Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (8.52.1-8.54.4)

[8.52.1] Μετὰ δὲ τοῦτο Ἀλκιβιάδης μὲν Τισσαφέρνην παρεσκεύαζε καὶ ἀνέπειθεν ὅπως φίλος ἔσται τοῖς Ἀθηναίοις, δεδιότα μὲν τοὺς Πελοποννησίους, ὅτι πλέοσι ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων παρῆσαν, βουλόμενον δὲ ὅμως, εἰ δύναιτό πως, πεισθῆναι, ἄλλως τε καὶ ἐπειδὴ τὴν ἐν τῇ Κνίδῳ διαφορὰν περὶ τῶν Θηριμένους σπονδῶν ᾔσθετο τῶν Πελοποννησίων (ἤδη γὰρ κατὰ τοῦτον τὸν καιρὸν ἐν τῇ Ῥόδῳ ὄντων αὐτῶν ἐγεγένητο)· ἐν ᾗ τὸν τοῦ Ἀλκιβιάδου λόγον πρότερον εἰρημένον περὶ τοῦ ἐλευθεροῦν τοὺς Λακεδαιμονίους τὰς ἁπάσας πόλεις ἐπηλήθευσεν ὁ Λίχας, οὐ φάσκων ἀνεκτὸν εἶναι ξυγκεῖσθαι κρατεῖν βασιλέα τῶν πόλεων ὧν ποτὲ καὶ πρότερον ἢ αὐτὸς ἢ οἱ πατέρες ἦρχον. καὶ ὁ μὲν Ἀλκιβιάδης, ἅτε περὶ μεγάλων ἀγωνιζόμενος, προθύμως τὸν Τισσαφέρνην θεραπεύων προσέκειτο· [8.53.1] οἱ δὲ μετὰ τοῦ Πεισάνδρου πρέσβεις τῶν Ἀθηναίων ἀποσταλέντες ἐκ τῆς Σάμου ἀφικόμενοι ἐς τὰς Ἀθήνας λόγους ἐποιοῦντο ἐν τῷ δήμῳ κεφαλαιοῦντες ἐκ πολλῶν, μάλιστα δὲ ὡς ἐξείη αὐτοῖς Ἀλκιβιάδην καταγαγοῦσι καὶ μὴ τὸν αὐτὸν τρόπον δημοκρατουμένοις βασιλέα τε ξύμμαχον ἔχειν καὶ Πελοποννησίων περιγενέσθαι. [8.53.2] ἀντιλεγόντων δὲ πολλῶν καὶ ἄλλων περὶ τῆς δημοκρατίας καὶ τῶν Ἀλκιβιάδου ἅμα ἐχθρῶν διαβοώντων ὡς δεινὸν εἴη εἰ τοὺς νόμους βιασάμενος κάτεισι, καὶ Εὐμολπιδῶν καὶ Κηρύκων περὶ τῶν μυστικῶν δι᾽ ἅπερ ἔφυγε μαρτυρομένων καὶ ἐπιθειαζόντων μὴ κατάγειν, ὁ Πείσανδρος παρελθὼν πρὸς πολλὴν ἀντιλογίαν καὶ σχετλιασμὸν ἠρώτα ἕνα ἕκαστον παράγων τῶν ἀντιλεγόντων, εἴ τινα ἐλπίδα ἔχει σωτηρίας τῇ πόλει, Πελοποννησίων ναῦς τε οὐκ ἐλάσσους σφῶν ἐν τῇ θαλάσσῃ ἀντιπρῴρους ἐχόντων καὶ πόλεις ξυμμαχίδας πλείους, βασιλέως τε αὐτοῖς καὶ Τισσαφέρνους χρήματα παρεχόντων, σφίσι τε οὐκέτι ὄντων, εἰ μή τις πείσει βασιλέα μεταστῆναι παρὰ σφᾶς. [8.53.3] ὁπότε δὲ μὴ φαῖεν ἐρωτώμενοι, ἐνταῦθα δὴ σαφῶς ἔλεγεν αὐτοῖς ὅτι «τοῦτο τοίνυν οὐκ ἔστιν ἡμῖν γενέσθαι, εἰ μὴ πολιτεύσομεν τε σωφρονέστερον καὶ ἐς ὀλίγους μᾶλλον τὰς ἀρχὰς ποιήσομεν, ἵνα πιστεύῃ ἡμῖν βασιλεύς, καὶ μὴ περὶ πολιτείας τὸ πλέον βουλεύσομεν ἐν τῷ παρόντι ἢ περὶ σωτηρίας (ὕστερον γὰρ ἐξέσται ἡμῖν καὶ μεταθέσθαι, ἢν μή τι ἀρέσκῃ), Ἀλκιβιάδην τε κατάξομεν, ὃς μόνος τῶν νῦν οἷός τε τοῦτο κατεργάσασθαι.» [8.54.1] ὁ δὲ δῆμος τὸ μὲν πρῶτον ἀκούων χαλεπῶς ἔφερε τὸ περὶ τῆς ὀλιγαρχίας· σαφῶς δὲ διδασκόμενος ὑπὸ τοῦ Πεισάνδρου μὴ εἶναι ἄλλην σωτηρίαν, δείσας καὶ ἅμα ἐπελπίζων ὡς καὶ μεταβαλεῖται, ἐνέδωκεν. [8.54.2] καὶ ἐψηφίσαντο πλεύσαντα τὸν Πείσανδρον καὶ δέκα ἄνδρας μετ᾽ αὐτοῦ πράσσειν ὅπῃ [ἂν] αὐτοῖς δοκοίη ἄριστα ἕξειν τά τε πρὸς τὸν Τισσαφέρνην καὶ τὸν Ἀλκιβιάδην. [8.54.3] ἅμα τε διαβαλόντος καὶ Φρύνιχον τοῦ Πεισάνδρου παρέλυσεν ὁ δῆμος τῆς ἀρχῆς καὶ τὸν ξυνάρχοντα Σκιρωνίδην, ἀντέπεμψαν δὲ στρατηγοὺς ἐπὶ τὰς ναῦς Διομέδοντα καὶ Λέοντα. τὸν δὲ Φρύνιχον ὁ Πείσανδρος φάσκων Ἴασον προδοῦναι καὶ Ἀμόργην διέβαλεν, οὐ νομίζων ἐπιτήδειον εἶναι τοῖς πρὸς τὸν Ἀλκιβιάδην πρασσομένοις. [8.54.4] καὶ ὁ μὲν Πείσανδρος τάς τε ξυνωμοσίας, αἵπερ ἐτύγχανον πρότερον ἐν τῇ πόλει οὖσαι ἐπὶ δίκαις καὶ ἀρχαῖς, ἁπάσας ἐπελθὼν καὶ παρακελευσάμενος ὅπως ξυστραφέντες καὶ κοινῇ βουλευσάμενοι καταλύσουσι τὸν δῆμον, καὶ τἆλλα παρασκευάσας ἐπὶ τοῖς παροῦσιν ὥστε μηκέτι διαμέλλεσθαι, αὐτὸς μετὰ τῶν δέκα ἀνδρῶν τὸν πλοῦν ὡς τὸν Τισσαφέρνην ποιεῖται.

[8.52.1] Μετά απ᾽ αυτά ο Αλκιβιάδης πολλαπλασίαζε τις προσπάθειές του για να πείσει τον Τισσαφέρνη να ευνοήσει τους Αθηναίους. Ο Τισσαφέρνης φοβόταν τους Πελοποννησίους, οι οποίοι βρίσκονταν στην Ιωνία, έχοντας περισσότερα καράβια από τους Αθηναίους, αλλά ήθελε και ν᾽ ακολουθήσει, αν μπορούσε, τις συμβουλές του Αλκιβιάδη, έχοντας, άλλωστε, πεισθεί για την αντίθεση των Λακεδαιμονίων που εκδηλώθηκε στην Κνίδο εναντίον της συνθήκης του Θηριμένη (τούτο είχε γίνει την εποχή που οι Λακεδαιμόνιοι ήσαν στην Ρόδο), όταν ο Λίχας είχε επιβεβαιώσει με τις δηλώσεις του τον παλαιότερο ισχυρισμό του Αλκιβιάδη ότι οι Λακεδαιμόνιοι επιδίωκαν ν᾽ απελευθερώσουν όλες τις πολιτείες. Ο Λίχας είχε πει ότι ήταν απαράδεκτη η συνθήκη που προέβλεπε ότι θα υποταχθούν στον Βασιλέα όσες πολιτείες ανήκαν άλλοτε στον ίδιο ή στους προγόνους του. Ο Αλκιβιάδης, λοιπόν, αγωνιζόταν για πολύ σπουδαία ζητήματα και κολάκευε τον Τισσαφέρνη με πολλή προθυμία.
[8.53.1] Ο Πείσανδρος και οι άλλοι πρέσβεις, τους οποίους είχε στείλει ο στρατός της Σάμου, έφτασαν στην Αθήνα, μίλησαν στην Εκκλησία του Δήμου με γενικά επιχειρήματα και ανέφεραν ειδικότερα ότι αν ανακαλούσαν τον Αλκιβιάδη και αν δεν διατηρούσαν το ίδιο δημοκρατικό πολίτευμα, θα μπορούσαν ν᾽ αποκτήσουν την συμμαχία του Βασιλέως και να νικήσουν τους Πελοποννησίους. [8.53.2] Πολλοί μίλησαν εναντίον κάθε αλλαγής της δημοκρατίας και οι εχθροί του Αλκιβιάδη φώναζαν ότι θα ήταν φοβερό να γυρίσει στην πολιτεία αυτός που είχε καταπατήσει τους νόμους. Οι Ευμολπίδες και οι Κήρυκες διαμαρτύρονταν και εξόρκιζαν τον κόσμο να μην γυρίσει ο Αλκιβιάδης που είχε εξοριστεί επειδή είχε παρωδήσει τα Μυστήρια. Ο Πείσανδρος ανέβηκε στο βήμα κι αντιμετώπισε μεγάλη αντίδραση και βρισιές. Άρχισε να ρωτάει έναν ένα τους αντίθετους, καλώντας τους κοντά του, αν είχαν καμιάν ελπίδα να σωθεί η πολιτεία, αφού τώρα οι Πελοποννήσιοι είχαν αρκετό στόλο για να αντιμετωπίσουν τους Αθηναίους, καράβι προς καράβι, είχαν περισσότερες συμμαχικές πολιτείες και είχαν τα χρήματα του Τισσαφέρνη και του Βασιλέως, ενώ οι Αθηναίοι δεν είχαν πια διόλου χρήματα, εκτός εάν βρισκόταν κάποιος να μεταπείσει τον Βασιλέα ν᾽ αλλάξει πολιτική και να τους υποστηρίξει. [8.53.3] Και όταν εκείνοι, τους οποίους ρωτούσε, απαντούσαν ότι δεν υπήρχε άλλη ελπίδα, τότε τους έλεγε απερίφραστα: «Λοιπόν, αυτό δεν μπορεί να συμβεί αν δεν πολιτευτούμε με περισσότερη φρόνηση, αν δεν περιορίσομε την εξουσία σε λίγους, ώστε να μας έχει εμπιστοσύνη ο Βασιλεύς (και δεν πρέπει τώρα να συζητούμε για το πολίτευμά μας, αλλά για την επιβίωσή μας· μπορούμε άλλωστε αργότερα πάλι ν᾽ αλλάξομε πολίτευμα, αν δεν μας αρέσει), αλλά και αν δεν ανακαλέσομε τον Αλκιβιάδη που είναι ο μόνος τώρα ο οποίος μπορεί να το κατορθώσει».
[8.54.1] Στην αρχή ο λαός εκδήλωσε ζωηρή αντίδραση για την ολιγαρχία, αλλά όταν ο Πείσανδρος εξήγησε πολύ απλά ότι δεν υπήρχε άλλη σωτηρία, τότε ο λαός υποχώρησε φοβισμένος, αλλά κι επειδή είχε την ελπίδα ότι θα άλλαζε πάλι το πολίτευμα. [8.54.2] Ψήφισαν να φύγει ο Πείσανδρος και άλλα δέκα πρόσωπα, για να πάνε να διαπραγματευθούν με τον Αλκιβιάδη και τον Τισσαφέρνη κατά τον συμφερότερο τρόπο. [8.54.3] Ταυτόχρονα, επειδή ο Πείσανδρος είχε διαβάλει τον Φρύνιχο, τον έπαψαν από στρατηγό καθώς και τον συνάδελφό του Σκιρωνίδη. Στην θέση τους έστειλαν αρχηγούς του στόλου τον Διομέδοντα και τον Λέοντα. Ο Πείσανδρος θεωρούσε ότι ο Φρύνιχος δεν ήταν κατάλληλο πρόσωπο για τις διαπραγματεύσεις με τον Αλκιβιάδη και γι᾽ αυτό τον διέβαλε λέγοντας ότι είχε προδώσει την Ίασο και τον Αμόργη. [8.54.4] Ο Πείσανδρος ήρθε σ᾽ επαφή με όλες τις πολιτικές ομάδες που υπήρχαν και πριν στην πολιτεία, για να επηρεάζουν τα δικαστήρια και τις εκλογές των αρχόντων και τις πίεσε να συνεννοηθούν μεταξύ τους και να ενεργήσουν από κοινού για να καταλύσουν την δημοκρατία. Αφού πήρε όλα τα αναγκαία μέτρα ώστε ν᾽ αποφευχθεί κάθε χρονοτριβή, έφυγε με τους δέκα συντρόφους του για να πάει στον Τισσαφέρνη.