Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

Ὀλυνθιακὸς γ΄ (3) (10-13)

[10] Ἀλλ᾽ ὅτι μὲν δὴ δεῖ βοηθεῖν, εἴποι τις ἄν, πάντες ἐγνώκαμεν, καὶ βοηθήσομεν· τὸ δ᾽ ὅπως, τοῦτο λέγε. μὴ τοίνυν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, θαυμάσητε, ἂν παράδοξον εἴπω τι τοῖς πολλοῖς. νομοθέτας καθίσατε. ἐν δὲ τούτοις τοῖς νομοθέταις μὴ θῆσθε νόμον μηδένα (εἰσὶ γὰρ ὑμῖν ἱκανοί), ἀλλὰ τοὺς εἰς τὸ παρὸν βλάπτοντας ὑμᾶς λύσατε. [11] λέγω τοὺς περὶ τῶν θεωρικῶν, σαφῶς οὑτωσί, καὶ τοὺς περὶ τῶν στρατευομένων ἐνίους, ὧν οἱ μὲν τὰ στρατιωτικὰ τοῖς οἴκοι μένουσι διανέμουσι θεωρικά, οἱ δὲ τοὺς ἀτακτοῦντας ἀθῴους καθιστᾶσιν, εἶτα καὶ τοὺς τὰ δέοντα ποιεῖν βουλομένους ἀθυμοτέρους ποιοῦσιν. ἐπειδὰν δὲ ταῦτα λύσητε καὶ τὴν τοῦ τὰ βέλτιστα λέγειν ὁδὸν παράσχητ᾽ ἀσφαλῆ, τηνικαῦτα τὸν γράψονθ᾽ ἃ πάντες ἴσθ᾽ ὅτι συμφέρει ζητεῖτε. [12] πρὶν δὲ ταῦτα πρᾶξαι, μὴ σκοπεῖτε τίς εἰπὼν τὰ βέλτισθ᾽ ὑπὲρ ὑμῶν ὑφ᾽ ὑμῶν ἀπολέσθαι βουλήσεται· οὐ γὰρ εὑρήσετε, ἄλλως τε καὶ τούτου μόνου περιγίγνεσθαι μέλλοντος, παθεῖν ἀδίκως τι κακὸν τὸν ταῦτ᾽ εἰπόντα καὶ γράψαντα, μηδὲν δ᾽ ὠφελῆσαι τὰ πράγματα, ἀλλὰ καὶ εἰς τὸ λοιπὸν μᾶλλον ἔτ᾽ ἢ νῦν τὸ τὰ βέλτιστα λέγειν φοβερώτερον ποιῆσαι. καὶ λύειν γ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοὺς νόμους δεῖ τούτους τοὺς αὐτοὺς ἀξιοῦν οἵπερ καὶ τεθήκασιν· [13] οὐ γάρ ἐστι δίκαιον, τὴν μὲν χάριν, ἣ πᾶσαν ἔβλαπτε τὴν πόλιν, τοῖς τότε θεῖσιν ὑπάρχειν, τὴν δ᾽ ἀπέχθειαν, δι᾽ ἧς ἂν ἅπαντες ἄμεινον πράξαιμεν, τῷ νῦν τὰ βέλτιστ᾽ εἰπόντι ζημίαν γενέσθαι. πρὶν δὲ ταῦτ᾽ εὐτρεπίσαι, μηδαμῶς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μηδέν᾽ ἀξιοῦτε τηλικοῦτον εἶναι παρ᾽ ὑμῖν ὥστε τοὺς νόμους τούτους παραβάντα μὴ δοῦναι δίκην, μηδ᾽ οὕτως ἀνόητον ὥστ᾽ εἰς προῦπτον κακὸν αὑτὸν ἐμβαλεῖν.

ΠΡΟΤΑΣΗ (§§ 10-13)
[10] Αλλά ότι πρέπει να βοηθήσουμε οπωσδήποτε, όλοι το έχουμε καταλάβει, θα έλεγε κανείς, και θα το κάνουμε· με ποιό τρόπο όμως, αυτό πες μας. Μην εκπλαγείτε λοιπόν, Αθηναίοι, αν προτείνω κάτι απροσδόκητο για τους περισσότερους. Διορίστε νομοθέτες· σ᾽ αυτούς να μην υποβάλετε προς ψήφιση κανένα νόμο —αρκετούς έχετε— αλλά να καταργήσετε αυτούς που σήμερα σας βλάπτουν. [11] Εννοώ τους νόμους για τα θεωρικά, σαφώς αυτούς, και μερικούς που αφορούν τους στρατεύσιμους. Οι πρώτοι, χρήματα προορισμένα για το στρατό, τα μοιράζουν υπό μορφή θεωρικών σ᾽ αυτούς που μένουν εδώ, οι δεύτεροι αθωώνουν τους ανυπότακτους· έτσι αποθαρρύνουν και εκείνους που επιθυμούν να κάνουν το καθήκον τους. Κι όταν ακυρώσετε αυτούς τους νόμους και ανοίξετε με ασφάλεια το δρόμο να δίνει ο καθένας τις καλύτερες συμβουλές, τότε αναζητήστε αυτόν που θα προτείνει όσα όλοι γνωρίζετε ότι μας συμφέρουν. [12] Αλλά έως ότου κάνετε αυτά, μη ψάχνετε να βρείτε ποιός θα δεχθεί να καταστραφεί από σας, όταν πει τα καλύτερα για σας. Δεν πρόκειται να τον βρείτε· το μόνο κέρδος γι᾽ αυτόν που θα υποστήριζε και θα πρότεινε αυτά, θα ήταν να πάθει άδικα κάποιο κακό, χωρίς καθόλου να ωφελήσει την κατάσταση, αλλά να συντελέσει ώστε στο μέλλον να γίνει ακόμη πιο επικίνδυνο από ό,τι σήμερα το να λέει κανείς τα καλύτερα. Την κατάργηση μάλιστα αυτών των νόμων πρέπει να απαιτήσετε, Αθηναίοι, από τους ίδιους εκείνους που τους έχουν θεσπίσει. [13] Γιατί δεν είναι δίκαιο να έχουν ακόμη την εύνοιά σας, μια εύνοια που έβλαψε ολόκληρη την πόλη, αυτοί που θέσπισαν τότε τους νόμους, ενώ η αντιπάθεια για την κατάργησή τους, που θα βελτιώσει τη ζωή όλων μας, να γίνει αιτία τιμωρίας γι᾽ αυτόν που θα προτείνει τώρα τα καλύτερα. Μέχρι να τακτοποιήσετε όμως αυτά, Αθηναίοι, με κανέναν τρόπο μη ζητάτε να βρεθεί κάποιος ανάμεσά σας με τόση επιρροή, ώστε να παραβεί αυτούς τους νόμους ατιμώρητος, ούτε τόσο ανόητος ώστε να ρίξει τον εαυτό του σε ολοφάνερη περιπέτεια.

Η προϋπόθεση για να γίνει το σωστό.
[10] «Όμως», θα μου έλεγε ίσως κανείς, «όλοι ξέρουμε ότι πρέπει να βοηθήσουμε και θα βοηθήσουμε· πες μας όμως το πώς». Μην απορήσετε λοιπόν, άνδρες Αθηναίοι, αν πω κάτι απροσδόκητο για τους πολλούς. Να ορίσετε νομοθέτες. Στους νομοθέτες αυτούς όμως, μην υποβάλετε κανένα νόμο —αρκετούς έχετε— αλλά να καταργήσετε αυτούς που σας βλάπτουν στις σημερινές περιστάσεις. [11] Και εννοώ, σας το λέω έτσι ξεκάθαρα, τους νόμους για τα θεωρικά και μερικούς ακόμα που αφορούν την υπηρεσία στο στρατό. Οι πρώτοι μοιράζουν τα στρατιωτικά χρήματα ως θεωρικά σ᾽ αυτούς που μένουν στα σπίτια τους, ενώ οι δεύτεροι αθωώνουν τους ανυπότακτους και μ᾽ αυτό αποκαρδιώνουν και όσους θέλουν να πράξουν το καθήκον τους. Όταν λοιπόν καταργήσετε αυτούς τους νόμους και ανοίξετε ασφαλή το δρόμο σ᾽ εκείνον που λέγει τα πιο σωστά, τότε να αναζητήσετε και τον άνθρωπο που θα προτείνει όσα όλοι σας γνωρίζετε πως συμφέρουν. [12] Πριν τα κάνετε αυτά, μη ρωτάτε ποιός θα θελήσει να πει το σωστότερο για σας και από σας να καταστραφεί. Δε θα τον βρείτε· άλλωστε το μόνο αποτέλεσμα θα ήταν αυτός που είπε και πρότεινε τέτοια πράγματα να πάθει άδικα κανένα κακό, χωρίς καθόλου να ωφελήσει την κατάσταση, αλλά επιπλέον να συντελέσει ώστε και στο μέλλον ακόμη πιο επίφοβο να γίνει από τώρα το να λέει κανείς το σωστό. Και πρέπει, άνδρες Αθηναίοι, να αξιώσετε να καταργήσουν αυτούς τους νόμους οι ίδιοι εκείνοι που τους θέσπισαν. [13] Γιατί δεν είναι δίκαιο να έχουν την εύνοιά σας, η οποία στάθηκε βλαβερή για όλη την πόλη, εκείνοι που θέσπισαν τότε τους νόμους, ενώ η αντιπάθειά σας, η οποία θα μας κάνει όλους πιο ευτυχισμένους, να γίνει αιτία ώστε να τιμωρηθεί εκείνος που θα μας συμβουλέψει τώρα το ορθό. Πριν τα τακτοποιήσετε αυτά, άνδρες Αθηναίοι, μην πιστεύετε ότι θα βρεθεί ανάμεσά σας κανείς τόσο δυνατός, ώστε να παραβεί τους νόμους αυτούς και να μην τιμωρηθεί, ούτε τόσο ανόητος, ώστε να ριχτεί μόνος του μέσα σ᾽ έναν ολοφάνερο κίνδυνο.