Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (8.86.8-8.88.1)

[8.86.8] Παρῆσαν δὲ καὶ Ἀργείων πρέσβεις, ἐπαγγελλόμενοι τῷ ἐν τῇ Σάμῳ τῶν Ἀθηναίων δήμῳ ὥστε βοηθεῖν· ὁ δὲ Ἀλκιβιάδης ἐπαινέσας αὐτοὺς καὶ εἰπὼν ὅταν τις καλῇ παρεῖναι οὕτως ἀπέπεμπεν. [8.86.9] ἀφίκοντο δὲ οἱ Ἀργεῖοι μετὰ τῶν Παράλων, οἳ τότε ἐτάχθησαν ἐν τῇ στρατιώτιδι νηὶ ὑπὸ τῶν τετρακοσίων περιπλεῖν Εὔβοιαν, καὶ ἄγοντες Ἀθηναίων ἐς Λακεδαίμονα ἀπὸ τῶν τετρακοσίων [πεμπτοὺς] πρέσβεις, Λαισποδίαν καὶ Ἀριστοφῶντα καὶ Μελησίαν, [οἳ] ἐπειδὴ ἐγένοντο πλέοντες κατ᾽ Ἄργος, τοὺς μὲν πρέσβεις ξυλλαβόντες τοῖς Ἀργείοις παρέδοσαν ὡς τῶν οὐχ ἥκιστα καταλυσάντων τὸν δῆμον ὄντας, αὐτοὶ δὲ οὐκέτι ἐς τὰς Ἀθήνας ἀφίκοντο, ἀλλ᾽ ἄγοντες ἐκ τοῦ Ἄργους ἐς τὴν Σάμον τοὺς πρέσβεις ἀφικνοῦνται ᾗπερ εἶχον τριήρει.
[8.87.1] Τοῦ δ᾽ αὐτοῦ θέρους Τισσαφέρνης, κατὰ τὸν καιρὸν τοῦτον ἐν ᾧ μάλιστα διά τε τἆλλα καὶ διὰ τὴν Ἀλκιβιάδου κάθοδον ἤχθοντο αὐτῷ οἱ Πελοποννήσιοι ὡς φανερῶς ἤδη ἀττικίζοντι, βουλόμενος, ὡς ἐδόκει δή, ἀπολύεσθαι πρὸς αὐτοὺς τὰς διαβολάς, παρεσκευάζετο πορεύεσθαι ἐπὶ τὰς Φοινίσσας ναῦς ἐς Ἄσπενδον, καὶ τὸν Λίχαν ξυμπορεύεσθαι ἐκέλευεν· τῇ δὲ στρατιᾷ προστάξειν ἔφη Τάμων ἑαυτοῦ ὕπαρχον, ὥστε τροφὴν ἐν ὅσῳ ἂν αὐτὸς ἀπῇ διδόναι. [8.87.2] λέγεται δὲ οὐ κατὰ ταὐτό, οὐδὲ ῥᾴδιον εἰδέναι τίνι γνώμῃ παρῆλθεν ἐς τὴν Ἄσπενδον καὶ παρελθὼν οὐκ ἤγαγε τὰς ναῦς. [8.87.3] ὅτι μὲν γὰρ αἱ Φοίνισσαι νῆες ἑπτὰ καὶ τεσσαράκοντα καὶ ἑκατὸν μέχρι Ἀσπένδου ἀφίκοντο σαφές ἐστι, διότι δὲ οὐκ ἦλθον πολλαχῇ εἰκάζεται. οἱ μὲν γὰρ ἵνα διατρίβῃ ἀπελθών, ὥσπερ καὶ διενοήθη, τὰ τῶν Πελοποννησίων (τροφὴν γοῦν οὐδὲν βέλτιον, ἀλλὰ καὶ χεῖρον ὁ Τάμως, ᾧ προσετάχθη, παρεῖχεν), οἱ δὲ ἵνα τοὺς Φοίνικας προαγαγὼν ἐς τὴν Ἄσπενδον ἐκχρηματίσαιτο ἀφείς (καὶ γὰρ ὣς αὐτοῖς οὐδὲν ἔμελλε χρήσεσθαι), ἄλλοι δ᾽ ὡς καταβοῆς ἕνεκα τῆς ἐς Λακεδαίμονα, τοῦ λέγεσθαι ὡς οὐκ ἀδικεῖ, ἀλλὰ καὶ σαφῶς οἴχεται ἐπὶ τὰς ναῦς ἀληθῶς πεπληρωμένας. [8.87.4] ἐμοὶ μέντοι δοκεῖ σαφέστατον εἶναι διατριβῆς ἕνεκα καὶ ἀνοκωχῆς τῶν Ἑλληνικῶν τὸ ναυτικὸν οὐκ ἀγαγεῖν, φθορᾶς μέν, ἐν ὅσῳ παρῄει ἐκεῖσε καὶ διέμελλεν, ἀνισώσεως δέ, ὅπως μηδετέροις προσθέμενος ἰσχυροτέρους ποιήσῃ, ἐπεί, εἴ γε ἐβουλήθη, διαπολεμῆσαι ‹ἂν› ἐπιφανεὶς δήπου οὐκ ἐνδοιαστῶς· κομίσας γὰρ ἂν Λακεδαιμονίοις τὴν νίκην κατὰ τὸ εἰκὸς ἔδωκεν, οἵ γε καὶ ἐν τῷ παρόντι ἀντιπάλως μᾶλλον ἢ ὑποδεεστέρως τῷ ναυτικῷ ἀνθώρμουν. [8.87.5] καταφωρᾷ δὲ μάλιστα καὶ ἣν εἶπε πρόφασιν οὐ κομίσας τὰς ναῦς. ἔφη γὰρ αὐτὰς ἐλάσσους ἢ ὅσας βασιλεὺς ἔταξε ξυλλεγῆναι· ὁ δὲ χάριν ἂν δήπου ἐν τούτῳ μείζω ἔτι ἔσχεν, οὔτ᾽ ἀναλώσας πολλὰ τῶν βασιλέως τά τε αὐτὰ ἀπ᾽ ἐλασσόνων πράξας. [8.87.6] ἐς δ᾽ οὖν τὴν Ἄσπενδον ᾑτινιδὴ γνώμῃ ὁ Τισσαφέρνης ἀφικνεῖται καὶ τοῖς Φοίνιξι ξυγγίγνεται· καὶ οἱ Πελοποννήσιοι ἔπεμψαν ὡς ἐπὶ τὰς ναῦς κελεύσαντος αὐτοῦ Φίλιππον ἄνδρα Λακεδαιμόνιον δύο τριήρεσιν. [8.88.1] Ἀλκιβιάδης δὲ ἐπειδὴ καὶ τὸν Τισσαφέρνην ᾔσθετο παριόντα ἐπὶ τῆς Ἀσπένδου, ἔπλει καὶ αὐτὸς λαβὼν τρεῖς καὶ δέκα ναῦς, ὑποσχόμενος τοῖς ἐν τῇ Σάμῳ ἀσφαλῆ καὶ μεγάλην χάριν (ἢ γὰρ αὐτὸς ἄξειν Ἀθηναίοις τὰς Φοινίσσας ναῦς ἢ Πελοποννησίοις γε κωλύσειν ἐλθεῖν), εἰδώς, ὡς εἰκός, ἐκ πλέονος τὴν Τισσαφέρνους γνώμην ὅτι οὐκ ἄξειν ἔμελλε, καὶ βουλόμενος αὐτὸν τοῖς Πελοποννησίοις ἐς τὴν ἑαυτοῦ καὶ Ἀθηναίων φιλίαν ὡς μάλιστα διαβάλλειν, ὅπως μᾶλλον δι᾽ αὐτὸ σφίσιν ἀναγκάζοιτο προσχωρεῖν. καὶ ὁ μὲν ἄρας εὐθὺ τῆς Φασήλιδος καὶ Καύνου ἄνω τὸν πλοῦν ἐποιεῖτο.

[8.86.8] Έφτασαν στην Σάμο και πρέσβεις από το Άργος, που υπόσχονταν ότι θα βοηθήσουν τους Αθηναίους δημοκρατικούς της Σάμου. Ο Αλκιβιάδης τούς άκουσε, τους ευχαρίστησε και τους έστειλε πίσω, λέγοντάς τους να είναι έτοιμοι να έρθουν όταν τους καλέσουν. [8.86.9] Οι Αργείοι είχαν φτάσει μαζί με το πλήρωμα της Παράλου, το οποίο είχε μεταφερθεί σ᾽ ένα οπλιταγωγό, μ᾽ εντολή να περιπολεί στα νερά της Εύβοιας. Μετά έπρεπε να μεταφέρουν στην Λακεδαίμονα τον Λαισποδία, τον Αριστοφώντα και τον Μελησία, πρέσβεις των Τετρακοσίων. Όταν έφτασαν κοντά στο Άργος, έπιασαν τους πρέσβεις και τους παράδωσαν στους Αργείους σαν πρωτεργάτες της ανατροπής της δημοκρατίας. Δεν γύρισαν στην Αθήνα, αλλά παίρνοντας μαζί τους τους πρέσβεις του Άργους, έφτασαν στην Σάμο με το καράβι που είχαν.
[8.87.1] Το ίδιο καλοκαίρι, την εποχή που είχε κορυφωθεί η αγανάκτηση των Λακεδαιμονίων εναντίον του Τισσαφέρνη για άλλους λόγους, αλλά κι επειδή είχε επιστρέψει στην Σάμο ο Αλκιβιάδης —οι Λακεδαιμόνιοι θεωρούσαν ότι είναι πια φανερά με το μέρος των Αθηναίων— ο σατράπης, θέλοντας να δείξει ότι οι εναντίον του διαβολές δεν ήσαν βάσιμες, ετοιμάστηκε να πορευτεί στην Άσπενδο όπου βρισκόταν ο φοινικικός στόλος και παράγγειλε στον Λίχα να τον συνοδεύσει. Είπε ότι θα έδινε εντολή στον ύπαρχό του Τάμω να πληρώνει τον μισθό στον στρατό, όσο αυτός θα έλειπε. [8.87.2] Δεν είναι εύκολο να εξακριβωθεί ποιός ήταν ο σκοπός του που πήγε στην Άσπενδο και γιατί δεν έφερε τον στόλο από εκεί. [8.87.3] Είναι βέβαιο ότι είχαν φτάσει στην Άσπενδο εκατόν σαράντα επτά καράβια. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για να εξηγηθεί το γιατί δεν προχώρησαν πιο πέρα. Άλλοι λένε ότι ο Τισσαφέρνης απουσίασε ώστε, όπως το είχε σκοπό, να εξαντλήσει τους Πελοποννησίους — ο Τάμως στον οποίο είχε αναθέσει την εξουσία, δεν τους πλήρωνε καλύτερα, αλλά μάλλον χειρότερα. Άλλοι λένε ότι έφερε τους Φοίνικες στην Άσπενδο για να του δώσουν χρήματα και να τους απολύσει (αφού, οπωσδήποτε, δεν είχε σκοπό να τους χρησιμοποιήσει), άλλοι, τέλος, λένε ότι πήγε στην Άσπενδο εξαιτίας της εναντίον του κατακραυγής των Λακεδαιμονίων, ώστε να πουν ότι δεν τους αδικεί, αλλά ότι πηγαίνει πραγματικά να τους φέρει πραγματικό κι επανδρωμένο στόλο. [8.87.4] Εγώ νομίζω ότι ο λόγος για τον οποίο δεν έφερε τον στόλο είναι φανερός. Ήθελε να εξαντλήσει τους Έλληνες και να τους καταντήσει ανίσχυρους. Έλειψε και καθυστέρησε για να τους φθείρει και να διατηρήσει μεταξύ τους την ισορροπία, χωρίς να δίνει σε κανέναν από τους δύο την υπεροχή πηγαίνοντας με το μέρος του. Αν είχε θελήσει να δώσει τέλος στον πόλεμο, τότε θα είχε επέμβει χωρίς ενδοιασμούς. Αν είχε ενισχύσει τους Λακεδαιμονίους, είναι βέβαιο ότι θα τους έδινε την νίκη αφού και τότε ακόμα ήσαν μάλλον ισόπαλοι με τους Αθηναίους παρά κατώτεροί τους. [8.87.5] Εκείνο, όμως, που φανερώνει τις προθέσεις του, είναι η πρόφαση που επικαλέσθηκε επειδή δεν έφερε τον στόλο. Είπε, δηλαδή, ότι τα καράβια ήσαν λιγότερα από όσα είχε δώσει διαταγή ο βασιλεύς να συγκεντρωθούν. Αλλά τότε θα είχε κάνει ακόμα μεγαλύτερη εξυπηρέτηση στον βασιλέα, αφού θα είχε επιτύχει το ίδιο αποτέλεσμα με μικρότερα έξοδα. [8.87.6] Ο Τισσαφέρνης, λοιπόν, με όποιο σχέδιο και αν είχε, έφτασε στην Άσπενδο και βρήκε τους Φοίνικες. Σύμφωνα με την παραγγελία του, οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν τον Λακεδαιμόνιο Φίλιππο με δύο καράβια, για να παραλάβει τον στόλο.
[8.88.1] Μόλις ο Αλκιβιάδης έμαθε ότι ο Τισσαφέρνης πήγαινε στην Άσπενδο, έφυγε και αυτός για εκεί, με δεκατρία καράβια, και υποσχέθηκε στους Αθηναίους της Σάμου ότι θα τους προσφέρει μεγάλη υπηρεσία (ή θα έφερνε τον φοινικικό στόλο στους Αθηναίους ή θα τον εμπόδιζε να ενισχύσει τους Πελοποννησίους). Καθώς φαίνεται, ήξερε από καιρό ποιές ήσαν οι επιδιώξεις του Τισσαφέρνη, ο οποίος δεν είχε σκοπό να φέρει τον στόλο. Ήθελε να τον κάνει όσο το δυνατό πιο ύποπτο στους Πελοποννησίους σαν φίλο των Αθηναίων και αυτού του ίδιου κι έτσι να τον αναγκάσει να γίνει σύμμαχος των Αθηναίων. Έφυγε, λοιπόν, αμέσως ο Αλκιβιάδης προς τ᾽ ανατολικά, με κατεύθυνση την Φασήλιδα και την Καύνο.