Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΑΡΡΙΑΝΟΣ

Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (2.8.9-2.9.4)

[2.8.9] Ἀλέξανδρος δέ, ὡς αὐτῷ πρόσω ἰόντι τὸ χωρίον διέσχεν ὀλίγον ἐς πλάτος, παρήγαγε τοὺς ἱππέας, τούς τε ἑταίρους καλουμένους καὶ τοὺς Θεσσαλοὺς καὶ τοὺς Μακεδόνας. καὶ τούτους μὲν ἐπὶ τῷ δεξιῷ κέρᾳ ἅμα οἷ ἔταξε, τοὺς δὲ ἐκ Πελοποννήσου καὶ τὸ ἄλλο τὸ συμμαχικὸν ἐπὶ τὸ εὐώνυμον πέμπει ὡς Παρμενίωνα.
[2.8.10] Δαρεῖος δέ, ὡς συντεταγμένη ἤδη ἦν αὐτῷ ἡ φάλαγξ, τοὺς ἱππέας, οὕστινας πρὸ τοῦ ποταμοῦ ἐπὶ τῷδε προτετάχει ὅπως ἀσφαλῶς αὐτῷ ἡ ἔκταξις τῆς στρατιᾶς γένοιτο, ἀνεκάλεσεν ἀπὸ ξυνθήματος. καὶ τούτων τοὺς μὲν πολλοὺς ἐπὶ τῷ δεξιῷ κέρατι πρὸς τῇ θαλάσσῃ κατὰ Παρμενίωνα ἔταξεν, ὅτι ταύτῃ μᾶλλόν τι ἱππάσιμα ἦν, μέρος δέ τι αὐτῶν καὶ ἐπὶ τὸ εὐώνυμον πρὸς τὰ ὄρη παρήγαγεν. [2.8.11] ὡς δὲ ἀχρεῖοι ἐνταῦθα διὰ στενότητα τῶν χωρίων ἐφαίνοντο, καὶ τούτων τοὺς πολλοὺς παριππεῦσαι ἐπὶ τὸ δεξιὸν κέρας σφῶν ἐκέλευσεν. αὐτὸς δὲ Δαρεῖος τὸ μέσον τῆς πάσης τάξεως ἐπεῖχεν, καθάπερ νόμος τοῖς Περσῶν βασιλεῦσι τετάχθαι· καὶ τὸν νοῦν τῆς τάξεως ταύτης Ξενοφῶν ὁ τοῦ Γρύλλου ἀναγέγραφεν.
[2.9.1] Ἐν τούτῳ δὲ Ἀλέξανδρος κατιδὼν ὀλίγου πᾶσαν τὴν τῶν Περσῶν ἵππον μετακεχωρηκυῖαν ἐπὶ τὸ εὐώνυμον τὸ ἑαυτοῦ ὡς πρὸς τὴν θάλασσαν, αὑτῷ δὲ τοὺς Πελοποννησίους μόνους καὶ τοὺς ἄλλους τῶν ξυμμάχων ἱππέας ταύτῃ τεταγμένους, πέμπει κατὰ τάχος τοὺς Θεσσαλοὺς ἱππέας ἐπὶ τὸ εὐώνυμον, κελεύσας μὴ πρὸ τοῦ μετώπου τῆς πάσης τάξεως παριππεῦσαι, τοῦ μὴ καταφανεῖς τοῖς πολεμίοις γενέσθαι μεταχωροῦντας, ἀλλὰ κατόπιν τῆς φάλαγγος ἀφανῶς διελθεῖν. [2.9.2] προέταξε δὲ τῶν μὲν ἱππέων κατὰ τὸ δεξιὸν τοὺς προδρόμους, ὧν ἡγεῖτο Πρωτόμαχος, καὶ τοὺς Παίονας, ὧν ἡγεῖτο Ἀρίστων, τῶν δὲ πεζῶν τοὺς τοξότας, ὧν ἦρχεν Ἀντίοχος· τοὺς δὲ Ἀγριᾶνας, ὧν ἦρχεν Ἄτταλος, καὶ τῶν ἱππέων τινὰς καὶ τῶν τοξοτῶν ἐς ἐπικαμπὴν πρὸς τὸ ὄρος τὸ κατὰ νώτου ἔταξεν, ὥστε κατὰ τὸ δεξιὸν αὐτῷ τὴν φάλαγγα ἐς δύο κέρατα διέχουσαν τετάχθαι, τὸ μὲν ὡς πρὸς Δαρεῖόν τε καὶ τοὺς πέραν τοῦ ποταμοῦ τοὺς πάντας Πέρσας, τὸ δὲ ὡς πρὸς τοὺς ἐπὶ τῷ ὄρει κατὰ νώτου σφῶν τεταγμένους. [2.9.3] τοῦ δὲ εὐωνύμου προετάχθησαν τῶν μὲν πεζῶν οἵ τε Κρῆτες τοξόται καὶ οἱ Θρᾷκες, ὧν ἡγεῖτο Σιτάλκης, πρὸ τούτων δὲ ἡ ἵππος ἡ κατὰ τὸ εὐώνυμον. οἱ δὲ μισθοφόροι ξένοι πᾶσιν ἐπετάχθησαν. ἐπεὶ δὲ οὔτε πυκνὴ αὐτῷ ἡ φάλαγξ κατὰ τὸ δεξιὸν τὸ ἑαυτοῦ ἐφαίνετο, πολύ τε ταύτῃ ὑπερφαλαγγήσειν οἱ Πέρσαι ἐδόκουν, ἐκ τοῦ μέσου ἐκέλευσε δύο ἴλας τῶν ἑταίρων, τήν τε Ἀνθεμουσίαν, ἧς ἰλάρχης ἦν Περοίδας ὁ Μενεσθέως, καὶ τὴν Λευγαίαν καλουμένην, ἧς ἡγεῖτο Παντόρδανος ὁ Κλεάνδρου, ἐπὶ τὸ δεξιὸν ἀφανῶς παρελθεῖν. [2.9.4] καὶ τοὺς τοξότας δὲ καὶ μέρος τῶν Ἀγριάνων καὶ τῶν Ἑλλήνων μισθοφόρων ἔστιν οὓς κατὰ τὸ δεξιὸν τὸ αὑτοῦ ἐπὶ μετώπου παραγαγὼν ἐξέτεινεν ὑπὲρ τὸ τῶν Περσῶν κέρας τὴν φάλαγγα. ἐπεὶ γὰρ οἱ ὑπὲρ τοῦ ὄρους τεταγμένοι οὔτε κατῄεσαν, ἐκδρομῆς τε ἐπ᾽ αὐτοὺς τῶν Ἀγριάνων καὶ τῶν τοξοτῶν ὀλίγων κατὰ πρόσταξιν Ἀλεξάνδρου γενομένης ῥᾳδίως ἀπὸ τῆς ὑπωρ‹ε›ίας ἀνασταλέντες ἐς τὸ ἄκρον ἀνέφυγον, ἔγνω καὶ τοῖς κατ᾽ αὐτοὺς τεταγμένοις δυνατὸς ὢν χρήσασθαι ἐς ἀναπλήρωσιν τῆς φάλαγγος· ἐκείνοις δὲ ἱππέας τριακοσίους ἐπιτάξαι ἐξήρκεσεν.

[2.8.9] Καθώς προχωρούσε ο Αλέξανδρος και ο χώρος γινόταν κάπως πλατύτερος, έφερε δίπλα στους πεζούς τους ιππείς του, δηλαδή και τους λεγομένους εταίρους και τους Θεσσαλούς και τους Μακεδόνες. Αυτούς τους κράτησε μαζί του στο δεξιό κέρας, ενώ τους Πελοποννησίους και τους άλλους συμμάχους ιππείς τούς έστειλε στον Παρμενίωνα στην αριστερή του πτέρυγα.
[2.8.10] Μόλις παρατάχτηκε η περσική φάλαγγα, ο Δαρείος ανακάλεσε με σύνθημά του τους ιππείς που προηγουμένως είχε τοποθετήσει πέρα από τον ποταμό Πίναρο, για να μπορέσει έτσι να παρατάξει με ασφάλεια τον στρατό του. Τους περισσότερους από αυτούς τους παρέταξε στη δεξιά του πτέρυγα κοντά στη θάλασσα και απέναντι στον Παρμενίωνα, γιατί ο τόπος αυτός ήταν πιο κατάλληλος για τις κινήσεις του ιππικού του· ένα μέρος όμως από αυτούς τους μετέφερε στην αριστερή του πτέρυγα προς τη μεριά των βουνών. [2.8.11] Επειδή όμως φαίνονταν εκεί άχρηστοι εξαιτίας της στενότητας του χώρου, διέταξε τους περισσότερους από αυτούς να πάνε ιππεύοντας στη δεξιά του πτέρυγα. Ο ίδιος ο Δαρείος κατέλαβε το μέσον όλης της παρατάξεως, όπου οι Πέρσες βασιλείς συνήθιζαν να τοποθετούνται· ο Ξενοφών, ο γιος του Γρύλλου, έχει εξηγήσει τον σκοπό αυτής της τοποθετήσεως.
[2.9.1] Στο μεταξύ, επειδή παρατήρησε ο Αλέξανδρος ότι ολόκληρο σχεδόν το ιππικό των Περσών είχε μεταφερθεί απέναντι στην αριστερή του πτέρυγα, προς τη μεριά της θάλασσας, όπου είχε τοποθετήσει μονάχα τους Πελοποννησίους και τους υπόλοιπους ιππείς των συμμάχων, έστειλε γρήγορα εκεί τους Θεσσαλούς ιππείς διατάζοντάς τους να μην ιππεύσουν μπροστά από όλη την παράταξη του μετώπου για να μη γίνει αντιληπτή η μετακίνησή τους από τον εχθρό, αλλά να περάσουν χωρίς να φαίνονται πίσω από τη φάλαγγα. [2.9.2] Στη δεξιά του πτέρυγα παρέταξε πρώτους από τους ιππείς τους ανιχνευτές, που αρχηγός τους ήταν ο Πρωτόμαχος, καθώς και τους Παίονες που είχαν για αρχηγό τον Αρίστωνα· από τους πεζούς τοποθέτησε πρώτους τους τοξότες με αρχηγό τον Αντίοχο, ενώ τους Αγριάνες που είχαν για αρχηγό τον Άτταλο, καθώς και μερικούς ιππείς και τοξότες, τους παρέταξε σε σχήμα γωνίας προς το μέρος του βουνού που βρισκόταν πίσω τους· έτσι η μακεδονική φάλαγγα της δεξιάς πτέρυγας είχε παραταχθεί χωρισμένη σε δύο τμήματα, το ένα στραμμένο προς τον Δαρείο και τις κύριες δυνάμεις των Περσών στην απέναντι όχθη του ποταμού, και το άλλο προς τους Πέρσες που είχαν παραταχθεί στο βουνό προς τα νώτα των Μακεδόνων. [2.9.3] Στην αριστερή του πτέρυγα πρώτοι από τους πεζούς παρατάχτηκαν οι Κρήτες τοξότες και οι Θράκες, που αρχηγός τους ήταν ο Σιτάλκης, και μπροστά από αυτούς το ιππικό της αριστερής πτέρυγας. Μετά από όλους παρατάχτηκαν οι ξένοι μισθοφόροι. Επειδή όμως η φάλαγγα στη δεξιά του πτέρυγα δεν φαινόταν αρκετά ισχυρή και υπήρχε η πιθανότητα να την κυκλώσουν στο μέρος αυτό οι Πέρσες, διέταξε δύο ίλες των εταίρων, την Ανθεμουσία, της οποίας ίλαρχος ήταν ο Περοίδας, ο γιος του Μενεσθέα, και την καλούμενη Λευγαία, που αρχηγός της ήταν ο Παντόρδανος, ο γιος του Κλεάνδρου, να μετακινηθούν από το κέντρο στη δεξιά πτέρυγα χωρίς να γίνουν αντιληπτές. [2.9.4] Μετέφερε επίσης τους τοξότες, ένα μέρος από τους Αγριάνες και μερικούς Έλληνες μισθοφόρους στο μέτωπο της δεξιάς του πτέρυγας και επεξέτεινε τη φάλαγγά του πέρα από την αριστερή πτέρυγα των Περσών. Επειδή οι Πέρσες που είχαν παραταχθεί στο βουνό όχι μόνο δεν κατέβαιναν, αλλά και εύκολα εκτοπίσθηκαν από τους πρόποδες του βουνού και κατέφυγαν στην κορυφή του, όταν, ύστερα από διαταγή του Αλεξάνδρου, τους επιτέθηκαν οι Αγριάνες και λίγοι τοξότες, κατάλαβε ο Αλέξανδρος ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τους στρατιώτες του που είχαν παραταχθεί εναντίον τους για να ενισχύσει τη φάλαγγά του· για να τους αντιμετωπίσει λοιπόν παρέταξε μονάχα τριακόσιους ιππείς του.