Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (8.61.1-8.64.5)

[8.61.1] Τοῦ δ᾽ ἐπιγιγνομένου θέρους ἅμα τῷ ἦρι εὐθὺς ἀρχομένῳ Δερκυλίδας τε ἀνὴρ Σπαρτιάτης στρατιὰν ἔχων οὐ πολλὴν παρεπέμφθη πεζῇ ἐφ᾽ Ἑλλησπόντου Ἄβυδον ἀποστήσων (εἰσὶ δὲ Μιλησίων ἄποικοι), καὶ οἱ Χῖοι, ἐν ὅσῳ αὐτοῖς ὁ Ἀστύοχος ἠπόρει ὅπως βοηθήσοι, ναυμαχῆσαι πιεζόμενοι τῇ πολιορκίᾳ ἠναγκάσθησαν. [8.61.2] ἔτυχον δὲ ἔτι ἐν Ῥόδῳ ὄντος Ἀστυόχου ἐκ τῆς Μιλήτου Λέοντά τε ἄνδρα Σπαρτιάτην, ὃς Ἀντισθένει ἐπιβάτης ξυνεξῆλθε, τοῦτον κεκομισμένοι μετὰ τὸν Πεδαρίτου θάνατον ἄρχοντα καὶ ναῦς δώδεκα, αἳ ἔτυχον φύλακες Μιλήτου οὖσαι, ὧν ἦσαν Θούριαι πέντε καὶ Συρακόσιαι τέσσαρες καὶ μία Ἀναιῖτις καὶ μία Μιλησία καὶ Λέοντος μία. [8.61.3] ἐπεξελθόντων δὲ τῶν Χίων πανδημεὶ καὶ καταλαβόντων τι ἐρυμνὸν χωρίον καὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἅμα ἓξ καὶ τριάκοντα ἐπὶ τὰς τῶν Ἀθηναίων δύο καὶ τριάκοντα ἀναγαγομένων ἐναυμάχησαν· καὶ καρτερᾶς γενομένης ναυμαχίας οὐκ ἔλασσον ἔχοντες ἐν τῷ ἔργῳ οἱ Χῖοι καὶ οἱ ξύμμαχοι (ἤδη γὰρ καὶ ὀψὲ ἦν) ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν. [8.62.1] μετὰ δὲ τοῦτο εὐθὺς τοῦ Δερκυλίδου πεζῇ ἐκ τῆς Μιλήτου παρεξελθόντος Ἄβυδος ἐν τῷ Ἑλλησπόντῳ ἀφίσταται πρὸς Δερκυλίδαν καὶ Φαρνάβαζον, καὶ Λάμψακος δυοῖν ἡμέραιν ὕστερον. [8.62.2] Στρομβιχίδης δὲ ἐκ τῆς Χίου πυθόμενος κατὰ τάχος βοηθήσας ναυσὶν Ἀθηναίων τέσσαρσι καὶ εἴκοσιν, ὧν καὶ στρατιώτιδες ἦσαν ὁπλίτας ἄγουσαι, ἐπεξελθόντων τῶν Λαμψακηνῶν μάχῃ κρατήσας καὶ αὐτοβοεὶ Λάμψακον ἀτείχιστον οὖσαν ἑλών, καὶ σκεύη μὲν καὶ ἀνδράποδα ἁρπαγὴν ποιησάμενος, τοὺς δ᾽ ἐλευθέρους πάλιν κατοικίσας, ἐπ᾽ Ἄβυδον ἦλθεν. [8.62.3] καὶ ὡς οὔτε προσεχώρουν οὔτε προσβάλλων ἐδύνατο ἑλεῖν, ἐς τὸ ἀντιπέρας τῆς Ἀβύδου ἀποπλεύσας Σηστὸν πόλιν τῆς Χερσονήσου, ἥν ποτε Μῆδοι εἶχον, καθίστατο φρούριον καὶ φυλακὴν τοῦ παντὸς Ἑλλησπόντου.
[8.63.1] Ἐν τούτῳ δὲ οἱ Χῖοί τε θαλασσοκράτορες μᾶλλον ἐγένοντο καὶ οἱ ἐν τῇ Μιλήτῳ καὶ ὁ Ἀστύοχος πυθόμενος τὰ περὶ τῆς ναυμαχίας καὶ τὸν Στρομβιχίδην καὶ τὰς ναῦς ἀπεληλυθότα ἐθάρσησεν. [8.63.2] καὶ παραπλεύσας δυοῖν νεοῖν Ἀστύοχος ἐς Χίον κομίζει αὐτόθεν τὰς ναῦς καὶ ξυμπάσαις ἤδη ἐπίπλουν ποιεῖται ἐπὶ τὴν Σάμον· καὶ ὡς αὐτῷ διὰ τὸ ἀλλήλοις ὑπόπτως ἔχειν οὐκ ἀντανήγοντο, ἀπέπλευσε πάλιν ἐς τὴν Μίλητον.
[8.63.3] Ὑπὸ γὰρ τοῦτον τὸν χρόνον καὶ ἔτι πρότερον ἡ ἐν ταῖς Ἀθήναις δημοκρατία κατελέλυτο. ἐπειδὴ γὰρ οἱ περὶ τὸν Πείσανδρον πρέσβεις παρὰ τοῦ Τισσαφέρνους ἐς τὴν Σάμον ἦλθον, τά τε ἐν αὐτῷ τῷ στρατεύματι ἔτι βεβαιότερον κατέλαβον καὶ αὐτῶν τῶν Σαμίων προυτρέψαντο τοὺς δυνατωτάτους ὥστε πειρᾶσθαι μετὰ σφῶν ὀλιγαρχηθῆναι, καίπερ ἐπαναστάντας αὐτοὺς ἀλλήλοις ἵνα μὴ ὀλιγαρχῶνται· [8.63.4] καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ἅμα οἱ ἐν τῇ Σάμῳ τῶν Ἀθηναίων κοινολογούμενοι ἐσκέψαντο Ἀλκιβιάδην μέν, ἐπειδήπερ οὐ βούλεται, ἐᾶν (καὶ γὰρ οὐκ ἐπιτήδειον αὐτὸν εἶναι ἐς ὀλιγαρχίαν ἐλθεῖν), αὐτοὺς δὲ ἐπὶ σφῶν αὐτῶν, ὡς ἤδη καὶ κινδυνεύοντας, ὁρᾶν ὅτῳ τρόπῳ μὴ ἀνεθήσεται τὰ πράγματα, καὶ τὰ τοῦ πολέμου ἅμα ἀντέχειν καὶ ἐσφέρειν αὐτοὺς ἐκ τῶν ἰδίων οἴκων προθύμως χρήματα καὶ ἤν τι ἄλλο δέῃ, ὡς οὐκέτι ἄλλοις ἢ σφίσιν αὐτοῖς ταλαιπωροῦντας. [8.64.1] παρακελευσάμενοι οὖν τοιαῦτα τὸν μὲν Πείσανδρον εὐθὺς τότε καὶ τῶν πρέσβεων τοὺς ἡμίσεις ἀπέστελλον ἐπ᾽ οἴκου πράξοντας τἀκεῖ, καὶ εἴρητο αὐτοῖς τῶν ὑπηκόων πόλεων αἷς ἂν προσσχῶσιν ὀλιγαρχίαν καθιστάναι· τοὺς δ᾽ ἡμίσεις ἐς τἆλλα τὰ ὑπήκοα χωρία ἄλλους ἄλλῃ διέπεμπον, [8.64.2] καὶ Διειτρέφη ὄντα περὶ Χίον, ᾑρημένον δὲ ἐς τὰ ἐπὶ Θρᾴκης ἄρχειν, ἀπέστελλον ἐπὶ τὴν ἀρχήν. καὶ ἀφικόμενος ἐς τὴν Θάσον τὸν δῆμον κατέλυσεν. [8.64.3] καὶ ἀπελθόντος αὐτοῦ οἱ Θάσιοι δευτέρῳ μηνὶ μάλιστα τὴν πόλιν ἐτείχιζον, ὡς τῆς μὲν μετ᾽ Ἀθηναίων ἀριστοκρατίας οὐδὲν ἔτι προσδεόμενοι, τὴν δ᾽ ἀπὸ Λακεδαιμονίων ἐλευθερίαν ὁσημέραι προσδεχόμενοι· [8.64.4] καὶ γὰρ καὶ φυγὴ αὐτῶν ἔξω ἦν ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων παρὰ τοῖς Πελοποννησίοις, καὶ αὕτη μετὰ τῶν ἐν τῇ πόλει ἐπιτηδείων κατὰ κράτος ἔπρασσε ναῦς τε κομίσαι καὶ τὴν Θάσον ἀποστῆσαι. ξυνέβη οὖν αὐτοῖς μάλιστα ἃ ἐβούλοντο, τὴν πόλιν τε ἀκινδύνως ὀρθοῦσθαι καὶ τὸν ἐναντιωσόμενον δῆμον καταλελύσθαι. [8.64.5] περὶ μὲν οὖν τὴν Θάσον τἀναντία τοῖς τὴν ὀλιγαρχίαν καθιστᾶσι τῶν Ἀθηναίων ἐγένετο, δοκεῖν δέ μοι καὶ ἐν ἄλλοις πολλοῖς τῶν ὑπηκόων· σωφροσύνην γὰρ λαβοῦσαι αἱ πόλεις καὶ ἄδειαν τῶν πρασσομένων ἐχώρησαν ἐπὶ τὴν ἄντικρυς ἐλευθερίαν τῆς ἀπὸ τῶν Ἀθηναίων ὑπούλου εὐνομίας οὐ προτιμήσαντες.

[8.61.1] Το επόμενο καλοκαίρι, μόλις μπήκε η άνοιξη, έστειλαν τον Σπαρτιάτη Δερκυλίδα με λίγο στρατό να πάει από στεριά στον Ελλήσποντο για να προκαλέσει την αποστασία της Αβύδου, που είναι αποικία της Μιλήτου. Ο Αστύοχος δεν μπορούσε να βρει τρόπο να βοηθήσει την Χίο και οι Χίοι, που πολιορκούνταν στενά, αναγκάστηκαν να ναυμαχήσουν. [8.61.2] Μετά τον θάνατο του Πεδάριτου και όσο ο Αστύοχος βρισκόταν στην Ρόδο, έτυχε οι Χίοι να έχουν φέρει από την Μίλητο για αρχηγό τον Σπαρτιάτη Λέοντα με δώδεκα καράβια που έτυχε να φρουρούν την Μίλητο. Ο Λέων είχε εκστρατεύσει, πεζοναύτης, μαζί με την μοίρα του Αντισθένη. Από τα δώδεκα καράβια, τα πέντε ήσαν από τους Θουρίους, τα τέσσερα από τις Συρακούσες, ένα από τα Άναια, ένα από την Μίλητο κι ένα του Λέοντος. [8.61.3] Οι Χίοι έκαναν πάνδημη έξοδο και έπιασαν μιαν οχυρή τοποθεσία. Τα τριάντα έξι καράβια τους ανοίχτηκαν και ναυμάχησαν με τα τριάντα δύο αθηναϊκά. Μετά από σκληρή ναυμαχία, στην οποία δεν υστέρησαν ούτε οι Χίοι, ούτε οι σύμμαχοί τους, γύρισαν στην πολιτεία τους γιατί έπεφτε η νύχτα.
[8.62.1] Αμέσως μετά απ᾽ αυτά, καθώς ο Δερκυλίδας είχε φτάσει από την Μίλητο πεζή, η Άβυδος του Ελλησπόντου αποστάτησε και προσχώρησε στον Δερκυλίδα και τον Φαρνάβαζο. Αποστάτησε και η Λάμψακος δυο μέρες αργότερα. [8.62.2] Μόλις το έμαθε ο Στρομβιχίδης έφυγε γρήγορα από την Χίο με είκοσι τέσσερα καράβια, από τα οποία μερικά ήσαν οπλιταγωγά που μετέφεραν στρατό για ν᾽ ανορθώσει την κατάσταση. Οι Λαμψακηνοί βγήκαν να τον αποκρούσουν, τους νίκησε σε μάχη και, με την πρώτη έφοδο, κυρίεψε την Λάμψακο, που ήταν ατείχιστη. Λεηλάτησε την πολιτεία κι έπιασε δούλους, αλλά τους ελεύθερους πολίτες τούς αποκατέστησε. Μετά πήγε στην Άβυδο, [8.62.3] η οποία, όμως, δεν ήθελε να προσχωρήσει. Δεν μπόρεσε ούτε με έφοδο να την κυριέψει και πήγε με τον στόλο αντίκρυ από την Άβυδο, στην Σηστό, πολιτεία της Χερσονήσου, την οποία κάποτε είχαν οι Πέρσες. Την έκανε οχυρή βάση από την οποία μπορούσε να επιτηρεί ολόκληρο τον Ελλήσποντο.
[8.63.1] Αλλά τώρα οι Χίοι είχαν υπεροπλία στην θάλασσα. Το στρατόπεδο της Μιλήτου και ο Αστύοχος, όταν έμαθαν τις ειδήσεις της ναυμαχίας και πληροφορήθηκαν ότι ο Στρομβιχίδης και τα αθηναϊκά καράβια είχαν φύγει, αναθάρρησαν. [8.63.2] Ο Αστύοχος με δύο καράβια, πήγε στην Χίο, πήρε από εκεί τα καράβια και, συγκεντρώνοντας όλον τον στόλο, ξεκίνησε για την Σάμο. Αλλά επειδή οι Αθηναίοι, οι οποίοι υποψιάζονταν ο ένας τον άλλον δεν βγήκαν να τον αντιμετωπίσουν, γύρισε πίσω στην Μίλητο. [8.63.3] Την ίδια, περίπου, εποχή ή και λίγο πριν, ανατράπηκε η δημοκρατία στην Αθήνα. Όταν ο Πείσανδρος και οι Αθηναίοι πρέσβεις γύρισαν από τον Τισσαφέρνη στην Σάμο, εστερέωσαν την επιρροή τους στο στρατόπεδο και προέτρεψαν τους ολιγαρχικούς της Σάμου να προσπαθήσουν, με την δική τους βοήθεια, να εγκαταστήσουν ολιγαρχικό πολίτευμα, αν και οι Σάμιοι είχαν στασιάσει για να εκδηλώσουν την αντίθεσή τους στην ολιγαρχία. [8.63.4] Οι Αθηναίοι της Σάμου έκαναν συσκέψεις μεταξύ τους κι αποφάσισαν ν᾽ αγνοήσουν τον Αλκιβιάδη, επειδή δεν ήθελε να τους βοηθήσει (άλλωστε δεν θα ήταν κατάλληλος για να συνεργαστεί με ολιγαρχικό πολίτευμα) και να ενεργήσουν μόνοι τους —αφού άλλωστε είχαν κιόλας εκτεθεί— φροντίζοντας να βρουν τρόπο να μην αποτύχει η προσπάθεια. Θα εξακολουθούσαν τον πόλεμο και θα έδιναν πρόθυμα εισφορές από τις ιδιωτικές τους περιουσίες, χρήματα ή ό,τι άλλο θα χρειαζόταν, αφού από τότε και ύστερα, θα μοχθούσαν για δικά τους συμφέροντα και όχι συμφέροντα άλλων.
[8.64.1] Αφού λοιπόν έδωσαν θάρρος ο ένας στον άλλον, έστειλαν αμέσως τον Πείσανδρο και τους μισούς πρέσβεις στην Αθήνα για να ενεργήσουν εκεί. Τους είπαν να εγκαταστήσουν ολιγαρχία σε όσες συμμαχικές πολιτείες σταματήσουν. Τους άλλους πρέσβεις τούς έστειλαν σκόρπιους σε διάφορες πολιτείες. [8.64.2] Τον Διειτρέφη, που βρισκόταν τότε στην περιοχή της Χίου και είχε διοριστεί διοικητής της Θράκης, τον έστειλαν ν᾽ αναλάβει την θέση του. Έφτασε στην Θάσο και κατήργησε την δημοκρατία. [8.64.3] Αλλά δύο, περίπου, μήνες μετά την αναχώρησή του, οι Θάσιοι άρχισαν να περιτειχίζουν την πολιτεία τους. Δεν είχαν καμιά ανάγκη από μιαν αριστοκρατία που εξαρτιόταν από τους Αθηναίους, ενώ περίμεναν μέρα με την ημέρα να τους ελευθερώσουν οι Λακεδαιμόνιοι. [8.64.4] Υπήρχαν πολλοί φυγάδες εξαιτίας των Αθηναίων που είχαν καταφύγει στους Πελοποννησίους. Οι φυγάδες αυτοί συνεργάζονταν με τους οπαδούς τους που ήσαν στο νησί κι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να έρθει στόλος και ν᾽ αποστατήσει η Θάσος. Και έγιναν όλα όπως τα ήθελαν, δηλαδή ν᾽ ακολουθήσει η πολιτεία την πολιτική που ήθελαν, χωρίς να προκληθούν ταραχές και να βρεθεί έξω από την εξουσία η δημοκρατική παράταξη που θα είχε προβάλει αντίσταση. [8.64.5] Στην Θάσο, λοιπόν, συνέβηκε ακριβώς το αντίθετο από εκείνο που επιδίωκαν οι Αθηναίοι, οι οποίοι εγκαθιστούσαν ολιγαρχία. Νομίζω ότι το ίδιο έγινε και σε πολλές άλλες υπήκοες πολιτείες. Και τούτο επειδή οι διάφορες πολιτείες, αφού αποκτήσαν μετριοπαθή πολιτεύματα, στράφηκαν προς την απόλυτη ελευθερία και δεν προτίμησαν την κούφια ευνομία που τους πρόσφεραν οι Αθηναίοι.