ΒΙΒΛΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

[1119b] [1] Ας μιλήσουμε στη συνέχεια για την ελευθεριότητα.
Η ελευθεριότητα θεωρείται ότι είναι η μεσότητα στον χώρο των χρημάτων και, γενικά, των υλικών αγαθών. Επαινείται, πράγματι, ο ελευθέριος όχι ενσχέσει με τις πολεμικές του πράξεις, ούτε ενσχέσει με αυτά για τα οποία επαινείται ο σώφρων, ούτε, επίσης, ενσχέσει με τις δίκαιες αποφάσεις του, αλλά ενσχέσει με τη δόση και τη λήψη χρημάτων και υλικών αγαθών, και μάλιστα πιο πολύ με τη δόση. Με τη λέξη χρήματα εννοούμε καθετί που η αξία του μετριέται με τη βοήθεια του νομίσματος. Με τα χρήματα και με τα υλικά αγαθά σχετίζονται, επίσης, ως υπερβολές και ελλείψεις, η ασωτία και η ανελευθερία: την κατηγορία της ανελευθερίας την αποδίδουμε πάντοτε στους ανθρώπους που δείχνουν μεγαλύτερο από ό,τι θα έπρεπε ενδιαφέρον για τα χρήματα και για τα υλικά αγαθά, ενώ τη λέξη ασωτία τη χρησιμοποιούμε μερικές φορές συμπλέκοντας περισσότερες σημασίες· ονομάζουμε, πράγματι, ασώτους τους ακρατείς και αυτούς που ξοδεύουν τα χρήματά τους για να ικανοποιήσουν την ακολασία τους. Γι᾽ αυτό και οι άσωτοι θεωρούνται εξαιρετικά κακής ποιότητας άνθρωποι· γιατί έχουν πολλές μαζί κακίες. Δεν είναι, λοιπόν, ταιριαστή η λέξη με την οποία ονομάζονται· γιατί η λέξη άσωτος θέλει να πει: «άνθρωπος που έχει μία μόνο κακή ιδιότητα: [1120a] την ιδιότητα να καταστρέφει την περιουσία του». Άσωτος είναι, πράγματι, ο άνθρωπος που καταστρέφεται από τον ίδιο τον εαυτό του, και η καταστροφή της περιουσίας θεωρείται ένα είδος αυτοκαταστροφής, αφού η ζωή θεωρείται ότι διατηρείται μέσω αυτών των πραγμάτων. Με αυτή λοιπόν τη σημασία καταλαβαίνουμε τη λέξη ασωτία.
Τα πράγματα που προορίζονται για χρήση μπορούν να χρησιμοποιηθούν και καλά και κακά· ο πλούτος είναι ένα από τα πράγματα που είναι για χρήση· την καλύτερη, πάλι, χρήση κάθε πράγματος την κάνει εκείνος που έχει τη σχετική με το πράγμα αυτό αρετή· και τον πλούτο, επομένως, θα τον χρησιμοποιήσει με τον καλύτερο τρόπο αυτός που έχει τη σχετική με τα χρήματα και τα υλικά αγαθά αρετή· ο άνθρωπος αυτός είναι ο ελευθέριος. «Κάνω χρήση των χρημάτων και, γενικά, των υλικών αγαθών» θα πει: «τα ξοδεύω» και «τα δίνω», ενώ με τις εκφράσεις «τα παίρνω» και «τα φυλάγω» αναφερόμαστε μάλλον στην κτήση τους. Γι᾽ αυτό και είναι γνώρισμα του ελευθέριου ανθρώπου πιο πολύ το να δίνει σ᾽ αυτούς που πρέπει παρά το να παίρνει από όπου πρέπει και να μην παίρνει από όπου δεν πρέπει. Απόδειξη αρετής είναι, πράγματι, πιο πολύ το να κάνει κανείς το καλό παρά το να το δέχεται, και πιο πολύ το να κάνει ωραίες πράξεις παρά το να μην κάνει άσχημες πράξεις· και δεν είναι δύσκολο να δει κανείς ότι το να δίνει κανείς, το να κάνει το καλό και το να κάνει ωραίες πράξεις πηγαίνουν μαζί, όπως επίσης το να παίρνει κανείς πηγαίνει μαζί με το να δέχεται το καλό ή να μην κάνει άσχημες πράξεις. Ευγνωμοσύνη αισθανόμαστε γι᾽ αυτόν που δίνει, όχι γι᾽ αυτόν που δεν παίρνει· και ο έπαινος προορίζεται μάλλον για τον πρώτο. Επίσης, το να μην πάρει κανείς είναι πιο εύκολο από το να δώσει· πραγματικά, οι άνθρωποι κλίνουν σε μικρότερο βαθμό στο να στερηθούν κάτι το δικό τους παρά στο να μη πάρουν το ξένο. Επίσης, ελευθέριοι λέγονται αυτοί που δίνουν. Αυτοί, πάλι, που δεν παίρνουν, δεν επαινούνται για ελευθεριότητα, αλλά μάλλον για δικαιοσύνη, ενώ αυτοί που παίρνουν, δεν επαινούνται καθόλου. Από όλους, τέλος, τους φορείς των επιμέρους αρετών, με τη μεγαλύτερη σχεδόν αγάπη περιβάλλονται οι ελευθέριοι· ο λόγος είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι ωφέλιμοι στους άλλους, και αυτό σχετίζεται με το ότι δίνουν.