Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (1.7.1-1.9.4)

[1.7.1] Τῶν δὲ πόλεων ὅσαι μὲν νεώτατα ᾠκίσθησαν καὶ ἤδη πλωιμωτέρων ὄντων, περιουσίας μᾶλλον ἔχουσαι χρημάτων ἐπ᾽ αὐτοῖς τοῖς αἰγιαλοῖς τείχεσιν ἐκτίζοντο καὶ τοὺς ἰσθμοὺς ἀπελάμβανον ἐμπορίας τε ἕνεκα καὶ τῆς πρὸς τοὺς προσοίκους ἕκαστοι ἰσχύος· αἱ δὲ παλαιαὶ διὰ τὴν λῃστείαν ἐπὶ πολὺ ἀντίσχουσαν ἀπὸ θαλάσσης μᾶλλον ᾠκίσθησαν, αἵ τε ἐν ταῖς νήσοις καὶ ἐν ταῖς ἠπείροις (ἔφερον γὰρ ἀλλήλους τε καὶ τῶν ἄλλων ὅσοι ὄντες οὐ θαλάσσιοι κάτω ᾤκουν), καὶ μέχρι τοῦδε ἔτι ἀνῳκισμένοι εἰσίν. [1.8.1] καὶ οὐχ ἧσσον λῃσταὶ ἦσαν οἱ νησιῶται, Κᾶρές τε ὄντες καὶ Φοίνικες· οὗτοι γὰρ δὴ τὰς πλείστας τῶν νήσων ᾤκησαν. μαρτύριον δέ· Δήλου γὰρ καθαιρομένης ὑπὸ Ἀθηναίων ἐν τῷδε τῷ πολέμῳ καὶ τῶν θηκῶν ἀναιρεθεισῶν ὅσαι ἦσαν τῶν τεθνεώτων ἐν τῇ νήσῳ, ὑπὲρ ἥμισυ Κᾶρες ἐφάνησαν, γνωσθέντες τῇ τε σκευῇ τῶν ὅπλων ξυντεθαμμένῃ καὶ τῷ τρόπῳ ᾧ νῦν ἔτι θάπτουσιν. [1.8.2] καταστάντος δὲ τοῦ Μίνω ναυτικοῦ πλωιμώτερα ἐγένετο παρ᾽ ἀλλήλους (οἱ γὰρ ἐκ τῶν νήσων κακοῦργοι ἀνέστησαν ὑπ᾽ αὐτοῦ, ὅτεπερ καὶ τὰς πολλὰς αὐτῶν κατῴκιζε), [1.8.3] καὶ οἱ παρὰ θάλασσαν ἄνθρωποι μᾶλλον ἤδη τὴν κτῆσιν τῶν χρημάτων ποιούμενοι βεβαιότερον ᾤκουν, καί τινες καὶ τείχη περιεβάλλοντο ὡς πλουσιώτεροι ἑαυτῶν γιγνόμενοι· ἐφιέμενοι γὰρ τῶν κερδῶν οἵ τε ἥσσους ὑπέμενον τὴν τῶν κρεισσόνων δουλείαν, οἵ τε δυνατώτεροι περιουσίας ἔχοντες προσεποιοῦντο ὑπηκόους τὰς ἐλάσσους πόλεις. [1.8.4] καὶ ἐν τούτῳ τῷ τρόπῳ μᾶλλον ἤδη ὄντες ὕστερον χρόνῳ ἐπὶ Τροίαν ἐστράτευσαν.
[1.9.1] Ἀγαμέμνων τέ μοι δοκεῖ τῶν τότε δυνάμει προύχων καὶ οὐ τοσοῦτον τοῖς Τυνδάρεω ὅρκοις κατειλημμένους τοὺς Ἑλένης μνηστῆρας ἄγων τὸν στόλον ἀγεῖραι. [1.9.2] λέγουσι δὲ καὶ οἱ τὰ σαφέστατα Πελοποννησίων μνήμῃ παρὰ τῶν πρότερον δεδεγμένοι Πέλοπά τε πρῶτον πλήθει χρημάτων, ἃ ἦλθεν ἐκ τῆς Ἀσίας ἔχων ἐς ἀνθρώπους ἀπόρους, δύναμιν περιποιησάμενον τὴν ἐπωνυμίαν τῆς χώρας ἔπηλυν ὄντα ὅμως σχεῖν, καὶ ὕστερον τοῖς ἐκγόνοις ἔτι μείζω ξυνενεχθῆναι, Εὐρυσθέως μὲν ἐν τῇ Ἀττικῇ ὑπὸ Ἡρακλειδῶν ἀποθανόντος, Ἀτρέως δὲ μητρὸς ἀδελφοῦ ὄντος αὐτῷ, καὶ ἐπιτρέψαντος Εὐρυσθέως, ὅτ᾽ ἐστράτευε, Μυκήνας τε καὶ τὴν ἀρχὴν κατὰ τὸ οἰκεῖον Ἀτρεῖ (τυγχάνειν δὲ αὐτὸν φεύγοντα τὸν πατέρα διὰ τὸν Χρυσίππου θάνατον), καὶ ὡς οὐκέτι ἀνεχώρησεν Εὐρυσθεύς, βουλομένων καὶ τῶν Μυκηναίων φόβῳ τῶν Ἡρακλειδῶν καὶ ἅμα δυνατὸν δοκοῦντα εἶναι καὶ τὸ πλῆθος τεθεραπευκότα τῶν Μυκηναίων τε καὶ ὅσων Εὐρυσθεὺς ἦρχε τὴν βασιλείαν Ἀτρέα παραλαβεῖν, καὶ τῶν Περσειδῶν τοὺς Πελοπίδας μείζους καταστῆναι. [1.9.3] ἅ μοι δοκεῖ Ἀγαμέμνων παραλαβὼν καὶ ναυτικῷ [τε] ἅμα ἐπὶ πλέον τῶν ἄλλων ἰσχύσας, τὴν στρατείαν οὐ χάριτι τὸ πλέον ἢ φόβῳ ξυναγαγὼν ποιήσασθαι. [1.9.4] φαίνεται γὰρ ναυσί τε πλείσταις αὐτὸς ἀφικόμενος καὶ Ἀρκάσι προσπαρασχών, ὡς Ὅμηρος τοῦτο δεδήλωκεν, εἴ τῳ ἱκανὸς τεκμηριῶσαι. καὶ ἐν τοῦ σκήπτρου ἅμα τῇ παραδόσει εἴρηκεν αὐτὸν πολλῇσι νήσοισι καὶ Ἄργεϊ παντὶ ἀνάσσειν· οὐκ ἂν οὖν νήσων ἔξω τῶν περιοικίδων (αὗται δὲ οὐκ ἂν πολλαὶ εἶεν) ἠπειρώτης ὢν ἐκράτει, εἰ μή τι καὶ ναυτικὸν εἶχεν. εἰκάζειν δὲ χρὴ καὶ ταύτῃ τῇ στρατείᾳ οἷα ἦν τὰ πρὸ αὐτῆς.

[1.7.1] Όσες από τις πολιτείες ιδρύθηκαν αργότερα, όταν η ναυσιπλοΐα έγινε ασφαλέστερη και άρχισαν να αποταμιεύουν χρήματα, χτίστηκαν τειχισμένες, στα παράλια και στους ισθμούς, τόσο για να είναι σε κατάλληλη τοποθεσία για το εμπόριο όσο και για να είναι ισχυρότερες από τους γείτονές τους. Οι παλαιότερες πολιτείες, εξαιτίας της πειρατείας που είχε διαρκέσει πολλά χρόνια, είχαν χτιστεί μακριά από την θάλασσα τόσο στα νησιά όσο και στην ηπειρωτική Ελλάδα —γιατί οι πειρατές ασκούσαν την πειρατεία και μεταξύ τους και εναντίον όλων εκείνων που ζούσαν στα παράλια χωρίς να είναι ναυτικοί —και ώς τώρα είναι χτισμένες στα μεσόγεια.
[1.8.1] Την πειρατεία ασκούσαν κυρίως νησιώτες, Κάρες και Φοίνικες. Αυτοί είχαν εγκατασταθεί στα περισσότερα νησιά. Απόδειξη είναι ότι, όταν κατά την διάρκεια του πολέμου που ιστορώ, οι Αθηναίοι έκαναν την κάθαρση της Δήλου και σήκωσαν απ᾽ εκεί όλα τα φέρετρα όσων είχαν ταφεί στο νησί, αποκαλύφθηκε ότι οι μισοί τάφοι ανήκαν σε Κάρες και τούτο φάνηκε και από τον οπλισμό που ήταν θαμμένος με κάθε νεκρό και από τον τρόπο της ταφής που τον χρησιμοποιούν ακόμα και σήμερα οι Κάρες. [1.8.2] Όταν όμως ο Μίνως οργάνωσε την ναυτική του δύναμη, οι θαλάσσιες συγκοινωνίες έγιναν ασφαλέστερες — γιατί έδιωξε τους κακούργους από τα νησιά όταν εγκατέστησε εκεί αποικίες. [1.8.3] Τότε οι παραθαλάσσιοι πληθυσμοί άρχισαν να αποκτούν περισσότερο πλούτο και να έχουν μόνιμη κατοικία. Μερικοί, μάλιστα, ετείχιζαν τις πολιτείες τους επειδή είχαν γίνει πλουσιότεροι. Παρασυρόμενοι από τον πειρασμό του κέρδους οι φτωχότεροι δέχονταν να υποδουλωθούν στους πιο δυνατούς και αυτοί, που είχαν περισσότερα χρήματα, ανάγκαζαν τις μικρότερες πολιτείες να γίνουν υποτελείς. Αυτή ήταν η κατάστασή τους όταν έκαναν την εκστρατεία της Τροίας.
[1.9.1] Πιστεύω μάλιστα ότι ο Αγαμέμνων κατόρθωσε να οργανώσει την εκστρατεία εναντίον της Τροίας και να γίνει αρχηγός της, επειδή ήταν ισχυρότερος από τους άλλους ηγεμόνες και όχι επειδή οι μνηστήρες της Ελένης ήσαν δεμένοι με τους όρκους τους στον Τυνδάρεω. [1.9.2] Και μάλιστα, όσοι ξέρουν καλά τα πελοποννησιακά από τις παλαιότερες παραδόσεις λένε ότι πρώτος ο Πέλοψ, χάρη σ᾽ όλο τον πλούτο που είχε φέρει μαζί του από την Ασία, κατόρθωσε ν᾽ αποκτήσει τόση δύναμη μεταξύ ανθρώπων που ήσαν φτωχοί, ώστε, ξένος αυτός, να δώσει τ᾽ όνομά του σ᾽ όλη τη χώρα. Και οι απόγονοι του πέτυχαν ακόμα πιο πολλά, όταν ο Ευρυσθεύς σκοτώθηκε στην Αττική από τους Ηρακλείδες, επειδή, όταν έφυγε στην εκστρατεία, εμπιστεύθηκε την τοποτηρητία των Μυκήνων και της εξουσίας του στον αδελφό της μητέρας του Ατρέα, ο οποίος είχε εξοριστεί από τον πατέρα του για τον φόνο του Χρύσιππου. Και τότε, όταν ο Ευρυσθεύς δεν γύρισε, πήρε την εξουσία ο Ατρεύς με την συγκατάθεση άλλωστε των Μυκηναίων που φοβόνταν τους Ηρακλείδες. Ο Ατρεύς άλλωστε ήταν ισχυρός και είχε κολακέψει τον λαό. Έτσι κληρονόμησε όλη την εξουσία του Ευρυσθέως και οι Πελοπίδες έγιναν ισχυρότεροι από τους Περσείδες. [1.9.3] Χάρη σ᾽ αυτή την κληρονομιά και στην σημαντική, ναυτική υπεροχή του νομίζω ότι ο Αγαμέμνων μπόρεσε να οργανώσει την εκστρατεία όπου οι περισσότεροι τον ακολούθησαν μάλλον από φόβο παρά από προθυμία. [1.9.4] Φαίνεται άλλωστε ότι αυτός είχε τα περισσότερα καράβια και έδωσε καράβια και στους Αρκάδες, αν πιστέψομε την μαρτυρία του Ομήρου, ο οποίος και στο ζήτημα της διαδοχής του αναφέρει ότι ο Αγαμέμνων «πολλῇσι νήσοισι καὶ Ἂργεϊ παντὶ ἀνάσσειν». Αν, λοιπόν, είχε μόνο στρατό και δεν είχε στόλο, δεν θα μπορούσε να κυβερνάει παρά μόνο τα κοντινά νησιά, που είναι λίγα. Από την εκστρατεία αυτή πρέπει να συμπεράνομε ποιά ήταν η προηγούμενη κατάσταση.