Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

Κατὰ Φιλίππου β΄ (6) (20-27)

[20] «Πῶς γὰρ οἴεσθ᾽,» ἔφην, «ὦ ἄνδρες Μεσσήνιοι, δυσχερῶς ἀκούειν Ὀλυνθίους, εἴ τίς τι λέγοι κατὰ Φιλίππου κατ᾽ ἐκείνους τοὺς χρόνους, ὅτ᾽ Ἀνθεμοῦντα μὲν αὐτοῖς ἀφίει, ἧς πάντες οἱ πρότερον Μακεδονίας βασιλεῖς ἀντεποιοῦντο, Ποτείδαιαν δ᾽ ἐδίδου τοὺς Ἀθηναίων ἀποίκους ἐκβάλλων, καὶ τὴν μὲν ἔχθραν τὴν πρὸς ἡμᾶς αὐτὸς ἀνῄρητο, τὴν χώραν δ᾽ ἐκείνοις ἐδεδώκει καρποῦσθαι; ἆρα προσδοκᾶν αὐτοὺς τοιαῦτα πείσεσθαι, ἢ λέγοντος ἄν τινος πιστεῦσαι οἴεσθε; [21] ἀλλ᾽ ὅμως,» ἔφην ἐγώ, «μικρὸν χρόνον τὴν ἀλλοτρίαν καρπωσάμενοι πολὺν τῆς αὑτῶν ὑπ᾽ ἐκείνου στέρονται, αἰσχρῶς ἐκπεσόντες, οὐ κρατηθέντες μόνον, ἀλλὰ καὶ προδοθέντες ὑπ᾽ ἀλλήλων καὶ πραθέντες· οὐ γὰρ ἀσφαλεῖς ταῖς πολιτείαις αἱ πρὸς τοὺς τυράννους αὗται λίαν ὁμιλίαι. [22] τί δ᾽ οἱ Θετταλοί; ἆρ᾽ οἴεσθ᾽,» ἔφην, «ὅτ᾽ αὐτοῖς τοὺς τυράννους ἐξέβαλλε καὶ πάλιν Νίκαιαν καὶ Μαγνησίαν ἐδίδου, προσδοκᾶν τὴν καθεστῶσαν νῦν δεκαδαρχίαν ἔσεσθαι παρ᾽ αὐτοῖς; ἢ τὸν τὴν πυλαίαν ἀποδόντα, τοῦτον τὰς ἰδίας αὐτῶν προσόδους παραιρήσεσθαι; οὐκ ἔστι ταῦτα. ἀλλὰ μὴν γέγονεν ταῦτα καὶ πᾶσιν ἔστιν εἰδέναι· [23] ὑμεῖς δ᾽,» ἔφην ἐγώ, «διδόντα μὲν καὶ ὑπισχνούμενον θεωρεῖτε Φίλιππον, ἐξηπατηκότα δ᾽ ἤδη καὶ παρακεκρουμένον ἀπεύχεσθε, εἰ σωφρονεῖτε δή, ἰδεῖν. ἔστι τοίνυν νὴ Δί᾽,» ἔφην ἐγώ, «παντοδαπὰ εὑρημένα ταῖς πόλεσιν πρὸς φυλακὴν καὶ σωτηρίαν, οἷον χαρακώματα καὶ τείχη καὶ τάφροι καὶ τἄλλ᾽ ὅσα τοιαῦτα. [24] καὶ ταῦτα μέν ἐστιν ἅπαντα χειροποίητα καὶ δαπάνης προσδεῖται· ἓν δέ τι κοινὸν ἡ φύσις τῶν εὖ φρονούντων ἐν αὑτῇ κέκτηται φυλακτήριον, ὃ πᾶσι μέν ἐστ᾽ ἀγαθὸν καὶ σωτήριον, μάλιστα δὲ τοῖς πλήθεσι πρὸς τοὺς τυράννους. τί οὖν ἐστι τοῦτο; ἀπιστία. ταύτην φυλάττετε, ταύτης ἀντέχεσθε· ἂν ταύτην σῴζητε, οὐδὲν μὴ δεινὸν πάθητε. [25] τί ζητεῖτ᾽;» ἔφην. «ἐλευθερίαν; εἶτ᾽ οὐχ ὁρᾶτε Φίλιππον ἀλλοτριωτάτας ταύτῃ καὶ τὰς προσηγορίας ἔχοντα; βασιλεὺς γὰρ καὶ τύραννος ἅπας ἐχθρὸς ἐλευθερίᾳ καὶ νόμοις ἐναντίος. οὐ φυλάξεσθ᾽ ὅπως,» ἔφην, «μὴ πολέμου ζητοῦντες ἀπαλλαγῆναι δεσπότην εὕρητε;»
[26] Ταῦτ᾽ ἀκούσαντες ἐκεῖνοι, καὶ θορυβοῦντες ὡς ὀρθῶς λέγεται, καὶ πολλοὺς ἑτέρους λόγους παρὰ τῶν πρέσβεων καὶ παρόντος ἐμοῦ καὶ πάλιν ὕστερον, ὡς ἔοικεν, οὐδὲν μᾶλλον ἀποσχήσονται τῆς Φιλίππου φιλίας οὐδ᾽ ὧν ἐπαγγέλλεται. [27] καὶ οὐ τοῦτ᾽ ἔστ᾽ ἄτοπον, εἰ Μεσσήνιοι καὶ Πελοποννησίων τινὲς παρ᾽ ἃ τῷ λογισμῷ βέλτισθ᾽ ὁρῶσί τι πράξουσιν, ἀλλ᾽ ὑμεῖς οἱ καὶ συνιέντες αὐτοὶ καὶ τῶν λεγόντων ἀκούοντες ἡμῶν, ὡς ἐπιβουλεύεσθε, ὡς περιστοιχίζεσθε, ἐκ τοῦ μηδὲν ἤδη ποιῆσαι λήσεθ᾽, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, πάνθ᾽ ὑπομείναντες· οὕτως ἡ παραυτίχ᾽ ἡδονὴ καὶ ῥᾳστώνη μεῖζον ἰσχύει τοῦ ποθ᾽ ὕστερον συνοίσειν μέλλοντος.

[20] Έλεγα τότε: «Με πόση δυσφορία, Μεσσήνιοι, νομίζετε ότι θα άκουαν οι Ολύνθιοι, αν κάποιος έλεγε κάτι εναντίον του Φιλίππου εκείνον τον καιρό, όταν παραχωρούσε σ᾽ αυτούς τον Ανθεμούντα, που όλοι οι προηγούμενοι βασιλιάδες της Μακεδονίας διεκδικούσαν, και όταν τους έδινε και την Ποτίδαια διώχνοντας τους αποίκους των Αθηναίων και αναλάμβανε έτσι αυτός προσωπικά την έχθρα προς εμάς, ενώ είχε δώσει σ᾽ εκείνους τη χώρα των Ποτιδαιατών για να την καρπώνονται; Φαντάζεστε άραγε πως περίμεναν αυτοί ότι θα πάθουν τέτοια πράγματα ή ότι θα το πίστευαν, αν τους το έλεγε κανείς; [21] Αλλ᾽ όμως —έλεγα εγώ— αφού για λίγον καιρό καρπώθηκαν την ξένη χώρα, τώρα για πολύν καιρό στερούνται από εκείνον τη δική τους, όταν διώχτηκαν από αυτήν ντροπιασμένοι, όχι μόνο γιατί υποτάχτηκαν αλλά και γιατί πρόδωσαν ο ένας τον άλλον και πουλήθηκαν ως δούλοι· γιατί οι τέτοιου είδους στενές σχέσεις με τους τυράννους δεν είναι ασφαλείς για τις δημοκρατίες. [22] Και οι Θεσσαλοί τι έπαθαν; Όταν έδιωχνε για χάρη τους τους τυράννους και τους επέστρεφε τη Νίκαια και τη Μαγνησία, φαντάζεστε ότι περίμεναν πως θα επιβαλλόταν σ᾽ αυτούς το σημερινό καθεστώς της δεκαρχίας; Ή περνάει από το μυαλό σας, πως, όταν αυτός τους ξανάδινε τη θέση στην Αμφικτυονία, ο ίδιος αυτός θα τους άρπαζε τις προσόδους τους; Δεν είναι πιστευτά αυτά. Ωστόσο, έχουν γίνει και όλοι μπορούν να τα μάθουν. [23] Εσείς όμως —συνέχισα εγώ— βλέπετε τον Φίλιππο να δίνει και να υπόσχεται, αλλά, αν έχετε μυαλό, να απεύχεσθε να τον δείτε να σας έχει ήδη εξαπατήσει και παραπλανήσει. Μα τον Δία —πρόσθεσα εγώ— έχουν βρεθεί από τις πόλεις πολλά μέσα για την προστασία και τη σωτηρία τους, όπως για παράδειγμα χαρακώματα, τείχη, τάφροι και όσα άλλα παρόμοια. [24] Όλα αυτά βέβαια είναι χειροποίητα και απαιτούν πρόσθετες δαπάνες· η φύση όμως των γνωστικών ανθρώπων έχει αποκτήσει αφεαυτής ένα γενικό μέσο προφύλαξης, καλό και σωτήριο για όλους, προπάντων όμως για τους λαούς εναντίον των τυράννων. Ποιο λοιπόν είναι αυτό; Η δυσπιστία. Φυλάξτε την, βασιστείτε σ᾽ αυτήν· αν τη διατηρείτε, δεν θα πάθετε κανένα κακό. —Τους είπα—. [25] Τι ζητάτε; Ελευθερία; Μα δεν βλέπετε ότι ακόμη και οι προσωνυμίες του Φιλίππου είναι εντελώς ξένες προς αυτήν; Γιατί κάθε βασιλιάς και κάθε τύραννος είναι εχθρός της ελευθερίας και ενάντιος των νόμων. Δεν θα προφυλαχθείτε λοιπόν —είπα— μήπως, επιδιώκοντας να απαλλαγείτε από τον πόλεμο, συναντήσετε έναν δυνάστη;»
[26] Και ενώ εκείνοι άκουσαν αυτά και με φωνές επιδοκιμασίας τα ενέκριναν ως σωστά, και άκουσαν και πολλούς άλλους λόγους από τους πρέσβεις μας, και όταν ήμουν παρών και αργότερα, δεν πρόκειται, όπως φαίνεται, να αποχωριστούν από τη φιλία του Φιλίππου ούτε και από όσα τους υπόσχεται. [27] Και δεν είναι παράξενο αν οι Μεσσήνιοι και κάποιοι άλλοι από τους Πελοποννησίους θα ενεργήσουν αντίθετα προς αυτά που με τη λογική βλέπουν ότι είναι τα καλύτερα. Εσείς όμως που και μόνοι σας αντιλαμβάνεστε και από εμάς τους ρήτορες ακούτε ότι σας επιβουλεύονται, σας περικυκλώνουν, θα υποστείτε, νομίζω, χωρίς να το καταλάβετε, τα πάντα, επειδή τώρα δεν κάνετε τίποτε. Τόσο πολύ η πρόσκαιρη ηδονή και ραστώνη υπερισχύουν από αυτό που πρόκειται αργότερα κάποτε να σας ωφελήσει.