, τι θελήσουν, ασφαλώς είναι φυσικό εσύ, που μπορείς με έργα να προσφέρεις πολλά καλά στην πόλη μας, να πετύχεις τα πάντα από εμάς.
[2.16] Νομίζω ακόμη πως πρέπει σ’ αυτούς που λένε βαριές κατηγορίες για την πόλη μας να αντιπαραθέτει κανείς και εκείνους που λένε πως όλα αυτά έτσι έχουν και εκείνους που ισχυρίζονται πως η πόλη μας δεν έχει διαπράξει κανένα αδίκημα, ούτε μεγάλο ούτε μικρό. Εγώ πάντως δε θα μπορούσα να πω κάτι τέτοιο. Και θα θεωρούσα ντροπή μου, ενώ οι άλλοι άνθρωποι πιστεύουν πως ούτε οι θεοί είναι αναμάρτητοι, εγώ να τολμώ να λέγω ότι η πόλη μας δεν έκαμε ποτέ κανένα σφάλμα. [2.17] Ωστόσο για την πόλη μας μπορώ να πω και αυτό, ότι δε θα βρεις άλλη πολιτεία που να μπορεί να φανεί περισσότερο χρήσιμη και στους Έλληνες και στις δικές σου υποθέσεις· σ’ αυτό προπάντων πρέπει να προσέξεις. Μπορεί να σου προσφέρει πολλά όχι μόνο αν αγωνίζεται στο πλευρό σου, μα και μόνο αν δείχνει πως έχει φιλική στάση απέναντί σου. [2.18] Δηλαδή και αυτούς που τώρα έχεις στην εξουσία σου ευκολότερα θα τους κρατάς, αν δεν έχουν κανένα καταφύγιο, και από τους βαρβάρους θα μπορούσες να υποτάξεις γρηγορότερα όσους ήθελες. Αληθινά, πώς είναι δυνατό να μην επιθυμείς ζωηρά μια τέτοια ευνοϊκή στάση, που θα σε κάνει όχι μόνο την επικράτεια που έχεις τώρα να διατηρήσεις με ασφάλεια, αλλά ακόμη και άλλη μεγάλη να αποκτήσεις χωρίς κίνδυνο; [2.19] Απορώ και με αυτούς που διατηρούν στρατιωτικές δυνάμεις και που από το ένα μέρος προσλαμβάνουν μισθοφορικά στρατεύματα και ξοδεύουν πολλά χρήματα, μολονότι γνωρίζουν καλά ότι τα στρατεύματα αυτά περισσότερους έχουν βλάψει παρά σώσει από αυτούς που βασίστηκαν επάνω τους· από το άλλο μέρος οι άνθρωποι αυτοί δεν προσπαθούν να έχουν αγαθές σχέσεις με την πολιτεία που διαθέτει τόση δύναμη, ώστε και καθεμία πόλη και ολόκληρη την Ελλάδα πολλές φορές ώς τώρα έχει σώσει. [2.20] Έχε ακόμη υπόψη σου ότι πολλοί βρίσκουν πως σωστά αποφάσισες που φέρθηκες με δικαιοσύνη στους Θεσσαλούς και όπως ταιριάζει στο συμφέρον τους, παρόλο που είναι άνθρωποι δυσκολομεταχείριστοι, υπερήφανοι και γεμάτοι διχόνοιες. Είναι λοιπόν ανάγκη να προσπαθήσεις να φερθείς και σ’ εμάς έτσι, γιατί γνωρίζεις καλά ότι οι Θεσσαλοί έχουν τη χώρα, μα εμείς έχουμε τη δύναμη παραπλήσια. Αυτή τη δύναμη κοίταξε με κάθε τρόπο να την πάρεις με το μέρος σου. [2.21] Γιατί είναι πολύ ωραιότερο να κατακτάς τη φιλία μιας πόλεως παρά τα τείχη της. Δεν είναι μόνο ότι τα πολεμικά κατορθώματα προκαλούν τον φθόνο αλλά και οι άνθρωποι τα αποδίδουν στους στρατιώτες. Αν όμως μπορέσεις να αποκτήσεις τη φιλία και την εύνοια μιας πόλεως, όλοι θα επαινέσουν τις προθέσεις σου.